پهپاد جبار ۱۵۰ کپی جدید از پهپاد منحصر به فرد شاهد۱۳۶

روزنامه وال استریت ژورنال در ماه سپتامبر گذشته نوشت که «هر کشوری می‌خواهد پهپاد مرگبار شاهد ایران را کپی کند». به نوشته این روزنامه پهپاد ایرانی شاهد، منجر به انقلابی در نبردهای هوایی شده است.

•  به نقل از فارس، صنایع نظامی مصر از پهپاد انتحاری به نام «جبار ۱۵۰» رونمایی کرد که به شکل عمده از روی طرح «شاهد-۱۳۶» الهام گرفته شده است.

یک شرکت صنایع نظامی مصر از پهپاد انتحاری تهاجمی جدید «جبار ۱۵۰» رونمایی کرده است؛ پهپادی که در طراحی آن، شباهت‌های آشکاری با پهپاد ایرانی «شاهد-۱۳۶» مشاهده می‌شود.

به نوشته وبگاه عرب دیفنس، «جبار ۱۵۰» در آستانه برگزاری نمایشگاه EDEX ۲۰۲۵، رونمایی شده است‌ و حضور این پهپاد در این نمایشگاه می‌تواند توجهات را به خود جلب کند.

• عرب دیفنس نوشت که پهپاد «جبار ۱۵۰» با الهام از کارایی پهپاد ایرانی «شاهد-۱۳۶» طراحی شده است؛ پهپادی که طی سال‌های اخیر به‌عنوان یکی از موفق‌ترین نمونه‌های تهاجمی تک‌جهته در میدان‌های نبرد شناخته شده است. ویژگی‌هایی مانند بدنه کوچک و آیرودینامیک، سطح مقطع راداری اندک و توان اجرای حملات انبوه، پهپاد شاهد را به یک ابزار مؤثر در فرسایش پدافند هوایی دشمن تبدیل کرده است. نسخه اصلی «شاهد-۱۳۶» از موتور رانش عقب و بردی بیش از هزار کیلومتر برخوردار است و با داشتن سرجنگی با قدرت تخریب متوسط، توان ضربه‌زنی قابل توجهی دارد.

طبق این گزارش، در حوزه هدایت نیز این پهپادها عمدتاً از سامانه‌های ناوبری ماهواره‌ای بهره می‌برند و با وجود سادگی فنی و هزینه تولید پایین، دقت قابل قبولی در برخورد با اهداف ثابت ارائه می‌کنند. اتکا به قطعات تجاری و فناوری‌های در دسترس، امکان تولید انبوه و جایگزینی سریع این نوع پهپادها را فراهم می‌سازد. همچنین نسخه‌های پیشرفته‌تر آنها با مقاومت بیشتر در برابر جنگ الکترونیک، برد طولانی‌تر و توان پرواز در ارتفاع پست برای عبور از رادارهای زمینی عرضه شده‌اند.

این پهپاد دارای بدنه‌ای با طراحی آیرودینامیکی کوچک و سطح مقطع راداری ناچیز است که ردیابی و رهگیری زودهنگام آن را بسیار دشوار می‌سازد، به ویژه زمانی که به صورت گروهی و در قالب حملات گسترده به کار گرفته شود. موتور این پهپاد به آن سرعت ثابت و توانایی پرواز در برد عملیاتی گسترده‌ای بیش از هزار کیلومتر را می‌دهد. این پهپاد برای حمل کلاهک جنگی متوسط طراحی شده که حداکثر آسیب را در زمان برخورد با هدف ایجاد می‌کند.

با وجود محدودیت در حسگرها در مقایسه با سامانه‌های پیچیده‌تر و گران‌تر، سادگی پرتاب و هزینه تولید پایین آن، این پهپاد را به ابزاری راهبردی و مؤثر برای فرسایش و مختل کردن شبکه‌های پدافند هوایی دشمن تبدیل کرده است. این پهپاد اغلب در ترکیب با سایر سامانه‌های تهاجمی به کار می‌رود و به عنوان پلتفرم‌های مقدماتی عمل می‌کند که قبل از رسیدن موشک‌های بالستیک یا مهمات پرنده، دفاع دشمن را تضعیف می‌کنند.

طبق این گزارش، این پهپاد عمدتاً به سامانه‌های ناوبری ماهواره‌ای (GPS/GNSS) وابسته است و از الگوریتم‌های هدایت ساده در مرحله نهایی استفاده می‌کند که امکان اصابت به اهداف ثابت با دقت قابل قبول را فراهم می‌سازد.

قدرت اصلی این نوع پهپادها در فلسفه تولید آن نهفته است؛ زیرا این سامانه از اجزای تجاری در دسترس و فناوری‌های ساده استفاده می‌کند که امکان تولید انبوه آن را با هزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه فراهم می‌سازد.

مصر اولین کشوری نیست که با الهام از شاهد ۱۳۶، پهپاد انتحاری طراحی می‌کند و بی تردید آخرین کشور نیز نخواهد بود.

روزنامه وال استریت ژورنال در ماه سپتامبر گذشته نوشت که «هر کشوری می‌خواهد پهپاد مرگبار شاهد ایران را کپی کند». به نوشته این روزنامه پهپاد ایرانی شاهد، منجر به انقلابی در نبردهای هوایی شده است.

به نوشته این روزنامه، ویژگی‌های پهپاد شاهد سبب شده است که «بازیگران کوچک‌تر» در صحنه بین‌الملل بتوانند قدرت‌های بزرگ‌تر را به چالش بکشند. در واقع، شاهد یک «سلاح برهم‌زننده موازنه» معرفی می‌شود که با هزینه‌ای ناچیز می‌تواند تأثیری بزرگ داشته باشد.

• کدام کشورها تاکنون از پهپاد ایرانی کپی کرده‌اند؟

بر اساس گزارش‌های رسانه‌ای معتبر تا نوامبر ۲۰۲۵، حداقل شش کشور به طور علنی یا گزارش‌شده در حال کپی‌برداری یا الهام‌گیری از این فناوری هستند و پروژه‌های دیگری نیز در مراحل اولیه پیشرفت به سر می‌برند. این موج کپی‌برداری، که عمدتاً از درس‌های جنگ اوکراین نشأت گرفته، نشان‌دهنده تغییر پارادایم در استراتژی‌های دفاعی و تهاجمی است.

روسیه پیشگام این روند است. مسکو، که از سال ۲۰۲۲ شاهد-۱۳۶ را در حملات به اوکراین به کار گرفته، نسخه کپی مستقیم آن را با نام «گرن-۲» تولید کرده و اکنون بر روی «گرن-۳» – بر پایه شاهد-۲۳۸ – تمرکز دارد. کارخانه آلابوگا در روسیه ظرفیت تولید بیش از ۵۰ هزار واحد در سال تا ۲۰۲۶ را دارد و این پهپادها نقش کلیدی در خسته کردن سیستم‌های دفاعی دشمن ایفا کرده‌اند.

در سوی دیگر اقیانوس اطلس، آمریکا نیز به این فناوری روی آورده است. پنتاگون با پروژه‌هایی مانند «لوکاس» و «آرو هد/MQM-۱۷۲» در حال توسعه نسخه‌های مشابه با هزینه هدف ۳۵ هزار دلار است.

چین، به عنوان رقیب استراتژیک آمریکا، از شاهد برای صادرات و نقش‌های ضدکشتی الهام گرفته است. پهپادهای «سان‌فلاور-۲۰۰» و سری «سی‌اچ» با قابلیت پرتاب عمودی و پروانه‌ای، بخشی از زرادخانه پکن هستند و برتری دریایی را هدف قرار می‌دهند.

در اروپا، فرانسه با همکاری MBDA و یک خودروساز داخلی، پهپادی دوربرد با برد ۳۰۰ مایل، موتور جت و تولید انبوه ارزان را در دست توسعه دارد  پروژه‌ای که مستقیماً از تجربیات اوکراین الهام گرفته است. انگلیس نیز با «اسکای‌شارک» نسخه‌ای با سرعت ۲۸۰ مایل در ساعت و هزینه ۵۰-۶۵ هزار دلار را معرفی کرده که بر کارایی در برابر اهداف تمرکز دارد.

کشورهای شرقی اروپا و خاورمیانه نیز بی‌تفاوت نمانده‌اند. لهستان با «پلاگونی» – نسخه کوچک‌تر با برد ۶۰۰ کیلومتر – به اوکراین کمک کرده تا زیرساخت‌های روسی را هدف قرار دهد. اوکراین خود، با پهپادهای «باتیار» و مدل‌های بال‌مثلثی، حملات متقابلی به روسیه انجام می‌دهد.

در خلیج فارس، عربستان سعودی نسخه عملیاتی «آن‌مَندایکس X-۱۵۰۰» را راه‌اندازی کرده است.

علاوه بر این، گزارش‌ها حاکی از فعالیت‌های اولیه در هند، ترکیه و کره شمالی رای طرحی پهپادهایی مشابه شاهد است، این کپی‌برداری‌ها نه تنها بر اثربخشی شاهد در میدان نبرد تأکید دارند مانند خستگی سیستم‌های راداری دشمن – بلکه بر جنبه‌های آموزشی و دفاعی نیز تمرکز کرده‌اند، به ویژه در کشورهایی مانند آمریکا و سوئد.