بازی خطرناک انگلیس با تمامیت ارضی ایران!

او به سِر چارلز بِلگرِیو (Sir Charles Belgrave) مشهور بود؛ مسئولی بریتانیایی که حدود ۳۰ سال از عمرش را به‌عنوان کارگزار انگلیس در خلیج فارس گذراند. بلگریو همچنین در دوره‌ای به‌عنوان مشاور نیز با حاکمان بحرین از جمله شیخ حمد بن عیسی آل خلیفه همکاری کرد. 

آنچه اما در کارنامه کاری بلگریو خودنمایی می‌کند، نامی جعلی است که به‌واسطه نوشته‌های او بیش‌ازپیش مطرح شد و جریانی را به راه انداخت که هنوز تا همین امروز نیز ادامه دارد.

این کارگزار انگلیسی با وجود اسناد تاریخی مختلف در مورد نام خلیج فارس، نام «خلیج عربی» را مورد استفاده قرار داد. بلگریو در بحبوحه اختلافات کشورهای ایران و انگلیس بر سر بحرین، در کتابی تحت عنوان «ساحل دزدان دریایی» در سال ۱۹۶۶ به واژه جعلی «خلیج عربی» دامن زد و نوشت: «... خلیج فارس که تازیان (عرب‌ها) اینک آن را خلیج عربی گویند...» 

بلگریو اولین مُبدع واژه «خلیج عربی» نبود، اما استفاده او از این واژه جریانی را علیه نام خلیج فارس ایجاد کرد که بعدها توسط افراد دیگری نیز مورد سوءاستفاده قرار گرفت.

این کارگزار انگلیسی در دوره مسئولیت سی‌ساله خود در سواحل جنوبی و غربی خلیج فارس در طول سال‌های ۱۹۲۶ تا ۱۹۵۷، در مطالب خود در مجله «صوت البحرین» نیز از ترکیب «خلیج العربی» استفاده کرد. 

اختلافات ایران و بریتانیا بر سر بحرین یکی از دلایل استفاده از واژه «خلیج عربی» توسط بلگریو، عنوان شده است. به عقیده کارشناسان، بریتانیا قصد داشت تا با ارائه واژه جعلی «خلیج عربی»، حامیان خود در جهان عرب را افزایش داده و دشمنی قومیتی آن‌ها با ایرانیان را تحریک کند.

پیش‌تر، انگلیس از ۱۸۲۰ میلادی به بعد، با امضای قراردادهایی با شیوخ خلیج فارس عملاً نفوذ خود را در منطقه گسترش داده بود. بعدها، در دهه ۱۹۲۰، مناقشه ایران و بریتانیا بر سر حاکمیت بحرین با حضور چارلز بلگریو وارد مرحله تازه‌ای شد.

ایران در ۱۹۵۷ میلادی (۱۳۳۶ شمسی) بحرین را به‌عنوان استان چهاردهم خود اعلام کرد، اما حاکمیت این کشور بر بحرین دیری نپایید. بحرین در پی فشارهای بریتانیا و با اقدامات اشتباه و بی‌تدبیری‌های محمدرضا پهلوی، در نهایت در سال ۱۹۷۱ میلادی استقلال یافت و به طور رسمی از حاکمیت ایران خارج شد.

دکتر سید احمد مدنی در کتاب خود با عنوان «محاکمه خلیج فارس‌نویسان» تأکید کرده که بلگریو «نخستین کارگزاری است که خلیج العربی را به‌جای خلیج فارس ابداع کرد و در نوشته‌های خودش به کار برد و به تازی‌زبانان(عرب‎ها) آموخت.»

مدنی در ادامه تصریح کرده که «یک‌دفعه واژه خلیج العربی از اندیشه و خامه یک کارگزار کهنه‌کار انگلیسی زاییده و پرداخته شد و به کشورهای عربی تقدیم گردید و در جای خلیج فارس به کار رفت.» 

این اقدام بلگریو در دهه‌های بعد، از سوی برخی کشورهای عربی حوزه خلیج فارس نیز با استقبال مواجه شد و زمینه تحریف تاریخی نام خلیج فارس را فراهم کرد.

جمال عبدالناصر خلیج فارس را عربی می‌خواست

دومین رئیس‌جمهور مصر جمال عبدالناصر، نخستین کسی بود که از نام جعلی «خلیج عربی» برای خلیج فارس استفاده کرد. این رئیس‌جمهور که به رویکرد پان‌عربیسم (ملی‌گرایی عربی) شهرت دارد، پس از ملی‌شدن کانال سوئز و پیروزی در بحران مربوط به این کانال، محبوبیت بسیاری در جهان عرب پیدا کرد و درخواست‌ها برای اتحاد عربی تحت رهبری او قوت گرفت.

او در همین راستا از نام «خلیج عربی» به‌جای خلیج فارس استفاده کرد. این نام‌گذاری توسط اتحادیه عرب به کشورهای عربی ابلاغ شد. بااین‌حال، این اقدام او چندان از سوی سایر کشورهای جهان و سازمان‌های بین‌المللی مورد استقبال قرار نگرفت و همچنان نام تاریخی «خلیج فارس» مورد استفاده قرار گرفت.

خلیج فارس؛ از دیروز تا همیشه

تلاش برای تغییر نام خلیج فارس حتی تا امروز نیز ادامه داشته است. در اردیبهشت‌ماه سال ۱۴۰۴ و در آستانه سفر رئیس‌جمهور آمریکا دونالد ترامپ به عربستان، گمانه‌زنی‌هایی مبنی بر تغییر نام خلیج فارس به «خلیج عربی» توسط این رئیس‌جمهور در رسانه‌ها مطرح شده بود اما ترامپ هیچ‌گاه این مسئله را به طور رسمی تأیید نکرد. 

برخی کارشناسان معتقدند که این اقدام بیشتر یک «بازی روانی» بود تا یک تصمیم واقعی. بعضی دیگر از تحلیلگران هم اعلام کردند که ترامپ ناچار شده از این تصمیم خود عقب‌نشینی کند، زیرا نمی‌خواسته در بحبوحه انتقادات فراوان، با چالش جدیدی مواجه شود. بااین‌حال، او بارها از عبارت «خلیج عربی» در سخنرانی‌های خود استفاده کرده است.

بسیاری از مسئولان کشورهای عربی از جمله کشورهای حوزه خلیج فارس هم از واژه جعلی «خلیج عربی» استفاده کرده‌اند. تلاش‌ها برای تغییر نام حقیقی خلیج فارس تا اندازه‌ای ادامه یافته که نقشه گوگل تحت عنوان «گوگل‌مپ»، بسته به موقعیت جغرافیایی و تنظیم زبان کاربر، هر دو نام «خلیج فارس» و «خلیج عربی» را نمایش می‌دهد. همه این‌ها، از بدعتی آغاز شد که بلگریو به آن دامن زد.

منبع: فارس