دیپلماسی همسایگی و چندجانبه‌گرایی در سواحل اطلس
سفر وزیر امور خارجه به آفریقای جنوبی هرچند کوتاه اما از نظر رایزنی‌های فشرده و نتایج آن در جلب نظر اعضای بریکس(بلوک قدرتهای اقتصادی نوظهور) برای عضویت جمهوری اسلامی ایران، پربار بود.
حسین امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه یازدهم خرداد وارد شهر کیپ تاون آفریقای جنوبی شد تا در نشست دوستان بریکس (بریکس پلاس) که با ابتکار میزبان و با دعوت از کشورهای متقاضی عضویت در بریکس شکل گرفته بود، حضور یابد.
البته سفر رییس دستگاه دیپلماسی به حضور و سخنرانی در این اجلاس محدود نشد و در حاشیه آن ۸ دیدار دو جانبه را نیز رقم زد که مباحث مطرح شده گستره وسیعی از موضوعات دوجانبه، مسایل منطقه‌ای و بین المللی را نیز در بر می‌گرفت.
امیر عبداللهیان در اجلاس دوستان بریکس بر یک نکته تاکید کرد و آن اینکه جمهوری اسلامی ایران با توجه به سیاست چندجانبه گرایی خود و ظرفیت‌هایی که برخوردار است، می‌تواند شریک مطمئنی برای اعضای بریکس باشد.
این جمله کلیدی و اثرگذار وزیر امور خارجه، همسو با چشم اندازی است که بریکس برای خود تعریف کرده؛ این کشورها شامل روسیه، چین، هند، برزیل و آفریقای جنوبی نزدیک نیمی از تولید ناخالص داخلی جهان را در اختیار دارند و در بین آنها چین و هند به عنوان بزرگترین مصرف کنندگان انرژی جهان دیده می‌شوند. از این منظر حضور ایران به عنوان یکی از تولیدکنندگان انرژی جهان می‌تواند به بریکس و اهداف آن کمک کند.
دیدارها با اعضای بریکس و تبیین سیاست‌های ایران
از میان اعضای اصلی بریکس که خود را به کیپ تاون رسانده بودند، فقط چین در سطح معاون وزیر شرکت کرد. همین امر فرصتی را برای رایزنی‌های فشرده فراهم کرد و امیر عبداللهیان با هر چهار عضو بریکس مذاکره دوجانبه داشت.
۱. آفریقای جنوبی
امیرعبداللهیان در دیدار با نالدی پاندور وزیر خارجه آفریقای جنوبی ابراز امیدواری کرد که سازوکار عضویت ایران و دیگر کشورهای علاقه‌مند در بریکس هرچه زودتر توسط اعضای اصلی مشخص شود.
وزیر امور خارجه با اشاره به نظم جهانی در حال تغییر، افزود: شانگهای و بریکس می توانند در نظم جدید جهانی نقش مهمی ایفا کنند.
پیگیری برگزاری کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران و آفریقای جنوبی و مبارزه با تروریسم از دیگر محورهای این گفت‌وگو بود.
وزیر خارجه آفریقای جنوبی هم بر این نکته تاکید داشت که در نشست کیپ تاون سازوکار عضویت کشورهای جدید تبادل نظر کرده و نتیجه آن را به اجلاس آتی سران بریکس ارائه خواهند کرد.
وی همچنین از پیوستن کشورهای جدید به بانک همکاری بریکس استقبال کرد.
۲. روسیه
امیرعبداللهیان و لاوروف وزیران خارجه ایران و روسیه در حالی در کیپ تاون روبروی هم نشستند که چند هفته پیش در مسکو در نشست چهارجانبه سوریه هم کلام شده بودند.
در این دیدار که بیش از یک ساعت به طول انجامید گستره وسیعی از مباحث پیگیری شد؛ از بررسی آخرین وضعیت مذاکرات رفع تحریم‌ها و برجام گرفته تا تحولات قفقاز، روابط اقتصادی دو کشور، توسعه ترانزیت و نیز توافق برای تبادل کارشناسان برای تدوین برنامه جامعه راهبردیتهران و مسکو.
۳. هند
سومین دیدار وزیر امور خارجه در حوزه بریکس به هند اختصاص داشت. در این نشست موضوع تصویب کامل عضویت ایران در سازمان شانگهای در اجلاس دهلی نو، سیاست‌ها و دیدگاه ایران درباره بریکس و علت تمایل کشورمان برای عضویت مطرح شد و سوبرانیام جایشانکر طرف هندی هم بر لزوم رفع موانع همکاری‌های اقتصادی و تجاری دو کشور تاکید کرد و ایده هایی را بدین منظور ارائه کرد.
وزیر خارجه هند نسبت به روند عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای در نشست آتی سران این سازمان به میزبانی دهلی طبق برنامه ابراز اطمینان نمود.
۴. برزیل
دیدار بعدی به برزیل اختصاص داشت؛ این نخستین دیدار وزرای خارجه دو کشور پس از روی کار آمدن دولت لولا داسیلوا در برزیل بود که از قضا با ۱۲۰ سالگی روابط دو کشور همراه شده است.
امیرعبداللهیان، برزیل را شریک بزرگ تجاری ایران دانست و از آمادگی کشورمان برای تدوین برنامه جامع همکاری های بلند مدت با برزیل خبر داد.
وزیر امور خارجه افزود: حمایت برزیل از عضویت ایران در گروه بریکس، علاوه بر تقویت چندجانبه گرایی، حجم تبادل تجاری و همکاری های اقتصادی ایران و برزیل را افزایش خواهد داد.
در ادامه، مائورو ویرا وزیر خارجه برزیل هم با ابراز امیدواری نسبت به پیشرفت مذاکرات رفع تحریم‌ها علیه ایران گفت، برزیل با تحریم‌های یکجانبه مخالف است و برداشته شدن تحریم‌ها علیه ایران، زمینه تقویت روابط دوجانبه را فراهم می کند.
رایزنی همسایگان در ساحل اقیانوس اطلس
دو دیدار از مجموع هشت دیدار وزیر امور خارجه با کشورهای همسایه‌ای بود که در اجلاس دوستان بریکس حضور یافته بودند؛ امارات و عربستان.
امارات
در دیدار امیرعبداللهیان و شیخ عبدالله بن زائد آل نهیان وزیر خارجه امارات متحده عربی موضوعات دوجانبه و منطقه‌ای مورد بحث قرار گرفت.
وزیر امور خارجه در این دیدار از فضای مثبت جدید در مناسبات میان کشورهای منطقه ابراز خرسندی کرد و آن را به نفع همه همسایگان دانست.
شیخ عبدالله بن زائد آل نهیان وزیر خارجه امارات نیز بر این نکته تاکید کرد که روابط دو کشور را در کلیه زمینه‌های مورد علاقه از جمله در حوزه‌های تجاری، اقتصادی گسترش دهیم.
وی با اشاره به برنامه برگزاری نشستی بین المللی به میزبانی امارات در سطح روسای کشورها در خصوص تغییرات آب و هوایی گفت، از جناب آقای رئیسی رییس جمهوری اسلامی ایران برای مشارکت در این نشست دعوت خواهیم کرد و این نشست فرصت مناسبی برای گفتگو و تبادل نظر در زمینه انرژی‌های نو و پاکیزه خواهد بود.
عربستان
دومین دیدار بن فرحان و امیرعبداللهیان وزرای خارجه عربستان و ایران نیز در این سفر قابل تامل بود. وزیر امور خارجه از پیشرفت‌های خوب حاصله در روابط دوجانبه ابراز خرسندی کرد و گفت: خوشبختانه سفرای دو کشور تعیین و بطور متقابل معرفی شدند و زمینه برای گشایش سفارتخانه ها و سرکنسولگری ها فراهم است.
وی بر ضرورت تقویت روابط تجاری و اقتصادی دو کشور تاکید کرد.
همچنین فیصل بن فرحان وزیر خارجه عربستان نیز در این دیدار از پیشرفت‌های بسیار خوب حاصله در روابط دوجانبه اظهار خرسندی کرد و گفت: با همکاری بسیار خوب دو طرف از مراحل تعیین سفرا و زمینه سازی برای گشایش نمایندگی های سیاسی و کنسولی بسرعت عبور کردیم و در حال حرکت به سمت مرحله جدیدی از روابط دو کشور هستیم که تأمین کننده منافع دو ملت و کل منطقه خواهد بود.
رایزنی با کشورهای آفریقایی
فرصت سفر هرچند محدود بود اما دو دیدار هم در حوزه آفریقا ترتیب داده شده بود.
کومور
در دیدار نخست، ظهیر ذوالکمال وزیرخارجه کومور به دیدار امیرعبداللهیان آمد و خواستار از سرگیری روابط کشورش با جمهوری اسلامی ایران شد که مورد استقبال وزیر خارجه کشورمان قرار گرفت.
البته این نکته را باید متذکر شد که هیات اقتصادی از کومور ماه گذشته در نمایشگاه اکسپو تهران ۲۰۲۳ شرکت کرده بود.
گابن
هرمان ایمونگو وزیر امور خارجه گابن دیگر وزیر آفریقایی بود که با امیرعبداللهیان در کیپ تاون آفریقای جنوبی ملاقات کرد.
امیرعبداللهیان روابط ایران و گابن را همواره روابطی گرم، قدیمی و دوستانه دانست و با اشاره به ظرفیت‌ها و دستاوردهای صنعتی، فنی، علمی و پزشکی جمهوری اسلامی ایران، گفت ایران آماده است توانمندی های خود را در خدمت توسعه روابط و همکاری ها با کشورهای دوست از جمله گابن به کار گیرد.
وزیر خارجه گابن ضمن ابراز علاقه کشورش برای توسعه روابط دوجانبه با جمهوری اسلامی ایران گفت: خوشبختانه در چارچوب وجود ۶ موافقتنامه دوجانبه، زیرساخت حقوقی لازم برای توسعه روابط فیمابین وجود دارد.
دیدگاه تان را بنویسید