آمریکا آب پاکی روی دست اعضای بریکس ریخت!

تنها نیمی از ۱۰ عضو بریکس - برزیل، اتیوپی، هند، اندونزی و آفریقای جنوبی - در سطح سران در این نشست شرکت داشتند. رهبران اصلی چون شی جین‌‌‌پینگ رئیس‌‌‌جمهور چین، و ولادیمیر پوتین رئیس‌‌‌جمهور روسیه، ترجیح دادند شخصا شرکت نکنند. به‌‌‌منظور پرهیز از تهدیدهای تعرفه‌‌‌ای آمریکا، میزبان (برزیل) تمرکز اصلی نشست را بر توسعه اقتصادی و مسائل اقلیمی قرار داد و از پرداختن به موضوعات حساس‌‌‌تری مانند استفاده از ارزهای محلی در تجارت درون‌‌‌بریکسی اجتناب کرد.

این رویکرد با موضع دیرینه برزیل در قبال بریکس همخوانی دارد. لولا دا سیلوا، رئیس‌‌‌جمهور برزیل، بارها تاکید کرده که این بلوک «ضد هیچ‌‌‌کس نیست». مشاور ارشد او در امور سیاست خارجی، سلسو آموریم، نیز اخیرا گفت: «بریکس نه غرب است، نه شرق؛ بلکه جنوب جهانی است.»

بیانیه نهایی نشست که یکشنبه منتشر شد، در حدود ۱۶هزار واژه بود و در بسیاری موارد به متنی کلیشه‌‌‌ای شباهت داشت. همچون نشست‌‌‌های پیشین، این بیانیه نیز از نهادهای چندجانبه‌‌‌ای چون سازمان ملل و صندوق بین‌المللی پول دفاع کرد و به مسائل فنی مربوط به تعاملات میان مردم، دولت‌‌‌ها، نهادهای مدنی و بخش خصوصی کشورهای عضو پرداخت. همچنین در این بیانیه بر لزوم حاکمیت فراگیر بر هوش مصنوعی و احترام به استقلال کشورهای جنوب جهانی در تنظیم مقررات تاکید شد.

در بخش دیگری از بیانیه، اقدامات رژیم صهیونیستی در غزه مورد انتقاد قرار گرفت و از آرمان دولت مستقل فلسطینی دفاع شد. لولا در این زمینه تصریح کرد: «ما نمی‌توانیم در برابر نسل‌‌‌کشی رژیم صهیونیستی در غزه، کشتار بی‌‌‌تمایز غیرنظامیان بی‌‌‌گناه، و استفاده از گرسنگی به‌‌‌عنوان سلاح جنگی بی‌‌‌تفاوت بمانیم.» گرچه سازمان‌های حقوق‌بشری متعددی عملیات تل‌‌‌آویو در غزه را مصداق نسل‌‌‌کشی می‌‌‌دانند، اما بسیاری از دولت‌‌‌های غربی این تعبیر را رد می‌کنند.

بیانیه همچنین حملات عامدانه به غیرنظامیان و زیرساخت‌‌‌ها در خاک روسیه را به‌‌‌شدت محکوم کرد، بدون آنکه صراحتا از اوکراین نام ببرد. در‌عین‌حال، هیچ انتقادی از تجاوز نظامی روسیه به اوکراین در آن نیامده است. لولا در نطق آغازین نشست نیز با انتقاد از افزایش بودجه نظامی ناتو هشدار داد که چنین اقداماتی به «رقابت تسلیحاتی» دامن می‌‌‌زند و افزود: «سرمایه‌گذاری در جنگ همواره آسان‌‌‌تر از سرمایه‌گذاری در صلح است.»

بیانیه نهایی با لحنی مبهم از سیاست‌‌‌های آمریکا نیز انتقاد کرد؛ از جمله حملات نظامی اخیر واشنگتن به خاک ایران و اعمال تعرفه‌‌‌های یک‌‌‌جانبه که به گفته بیانیه «با قواعد سازمان تجارت جهانی ناسازگار است». بااین‌حال، از آمریکا در این سند نام برده نشد؛ نشانه‌‌‌ای از تلاش کشورهای عضو برای اجتناب از واکنش‌‌‌های تند کاخ سفید.

اما دونالد ترامپ شب یکشنبه با انتشار پیامی در پلتفرم تروث سوشال تهدید کرد برای هر کشوری که «با سیاست‌‌‌های ضدآمریکایی بریکس همسو شود»، ۱۰‌درصد تعرفه اضافی اعمال خواهد کرد. وی البته مشخص نکرد که آیا این تهدید فقط اعضای بریکس را شامل می‌شود یا کشورهای شریک و ناظر این بلوک را نیز در بر می‌گیرد. این اظهارات به‌‌‌ویژه برای کشورهایی مانند چین، هند و اندونزی که در آستانه توافقات تجاری با آمریکا هستند، نگران‌‌‌کننده بود. در همین راستا، کاخ سفید اعلام کرد اجرای تعرفه‌‌‌های گسترده تا اول اوت به تعویق افتاده تا زمان بیشتری برای مذاکرات فراهم شود.

این نخستین بار نیست که ترامپ کشورهای عضو بریکس را تهدید می‌کند. در نوامبر ۲۰۲۴، وی گفته بود که اگر این بلوک بخواهد ارز مشترک خود را جایگزین دلار کند، آمریکا ۱۰۰‌درصد تعرفه گمرکی بر کالاهای آن اعمال خواهد کرد؛ طرحی که البته هیچ‌گاه به‌‌‌طور رسمی از سوی بریکس مطرح نشده است.

به ‌‌‌نظر می‌رسد هدف اصلی ترامپ، ایجاد هزینه سیاسی برای کشورهایی است که در مسیر چندجانبه‌‌‌گرایی و حفظ توازن میان شرق و غرب گام برمی‌‌‌دارند. این امر کشورهایی مانند برزیل و هند را که به‌‌‌رغم عضویت در بریکس روابط عمیقی با آمریکا دارند، در موقعیت دشواری قرار داده است.

سلسو آموریم، مشاور ارشد لولا، در واکنش به تهدید ترامپ گفت: «این تهدیدها نشان می‌دهد که چرا وجود سازمانی مانند بریکس ضروری است؛ سازمانی که توان گفت‌‌‌وگو، واکنش و دستیابی به اجماع را دارد... بریکس هیچ تهدیدی علیه آمریکا نکرده است.» سخنگوی وزارت تجارت آفریقای جنوبی نیز اعلام کرد که این کشور «ضدآمریکایی» نیست و همچنان علاقه‌‌‌مند به مذاکره برای توافق تجاری با واشنگتن است.

اما رئیس‌‌‌جمهور آفریقای جنوبی، سیریل رامافوزا، با صراحت بیشتری سخن گفت: «مایه تاسف است که وقتی حرکتی جمعی و مثبت مانند بریکس شکل می‌گیرد، برخی آن را تهدیدآمیز تلقی کرده و می‌‌‌خواهند کشورهای مشارکت‌‌‌کننده را تنبیه کنند.» مقامات روسیه و چین نیز ادعای ضدآمریکایی بودن بریکس را رد کردند.

با وجود لفاظی‌‌‌های ترامپ، بیشتر کشورهای عضو و شریک بریکس به سیاست «چندجانبه‌‌‌گرایی» پایبند هستند. به‌‌‌جز ایران و روسیه، باقی اعضا روابط گسترده‌‌‌ای با آمریکا دارند که تمایل به حفظ و گسترش آن دارند. در واقع، پیام ترامپ را می‌توان تلاشی در راستای منصرف کردن کشورها از اتخاذ مواضعی دانست که با منافع ایالات متحده در تضاد است.

ترامپ با هدف قرار دادن بریکس، تلاش دارد کشورهایی مانند ایران و کوبا را که به‌‌‌تازگی به عضویت این بلوک درآمده‌‌‌اند، منزوی کرده و کشورهای علاقه‌‌‌مند به عضویت - از جمله ترکیه که عضو ناتو نیز هست - را از این مسیر منصرف کند.

جالب آنکه کشورهای علاقه‌‌‌مند به عضویت در بریکس، امسال با احتیاط بیشتری رفتار کردند. درحالی‌که در نشست سال گذشته در روسیه، سران بسیاری از کشورها برای تقویت روابط با بریکس حضور یافتند، امسال برخی مانند رجب طیب اردوغان رئیس‌‌‌جمهور ترکیه، و کلودیا شین‌‌‌بائوم، رئیس‌‌‌جمهور مکزیک، دعوت برزیل را رد کرده و وزیران خارجه خود را به نشست فرستادند. برخی تحلیلگران معتقدند این احتیاط، حاصل فضای ابهام‌‌‌آلودی است که تهدیدهای مکرر ترامپ پیرامون بریکس ایجاد کرده است.

منبع: اقتصادآنلاین