کالابرگ الکترونیکی

کالابرگ الکترونیکی؛ اعتبار معیشتی یا چرخه جدید یارانه؟

کالابرگ الکترونیکی یکی از مهم‌ترین طرح‌های دولت در حوزه معیشت خانوارهاست؛ ابزاری که به جای پرداخت نقدی، اعتبار مشخصی را برای خرید کالاهای اساسی در فروشگاه‌های منتخب فراهم می‌کند. در واقع، این طرح نسخه مدرن همان کوپن‌های دهه شصت و هفتاد است که با هدف «هدفمندی بیشتر» و «مهار تورم کالاهای اساسی» به اجرا درآمده است.

تخصیص، مشمولان و اقلام تحت شمول

این اعتبار به دهک‌های کم‌درآمد، معمولاً از دهک اول تا هفتم، تعلق می‌گیرد. در سال ۱۴۰۳، دهک‌های اول تا سوم حدود ۵۰۰ هزار تومان اعتبار کالابرگ به ازای هر نفر دریافت کردند و دهک‌های چهارم تا هفتم نیز حدود ۳۵۰ هزار تومان.
اقلام مشمول این طرح شامل کالاهای اساسی خانوار مانند برنج، روغن، گوشت، تخم‌مرغ، ماکارونی، لبنیات و حبوبات است. این کالاها از طریق فروشگاه‌های طرف قرارداد با دولت و از طریق اپلیکیشن یا کارت بانکی ویژه در دسترس قرار می‌گیرند.

هدف و منطق اجرایی

دولت با اجرای طرح کالابرگ الکترونیکی به دنبال چند هدف است:

• جلوگیری از هدررفت یارانه نقدی و اطمینان از مصرف آن برای کالاهای ضروری؛

• کاهش فشار بر بازار کالاهای اساسی و کنترل تورم در بخش خوراکی‌ها؛

• بهبود عدالت اجتماعی با تمرکز بر دهک‌های پایین درآمدی؛

• جایگزینی تدریجی یارانه نقدی با یارانه کالایی برای افزایش اثربخشی کمک‌های دولتی.

چالش‌ها و محدودیت‌ها

با وجود اهداف مثبت، طرح کالابرگ هنوز با چالش‌های جدی روبه‌روست:

• محدود شدن حق انتخاب خانوارها در نحوه خرج‌کرد یارانه؛

• دسترسی سخت‌تر خانوارهای روستایی به فروشگاه‌های طرف قرارداد؛

• ثابت ماندن مبلغ اعتبار در شرایط تورمی؛

• ضعف زیرساخت‌های فنی در برخی استان‌ها که باعث کندی اجرای طرح می‌شود.

در نتیجه، بسیاری از خانوارها هنوز ترجیح می‌دهند یارانه نقدی دریافت کنند تا خودشان تصمیم بگیرند چه کالایی و از کجا بخرند.

چشم‌انداز پیش‌رو

کارشناسان معتقدند کالابرگ الکترونیکی می‌تواند در بلندمدت به ابزار کارآمدی برای حمایت معیشتی تبدیل شود، اما این موفقیت منوط به سه اصلاح کلیدی است: افزایش مبلغ اعتبار متناسب با تورم، گسترش شبکه فروشگاه‌های پشتیبان، و شفافیت در نحوه تخصیص منابع.
اگر خانوارها احساس کنند این اعتبار واقعاً بر کیفیت زندگی‌شان اثر دارد، کالابرگ می‌تواند به‌جای طرحی موقتی، به بخشی پایدار از نظام رفاه اجتماعی ایران بدل شود.