جنگ اخیر و آسیب‌های امنیتی حضور مهاجران غیرقانونی افغان در ایران

گروه سیاست - به زعم بسیاری از کارشناسان سیاسی، امنیتی و اجتماعی ورود گسترده و البته غیرقانونی افغان‌ها به ایران آسیب‌های زیادی را با خود به بار آورد. پیش از جنگ اخیر ایران و اسرائیل گفته می‌شد که این حضور می‌تواند نسبت جمعیتی را بر هم بزند، فشار اقتصادی به مردم ایران وارد کند و جرم و جنایت را افزایش دهد اما حالا قضیه فرای اینها رفته است و باتوجه به آنچه در جنگ اخیر رخ داد، مشخص شد که برخی از مهاجران افغان به عنوان عامل دشمن ایفای نقش می‌کنند و در امر نفوذ صهیونیست‌ها مشارکت داشته‌اند. همین آسیب بزرگ این پرسش را به وجود می‌آورد که از نظر امنیتی برای مهار چنین مسئله‌ای چه باید کرد؟

احمد بخشایش اردستانی، نماینده مجلس، درباره این موضوع به «نامه‌نیوز» گفت: «نمی‌توان درباره مسئله اتباع افغان سخن گفت، بدون آنکه به‌صورت کلی به ساختار اطلاعاتی کشور پرداخت. ما چند نهاد اطلاعاتی در کشور داریم که همه آنها وظایف امنیتی خود را انجام می‌دهند اما گاهی در مسائل امنیتی خلأهایی هم مشاهده می‌کنیم که دشمنان از جمله رژیم صهیونیستی از آن خلأها برای نفوذ در سیستم ما استفاده می‌کند. به هر حال ترور اخیر دانشمندان و فرماندهان ما، حاصل اقداماتی بوده که نیازمند برنامه‌ریزی و نفوذ در ساختار داشته است که همین مسئله نشان می‌دهد مسئله نفوذ به شدت جدی است».

او ادامه داد: «باید تمرکز بر موضوع نفوذ بیشتر شود و کارگروه‌هایی ویژه در نهادهای امنیتی تشکیل شود و هر کارگروه وظیفه مشخص خود را داشته باشد. در فضای مجازی هم نظارت افزایش یابد. شنیده‌ام که اسرائیل حتی در اینستاگرام فراخوان جذب نیرو در ایران داده بود. در این بین افرادی از اتباع دیگر کشورها و بیشتر از مهاجران افغانستان هم جذب کرده بود. یکی از دلایل اینکه برخی از مهاجران افغان جذب شدند، طمع به پول و قدرت بود برخی هم جاهل و نگاآگاه بودند. یکی از انتقادات ما این است که دولت پیشین درهای کشور را بیش از حد باز گذاشت و حدود هشت تا نه میلیون نفر از افغان‌ها وارد کشور شدند؛ افرادی که اغلب بیکار بودند و از لحاظ مالی در مضیقه‌ قرار داشتند و مستعد انجام هر کاری ولو جذب سرویس‌های بیگانه بودند».

این نماینده مجلس همچنین بیان کرد: «البته تقلیل مسئله نفوذ صرفا به اتباع خارجی، رویکرد درستی نیست. هرچند برخی از اتباع افغان جذب موساد شده‌اند، اما اکثریت آنان افراد شریفی هستند که به‌صورت قانونی در کشور زندگی می‌کنند. مشکل از آنجا آغاز می‌شود که ورود گسترده اتباع خارجی، بدون ساماندهی مشخص، ممکن است به‌جای فرصت، به تهدیدی برای کشور در حوزه‌های مختلف اعم از سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و البته امنیتی تبدیل شود».

بخشایش اردستانی درباره نقشی که اکنون دولت و مجلس در مسئله مهاجران غیرقانونی باید ایفا کنند، تصریح کرد: «دولت فعلی باید مشخص کند که آیا قصد دارد مسیر دولت قبل را ادامه دهد یا خیر. یکی از پیشنهادات مطرح‌شده، تشکیل سازمان ملی مهاجرت و صدور کد یا کارت شناسایی برای اتباع خارجی است. اگر کارت ملی مهاجرت تصویب و اجرایی شود، این سازمان نیز رسمیت و مشروعیت خواهد یافت و بر مشکل دامن می‌زند».

مهدی آیتی، فعال و تحلیلگر سیاسی، هم درباره این موضوع به «نامه‌نیوز» گفت: «هم‌زمان با پیروزی انقلاب اسلامی، ارتش شوروی به افغانستان حمله کرد و این کشور را اشغال کرد. در پی این واقعه، موج بزرگی از مهاجرت افغان‌ها به ایران، پاکستان و کشورهای دیگر آغاز شد. مهاجران مرفه به اروپا و کشورهای توسعه‌یافته رفتند، طبقه متوسط به ایران پناه آورد و اقشار ضعیف‌تر عمدتا به پاکستان و برخی از آنها نیز به کشورهای عربی مهاجرت کردند. موج‌های مهاجرت‌ دیگری هم رخ داد؛ از جمله بعد حوادث ۱۱ سپتامبر، جنگ آمریکا با طالبان، ظهور داعش و در آخرینش روی کار آمدن دوباره طالبان در افغانستان. از گذشته گفته می‌شد که ایران سیاست مشخصی درباره اتباع خارجی ندارد؛ این مشکل هنوز هم ادامه دارد و شاید به پیش از انقلاب بازگردد. در کشورهای پیشرفته، موضوع مهاجرت شفاف و قانونمند است. برای مثال، در آمریکا بیش از ۱۴۰ نوع وضعیت مهاجرتی تعریف شده است؛ از مهاجرت توریستی و سرمایه‌گذاری گرفته تا مهاجرت پزشکی، تحصیلی، پناهندگی سیاسی و... اما در ایران، نه اقامت، نه تحصیل، نه ازدواج و نه سایر جنبه‌های اقامت اتباع خارجی به‌طور شفاف مشخص نشده‌اند».

او ادامه داد: «در این سال‌ها، مسئولان کشور از وجود خلأهای قانونی در حوزه مهاجرت آگاه بودند اما اقدامی برای اصلاح آن نکردند. دلیلش آن بود که برخی سیاست‌مداران تصور می‌کردند این ابهام به نفع جمهوری اسلامی است و نمی‌خواستند مسئله مهاجرت شفاف شود. تا پیش از تحولات اخیر منطقه، حضور افغان‌ها در ایران نه‌تنها تهدید تلقی نمی‌شد، بلکه یک فرصت بود. افغان‌ها در بازسازی کشور نقش داشتند و در ادامه مسیر بسیاری از آنها از کارگر ساده فراتر رفتند و در حرفه‌های مختلف پیشرفت کردند».

این تحلیلگر مسائل سیاسی همچنین بیان کرد: «اینکه برخی افغان‌ها در امر جاسوسی، نفوذ و عاملیت بیگانگان نقش دارند، مسئئله تازه‌ای است. آنچه امروز باعث شده اسرائیل و کشورهای بیگانه بتوانند از حضور افغان‌ها به ضرر ما استفاده کنند، همان خلأها و ابهامات قانونی است. مهاجران غیرقانونی تحت نظارت نظام‌مند قرار ندارند و این ضعف، فرصت نفوذ را فراهم کرده است. با وجود آنکه جمعیت قابل‌توجهی از افغان‌ها در ایران حضور دارند، اما آمار دقیق آن‌ها اعلام نمی‌شود. اگر برای هر مهاجر کد مشخص و وضعیت اقامتی قانونی تعریف می‌شد، فضا برای سوءاستفاده و نفوذ کمتر می‌شد اما مسئولان غفلت کردند. چیزی که به‌عنوان فرصت دیده می‌شد».

آیتی در پایان گفت: «ادعا می‌شود در دوره دولت آقای رئیسی، حمایت از مهاجرت بیشتر شد و ورود و خروج اتباع خارجی تسهیل یافت. اگر این‌طور بوده، باید وزارت کشور درباره آن پاسخ‌گو باشد. اما آنچه مسلم است، ما از مهاجرت بی‌رویه غافل ماندیم و حالا در پی تحولات اخیر منطقه، این حضور غیرقانونی مهاجران افغان می‌تواند آسیب‌زا باشد».