اسید فسفریک یک اسید سه ظرفیتی قوی و بی رنگ است که در بسیاری از فرآیندهای صنعتی استفاده می شود. صنایع غذایی، دارویی، آرایشی بهداشتی و کودهای کشاورزی برخی از نمونه کاربردهای این ماده شیمیایی هستند.

اسید فسفریک چیست

اسید فسفریک یک ترکیب آلی بی بو است. این ترکیب اغلب برای بهبود طعم و افزایش ماندگاری به غذاه اضافه می شود. فرمول مولکولی اسید فسفریک به صورت H3PO4 است. چگالی این اسید از آب بیشتر است و به راحتی در آب پروتونه شده و سه اسید پلی پروتیک مختلف را تشکیل می دهد.

اسید فسفریک در طیف متنوعی از محصولات غذایی مثل ماست، مخلوط های داغ کاکائو و بسیاری از نوشیدنی ها به عنوان یک عامل اسیدی اضافه می شود. از اسید فسفریک همچنین برای ایجاد محلولی استفاده می شود که به عنوان نگهدارنده چربی ها و روغن ها عمل می کند. این کار با تصفیه چربی ها توسط اسید فسفریک انجام می شود تا امکان ارسال تجاری محصولات بدون خراب شدن آن ها قبل از رسیدن به محل فروش فراهم شود.

 اسید فسفریک به عنوان یک افزودنی غذایی برای کمک به جلوگیری از رشد کپک و باکتری در مواد غذایی مانند محصولات یخی طعم دار که محتوای آب بالایی هستند، استفاده می شود. این ترکیب در تولید نمک های فسفات نیز کاربرد دارد. این مواد به نوشابه ها و نوشیدنی های آبمیوه اضافه می شوند تا مانع کاهش طعم آنها شده و با جلوگیری از کدر شدن، ماندگاری محصول را افزایش دهند.

در شیمی آلی فسفات یا ارگانوفسفات استر اسیدفسفریک است. فسفات های آلی در بیوشیمی، بیوژئوشیمی و محیط زیست ترکیبات مهمی هستند. فسفات (Pi) یک جزء اساسی برای حیات است و در سیستم های بیولوژیکی، فسفر به صورت یون فسفات آزاد موجود در محلول یافت می شود و به آن فسفات معدنی گفته می شود، تا آن را از فسفات های محدود شده در استرهای مختلف متمایز کند.

آنالیز فسفریک اسید

CONTENT       Spec.

اسید فسفریک     ۸۶.۳ %

پنتا اکسید فسفر ۵۲.۹ %

فسفرو اسید         ۰.۰۰۹ %

آرسنیک             ۰.۳۴ mg/kg

سرب     ۲.۱ mg/kg

فلوئور      ۴.۶

بازار اسید فسفریک

اسید فسفریک با خلوص ۸۵٪ و ۸0٪ با بسته بندی های گالن های ۳۵ کیلویی، بشکه های ۳۳۰ کیلویی و مخزن های ۱۶۵۰ کیلویی در بازار وجود دارد. یکی از مهمترین عوامل تاثیر گذار بر قیمت خرید و فروش اسید فسفریک، کیفیت این محصول و مواد اولیه تشکیل دهنده آن است. نوع خوراکی اسید فسفریک به دلیل خلوص بالا، قیمت فروش بالاتری دارد.

تفاوت اسید فسفریک خوراکی و صنعتی

اسید فسفریک بر اساس نوع کاربرد به دو نوع اسید فسفریک خوراکی و صنعتی تقسیم می شود که قیمت خرید و فروش اسید فسفریک خورکی نسبت به نوع صنعتی بیشتر است. از لحاظ شیمیایی، اسید فسفریک خوراکی، دارای درجه خلوص بالاتر از 85٪ است. اسید فسفریک با درجه خلوص کمتر از این مقدار، به عنوان اسید فسفریک صنعتی در نظر گرفته می شود.

مشخصات، خواص و ویژگی های اسید فسفریک

فرمول مولکولی    H3PO4

جرم مولکولی       ۹۷.۹۹۴ g/mol

چگالی (دانسیته) ۱.۸۸ g/cm³

نقطه جوش         ۱۵۸ °C

نقطه ذوب           ۴۲.۳۵ °C

دیگر نام ها          ارتو فسفریک اسید یا فسفریک(V) اسید

اسید فسفریک خوراکی

اسید فسفریک خوراکی به عنوان نگهدارنده با جلوگیری از رشد میکروارگانیسم ها، اضافه کردن طعم ترشی به غذاها و نوشیدنی ها استفاده می شود. بهبود ظاهر محصولات غذایی فرآوری شده با حذف کلسیم، منیزیم و آهن از مواد خام مانند استخوان ها، پوسته صدف و دانه های کاکائو از دیگر موارد کاربرد اسید فسفریک خوراکی است.

در صنایع غذایی از گرید خوراکی اسید فسفریک برای جلوگیری از اکسیداسیون، توقف تولید رسوب با حذف یون‌ های کلسیم از آب یا سایر محیط‌ های آب نمک استفاده می‌ شود. علاوه بر این، مخمرها از اسید فسفریک خوراکی به عنوان یک عامل تغذیه و تنظیم کننده اسیدیته استفاده می کنند. کاربردهای اسید فسفریک خوراکی شامل تولید طعم دهنده ها و مواد غذایی کنسرو شده نیز می شود.

اسید فسفریک گرید غذایی قبل از مصرف با هدف حذف آرسنیک، فلوراید و کلرید پردازش می ‌شود تا غیرسمی و برای مصرف ایمن انسان شود. این اسید در فرمولاسیون تولید مرباها، ژله‌ها، آب نبات‌ ها و آب‌ میوه‌ها اضافه می ‌شود تا محتوای اسید موجود در محصولات حفظ شود. به عنوان یک افزودنی غذایی، اسید فسفریک به حفظ سطح pH غذا و نوشیدنی ها به منظور افزایش عمر مفید آن نیزکمک می کند.

فسفریک اسید همچنین به عنوان یک ماده پف کننده در بکینگ پودر، جوش شیرین و همچنین مواد خمیرکننده برای محصولات پخته شده مانند کلوچه ها و کیک ها استفاده می شود. می توان آن را برای نگهداری مواد غذایی فاسد شدنی مانند قارچ یا سیب زمینی کنسرو شده نیز مصرف نمود. اسید فسفریک همچنین به عنوان یک عامل آنتی اکسیدانی عمل کرده و به حفظ رنگ میوه ها و سبزیجات کمک می کند.

اسید فسفریک صنعتی

اسید فسفریک به دلیل ماهیت اسیدی در کودها، شوینده ها، پاک کننده ها و مواد زنگ زدا و پولیش استفاده می شود. کاربردهای دیگر این اسید شامل آبکاری فلز، دباغی، تولید پارچه، چوب نسوز، شیشه و سرامیک است.

مصرف عمده اسید فسفریک صنعتی در کشاورزی و تهیه کودهای فسفاته است. کودهای تریپل فسفات و آمونیوم فسفات از مهمترین این محصولات هستند. تولید محصولات کود فسفات – فسفات آمونیوم و سوپر فسفات های سه گانه بخش عمده بازار خرید و فروش اسید فسفریک صنعتی را به خود اختصاص داده اند.

کاربرد دیگر اسیدفسفریک صنعتی در کاهش درجه سختی آب است تا مواد شوینده بتوانند کف بیشتری را در زمان شستن لباس ها ایجاد کنند. از دیگر کاربردهای اسیدفسفریک صنعتی عبارتند از تهیه شوینده ها، صنعت نساجی و تصفیه پسآب.

نکات مهم استفاده از اسید فسفریک

هنگام استفاده از این ماده از دستگاه تنفس معتبر و همچنین محافظ صورت، دستکش و چکمه استفاده کنید. این ترکیب را از مواد ناسازگار مانند مواد اکسید کننده، فلزات، مواد قابل احتراق و قلیاها دور نگه دارید و آن را در محلی با تهویه مطبوع و مناسب و به دور از رطوبت در ظروف روکش دار ذخیره کنید.