تحلیل قراییمقدم از افزایش تعداد معتادان بر اساس تئوری میدان نیرو/ نیروهای بازدارنده علاج مقابله با اعتیاد نیست
پایگاه خبری تحلیلی نامه نیوز (namehnews.com) :
آیدین پورخامنه - آمار بالای معتادان میتواند شاخص خوبی برای نشان دادن وضعیت رفاه اجتماعی باشد. ارتباط ابتلا به مواد مخدر با دیگر موضوعات موثر در زندگی شخصی و اجتماعی، خود راهنمایی برای بهبود شرایط زندگی افراد است. شراط سختی که باید تغییر کند. فشارهای اجتماعی و سهولت دسترسی به مواد مخدر باعث افزایش تعداد معتادان شده است. وجود این تعداد بیمار آلوده به مواد مخدر نقش تعیین کنندهای در آینده جامعه خواهد داشت.
در نگاهی کوتاه به تاریخچۀ مواد مخدر میبینیم که بشر 7 هزار سال قبل، از وجود مادۀ مخدر قوی در خشخاش آگاه بوده و در لوحههای گلی مکشوفه متعلق به 5 هزار سال قبل از میلاد که از سومریان باقی مانده، از تریاک نام برده شده است. در مصر نیز خشخاش کشت میشد. در حدود 4 هزار سال قبل کشیدن تریاک در چین رایج بود. هزار و 500 سال قبل از میلاد، تخم خشخاش از مصر به یونان برده شد و کشت خشخاش و کشیدن تریاک رواج یافت. در کتاب اوستا از گیاه شاهدانه هندی به عنوان یک ماده بیحس کننده نام برده شده است.
آمار رسمی در جهان بیانگر وجود 230 میلیون معتاد و 10 میلیون نفر قاچاقچی است، که البته آمار واقعی آن بسیار بیشتر است. تولید 85 درصد مواد مخدر جهان در افغانستان، ایران را آسیبپذیرترین کشور در این زمینه کرده است. اکنون در جهان مواد مخدر طبیعی در 12 نوع تولید میشود، اما مواد مخدر صنعتی که آثار منفی ویران کنندهتری دارد، در 1500 نوع تولید میشود.
در پي گراني جنس، معتاد دست به هر كاری ميزند
مواد مخدر صنعتی تا به حال ارزانتر از انواع طبیعی آن بود، همین عامل باعث شد تا تعداد زیادی به سمت مواد مخدر صنعتی کشیده شوند. در این روزها خبرها نشان دهنده بالا رفتن قیمت مواد مخدر صنعتی و بازگشت معتادان به مواد مخدر طبیعی است. محمدصادق شيرازي مدير مركز گذری كاهش آسيب اعتياد درباره تاثیر گران شدن قیمت مواد مخدر روی مصرف کنندگان به اعتماد گفته بود:« وقتي جنس گران ميشود، ناخالصي آن بيشتر ميشود و رفتارهاي پرخطر منتج به ايدز و هپاتيت بيشتر ميشود و خشونت رفتاري مصرفكننده بيشتر ميشود. در پي گراني جنس، معتاد دست به هر كاري ميزند تا پولش را تهيه كند. بيشتر خردهفروشي ميكند يا بيشتر دزدي ميكند. راه سوم، جايگزين كردن است. امروز مصرف قرص خيلي زياد شده. مصرف هرويين هم زياد شده. چون پولشان به شيشه نمیرسد، هرويين را با دوز بالاتر تزريق ميكنند كه با خطر اوردوز و هپاتيت و ايدز هم مواجه ميشوند.»
دربارۀ تعداد روز افزون معتادان آمار دقیقی در دست نیست. پرویز افشار معاون کاهش تقاضا و توسعه مشارکتهای مردمی ستاد مبارزه با موادمخدر، از وجود یک میلیون و 325 هزار معتاد در کشور خبر داد که 60 تا 65 درصد آنها تریاک و هروئین مصرف میکنند. این در حالی است که امان الله قراییمقدم جامعه شناس و استاد دانشگاه با اشاره به وجود بیش از دو میلیون معتاد به نامه نیوز گفت:« زمانی که قیمت مادهای از مواد مخدر بالا میرود، کاملاً طبیعی است که معتادان روی به اجناسی که قیمت کمتری دارند، میآورند. البته در این میان اگر مواد مخدر صنعتی گران قیمتتر از مواد مخدر طبیعی باشد و این موجب استفاده بیشتر معتادان از مواد طبیعی شود، اتفاق خوبی است. تاثیر مضر مواد صنعتی به مراتب بیشتر از مواد مخدر طبیعی است. با این حال ما باید به دنبال درمان درد باشیم. باید به پرسشهایی در جامعه پاسخ دهیم. چرا قرصهای روانگردان تا به این حد در جامعه ما خریدار دارد؟ »
معتادان آخر خطی انتخابی ندارند
این جامعه شناس با اشاره به افزایش تعداد معتادان آخر خطی، دربارۀ درجههای مختلف اعتیاد اظهار داشت:« معتادان آخر خطی دیگر چیزی برای از دست دادن ندارند. فقط برای رسیدن به آن حس، حاضرند از هر مادهای استفاده کنند. آنها انتخابی ندارند. معتادان به چند دسته تقسیم میشوند: بعضی معتادان اولیه هستند. کسانی که تازه معتاد شده اند، بعد از استفاده از سیگار، مقداری هم از مواد مخدر استفاده میکنند. اما بعضی از معتادان به کلی از زندگی عادی جدا میشوند. گاهی آنها را به صورت کارتون خواب میبینیم. این افراد در خرابهها زندگی میکنند. در واقع تمام زندگی آنها مصرف مواد است، در ایران روزی 10 تا 30 نفر از معتادان در این سطح میمیرند. این افراد علاج ناپذیرند، به هر موادی روی میآورند تا زمانی که یک روز بر اثر سرما، گرما یا نرسیدن مواد مخدر جان خود را از دست دهند.»
با وجود تعداد زیاد معتادان قراییمقدم علت افزایش این آسیب را مهمتر خوانده و بیان کرد:«این مساله از اهمیت بیشتری برخوردار است که چرا انسان باید تا این اندازه خود را پست کند، تا جایی که در گوشهای از شهر بمیرد؟ شرایط اجتماعی، بیکاری، خانواده و ... هرکدام میتوانند در این روند تاثیرگذار باشند. معمولاً افرادی که مبتلا به اعتیاد میشوند،در یکی از این شرایط قرار دارند. در خانواده معتاد به دنیا آمدند، خانوادهای که در آن شوهر، زن و مادر کودکان را معتاد کرده است. در مناطق مستعد در شهر زندگی میکنند. در فرهنگی رشد کردهاند که ممنوعیتی برای مصرف مواد مخدر وجود نداشته است. دوستانی داشتند که آنها را آلوده کرده اند. حتی ممکن است در دوران کودکی و بدون انتخاب خود معتاد شده باشند. جو اجتماعی، نبود شادی و نشاط، دلزدگی از زندگی، احساس یاس و ناامیدی همه میتوانند دروازه ورود به مصرف سیگار و مراحل بعدی اعتیاد باشند.»
تئوری میدان نیرو برای آسیبهای اجتماعی
این جامعهشناس در بررسی علتهای افزایش تعداد معتادان تئوری "میدان نیرو" را ارائه میدهد:« من تئوری میدان نیرو را برای آسیبهای اجتماعی مانند اعتیاد طراحی کرده ام. این تئوری را از نظریههای انیشتین و نیوتن الهام گرفتم. طبق نظر دانشمندان اگر ما سوپ میخوریم، اینکه سوپ به دهان ما ریخته میشود به دلیل وجود نیرویی در خود سوپ است. یا اینکه اگر سنگی را رها میکنیم و به زمین میافتد به دلیل نیرویی است که در سنگ وجود دارد. یعنی کرم از خود درخت است. اما در مقابل این فکر، نظر دیگری هم وجود دارد. اینکه اگر ما سوپ میخوریم و سوپ به دهان ما میآید، این به دلیل وجود نیروی کششی است که از دهان ما به سوپ وارد میشود. یا اگر سنگ را رها میکنیم و آن به زمین میرسد به دلیل وجود نیروی جاذبۀ زمین است. انیشتین میگوید در هر صورت به سنگ نیروهایی وارد میشود که بیافتد و نیرهایی مانع از افتادن آن میشود . »
قرایی مقدم افزود: «به این صورت که اگر خطی افقی فرض کرده و آن را "خط تعادل" بنامیم. اگر زیر خط تعادل تمام دلایلی که باعث اعتیاد افراد میشود را به صورت فلشهای عمودی فرض کنیم (خانواده، دوستان، محل زندگی، نبود شادی و ...) فلشهای زیادی از زیر خط افقی به آن نیرو وارد میکنند. به این فلشها نیروهای برانگیزنده میگوییم. در بالای خط افقی، نیروهای بازدارنده هستند. نیروهایی که به صورت فلش به سمت پایین هستند. نیروهای بازدارنده مثل ارزشهای اخلاقی، نیروهای انتظامی، مجازاتهایی که برای افراد در رابطه با مواد مخدر در نظر گرفته میشود . در کشورما نیروهای برانگیزنده اثر زیادی دارند. تا جایی که مجازاتهای شدیدی مثل زندان و اعدام هم نمیتواند با آنها مقابله کند. در حقیقت برای اینکه با اعتیاد مبارزه کنیم باید با هرکدام از نیروهای بر انگیزنده مبارزه کنیم.»
دیدگاه تان را بنویسید