حریم بدن شهروندان محترم است

محمد فاضلی در روزنامه ایران نوشت: تلاش می‌کنم هر شب درباره یکی از حقوق تصریح‌شده در منشور حقوق شهروندی بنویسم. نوشته‌ها و گفته‌های ما درباره حقوق شهروندی در عصری که همگان از طریق شبکه‌های اجتماعی می‌توانند وارد گفت‌وگوی فراگیر شوند، مؤثر خواهد بود. اگر مایل بودید، شما هم این نوشته‌ها را با دیگران به اشتراک بگذارید.

ماده 40-هرگونه بازرسی و تفتیش بدنی باید با رعایت قوانین، احترام لازم و با استفاده از روش‌ها و ابزار غیراهانت‌آمیز و غیرآزاردهنده انجام شود. همچنین آزمایش‌ها و اقدامات پزشکی اجباری بدون مجوز قانونی ممنوع است.

بحث:

محتوای ماده 40 منشور حقوق شهروندی بسیار ساده است اما به یکی از آزاردهنده‌ترین اقدامات در بسیاری از اماکن و موقعیت‌ها اشاره می‌کند. مردم بسیاری این تجربه آزاردهنده را داشته‌اند که به دلایل نامعلوم در موقعیت‌هایی که هیچ ضرورتی نداشته است و توسط کسانی که شیوه‌های تفتیش بدنی را بدرستی آموزش ندیده‌اند، بازرسی بدنی شده‌اند و خاطره تجربه ناخوشایند آن باقی مانده است.

بسیاری از بازرسی‌های بدنی را می‌توان با تجهیزات و دستگاه‌های الکترونیک که به سادگی در دسترس هستند جایگزین کرد. همچنین شیوه‌های بازرسی می‌تواند تغییر کند و در بسیاری از اماکن نیازی به بازرسی بدنی نیست.

تحقق ماده 40 منشور بیش از هر چیز نیازمند چند پیش‌شرط است: 1. مشخص شود در چه اماکنی و به حکم چه قوانین و مجوزهایی، بازرسی بدنی امکان‌پذیر است و افراد در چه موقعیت‌هایی می‌توانند از تن دادن به این کار خودداری کنند؛ 2. مطالبه چه آزمایش‌هایی از شهروندان قانونی است و شهروندان چگونه می‌توانند از قانونی بودن یا نبودن مطالبه ارائه آزمایش‌های پزشکی خودداری کنند؛ 3. بازبینی بدنی در چه موقعیت‌هایی صرفاً باید با اتکا و اطمینان به تجهیزات الکترونیک صورت گیرد و در چه موقعیت‌هایی مأموران قانونی حق دارند فراتر از بازرسی خودکار، بازرسی بدنی توسط شخص را نیز اعمال کنند.

تحقق ماده 40 همچنین نیازمند اطلاع‌رسانی کافی درباره مراجع ارائه شکایت از رعایت نشدن این حق و همچنین مشخص شدن پیامدهای تخطی از آن برای خاطیان است.

ماده 40 منشور حقوق شهروندی با وجود سادگی، بخشی از حق کنترل فرد بر تمامیت بدن خویش را بیان می‌کند که در صورت توسعه‌یافتن آن یکی از مهم‌ترین حقوق است. بسط این حق می‌تواند پیامدهای اجتماعی مثبت و بسیار گسترده‌تری داشته باشد.

*جامعه‌شناس، عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی و معاون پژوهشی مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری