میانجی‌گری الیزه در مذاکرات

دکتر رحمن قهرمانپور؛ پژوهشگر ارشد مسائل بین‌الملل  : سفر سیدعباس عراقچی به فرانسه بار دیگر احتمال گشایش در مذاکرات هسته‌ای را مطرح کرده است. این سفر ده روز پس از دیدار بن‌سلمان از کاخ سفید انجام شد؛ دیداری که گفته می‌شد به روابط ایران و آمریکا مربوط است، هرچند ایران آن را رد کرد.

اهمیت سفر به نقش فرانسه در دو دهه گذشته بازمی‌گردد؛ فرانسه در دوره‌هایی که آمریکا و اروپا مایل به مذاکره نبودند نقش پلیس خوب را ایفا کرده و اکنون با تندتر شدن مواضع بریتانیا و آلمان، این نقش برجسته‌تر است. برخی امیدوارند این سفر به معنای انتقال پیام دقیق‌تر به واشنگتن باشد.

سفر پس از عقب‌نشینی اروپا از ارجاع پرونده ایران از شورای حکام به شورای امنیت و صدور یک قطعنامه ضدایرانی صورت گرفت. اروپا این عقب‌نشینی را علامت مثبت می‌داند. 

احتمالاً فرانسه خواهان ازسرگیری همکاری ایران با آژانس و فراهم شدن امکان مذاکرات با آمریکا است. اطلاع از سرنوشت ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم برای آمریکا و اروپا اهمیت فنی و سیاسی دارد، زیرا ارزیابی آژانس به‌دلیل توان فنی و حضور بازرسان معتبرتر از ارزیابی کشورهای دیگر است و می‌تواند اختلافات فنی آنها را کاهش داده و بر تصمیم‌های سیاسی اثر بگذارد.

زاویه دیگر تحلیل سفر، تلاش اروپا و به‌ویژه فرانسه برای تقویت استقلال سیاسی در کنار استقلال دفاعی، در پی تحولات اوکراین و فاصله گرفتن آمریکا از اروپا است. فعال‌تر شدن دوباره نقش اروپا در پرونده ایران، حتی با بازگرداندن مکانیسم ماشه، در چارچوب همین تلاش تلقی می‌شود؛ اروپا قصد مقابله با آمریکا یا اعطای امتیاز ویژه به ایران را ندارد بلکه می‌خواهد در موازات فشار آمریکا نقشی مستقل ایفا کند.

در روابط دوجانبه نیز مسأله زندانیان دو کشور اهمیت دارد و سفر احتمالاً به تلاش برای تبادل زندانیان مرتبط است. با این حال، نسبت به نتایج سفر باید احتیاط داشت؛ از سوی آمریکا اقدام خاصی دیده نمی‌شود و ترامپ انگیزه‌ای برای دادن امتیاز بیشتر ندارد. 

در چارچوب دیپلماسی اجبار، موفقیت به امتیازاتی بستگی دارد که طرف اجبارکننده می‌دهد و تا زمانی که آمریکا حداقل خواسته ایران یعنی به رسمیت شناختن غنی‌سازی -حتی روی کاغذ- را تأمین نکند، تهران قصد عقب‌نشینی ندارد و منتظر گام اول آمریکا است. از نظر ایران، بدون این گام، خواسته آمریکا تسلیم است نه مذاکره. باید دید تلاش دیپلماتیک فرانسه ادامه می‌یابد یا به موضوع تبادل زندانیان محدود می‌شود.