چگونه ویراستار شویم؟ + ویژگی های یک ویراستار متخصص

ویراستاران اشتباهات دستوری، نگارشی، واژگانی و همچنین ایرادهای ادبی، فنی و ساختاری متن را اصلاح می‌کنند و واسطه بین نویسنده و خواننده هستند. ویراستار خواننده‌ای حرفه‌ای است که نگاهی کاملاً انتقادی دارد و با شناخت نیازهای مخاطبان، نویسنده را از این نیازها باخبر می‌سازد. در این مقاله سعی داریم به این سؤال پاسخ دهیم که چگونه یک ویراستار موفق شویم و ویراستار موفق چه ویژگی‌هایی دارد؟

ویژگی‌های یک ویراستار موفق

مهم‌ترین ویژگی که یک ویراستار متخصص این است که بیش از هر چیزی یک شنونده واقعاً خوب باشد و علاوه بر نویسنده، به هر چیزی که آوایی دارد به ‌خوبی گوش دهد. ویراستاری یک رشته بینارشته‌ای است که با ادبیات و زبان‌شناسی در ارتباط است. به‌این‌ترتیب، ویراستار متخصص، هم باید بر اصول ادبی و نگارشی زبان تسلط داشته باشد و هم دانش موضوعی داشته باشد. صاحب ‌نظران حوزه ویراستاری اصول هفت‌گانه زیر را از ویژگی‌های اصلی یک ویراستار موفق می‌دانند:

حفظ نوع بیان نویسنده و لحن اصلی متن

مهم‌ترین وظیفه یک ویراستار، حفظ صدای نویسنده و لحن اصلی متن است. درست است که ویرایش ساختاری و ادبی یا به عبارت بهتر زیبانویسی یک متن می‌تواند در جذب مخاطب و درنتیجه موفقیت یک اثر نقش داشته باشد، اما گاهی اوقات میزان این تغییرات به‌قدری زیاد می‌شود که متن، حالت غیر معمول پیدا کرده و نوع بیان نویسنده و لحن اصلی متن تغییر پیدا می‌کند.

یک ویراستار موفق همیشه باید این مسئله را در نظر داشته باشد که تمام مفاهیم و واژگان موجود در متن لحن خاص خود را دارند و تمام جابجایی‌های متن باید با در نظر گرفتن لایه‌های نمادین، احساسی و فرهنگی واژگان و با توجه به بافت روایی متن انجام بگیرد تا پیام نویسنده به ‌خوبی به خواننده منتقل شود.

داشتن نگاه همه‌جانبه و توجه به جزئیات

شغل ویراستاری محدود به تصحیح اشتباهات املایی یا گذاشتن علائم نگارشی متن نیست و علاوه بر این موارد که به ظاهر متن مربوط می‌شوند، ویرایش کیفی و محتوایی و بازنویسی متن هم باید به‌درستی انجام شود.

ویراستار باید تمام جزئیات متن را با دقت و ظرافت بررسی کرده و روح اصلی متن را از میان واژگان و بخش‌های مختلف متن بیرون بکشد. پس ‌از آن، در عین پایبندی به لحن متن، تغییرات لازم را برای انتقال هر چه بهتر متن پیام نویسنده به خواننده انجام دهد.

ارائه نظرات تخصصی و سازنده

یک ویراستار متخصص و موفق معمولاً نگاهی تخصصی و کارشناسانه به متن دارد و در حقیقت متن را نقد می‌کند. ممکن است در برخی موارد ویراستار در مورد نویسنده و آثار قبلی او پیش‌زمینه‌ای ذهنی داشته باشد. اما حتی در این شرایط هم باید بر روی متن و مشکلات مربوط به آن تمرکز داشته باشد نه بر روی شخص نویسنده. ویراستاران موفق معمولاً درگیر احساسات نمی‌شوند و بدون توجه به نظرات شخصی و تعلقات خود نسبت به نویسنده، فقط به تجزیه‌وتحلیل متن و تصحیح ایرادهای آن می‌پردازند.

نقد متن از نگاه خواننده

ممکن است این سؤال برای شما پیش بیاید که دلیل اینکه نویسنده نمی‌تواند کار ویراستاری متن را انجام دهد چیست؟ در پاسخ به این سؤال باید بگوییم که تمام نویسندگان در هنگام تولید اثر خود بارها و بارها آن را بازنویسی کرده، به ‌طور مداوم جملات و عبارت‌های آن را می‌سنجند و برخی جملات یا پاراگراف‌ها را حذف کرده و اضافه می‌کنند. اما در نهایت به مرحله‌ای می‌رسند که دیگر نمی‌توانند کار را پیش ببرند.

درست در همین لحظه، نویسنده به یک همراه و همکاری نیاز پیدا می‌کند که اثر او را ویرایش کند. در واقع مهم‌ترین مزیت ویراستار این است که خودش نویسنده متن نیست و به عبارت بهتر، در جریان ایجاد ایده آن قرار ندارد. به بیان دقیق‌تر می‌توان گفت که ویراستار همیشه خود را به جای مخاطب اثر می‌گذارد و مانند یک خواننده حرفه‌ای، ساختار محتوایی و زبان‌شناسی متن را به گونه‌ای بازبینی می‌کند که ایرادهای احتمالی آن برطرف شوند.

داشتن خلاقیت و نوآوری

همان‌طور که قبلاً اشاره کردیم صدای نویسنده و لحن اصلی متن باید در کار ویراستاری به‌خوبی حفظ شوند، اما در برخی از موارد واژگان انتخابی به‌قدری تکراری و کلیشه‌ای هستند که ویراستار چاره‌ای به جز بازنویسی کامل متن پیدا نمی‌کند. در این موارد ویراستار باید به‌طور مداوم با نویسنده در ارتباط باشد تا موارد مبهم در متن را برطرف کند. البته در این موارد هم ویراستار نباید اطلاعات اضافی به متن بیفزاید. بلکه باید محتوای اصلی متن را با استفاده از خلاقیت‌های زبانی و مهارت‌های مربوط به کار ویراستاری بازتولید کند.

اهل مطالعه بودن و تسلط نسبی بر نویسندگی

اهل مطالعه و کتاب ‌خوان بودن از ویژگی‌های ضروری شغل ویراستاری است؛ اما در کنار مطالعه آثار مختلف و فراگیری اصول نگارش صحیح، نویسنده باید تسلط یا آشنایی نسبی به نویسندگی نیز داشته باشد. با وجود اینکه معمولاً بسیاری از ویراستاران تمایل زیادی به نویسندگی ندارند اما بخش زیادی از دانش و مهارت ویراستاری از طریق تجربه نوشتن و نویسندگی به دست می‌آید.

البته این نکته را در نظر داشته باشید که برای ویراستاری لازم نیست حتماً نویسنده‌ای خبره باشید. اما تجربه نویسندگی و ویراستاری موجب می‌شود که ایرادهای متن را بیشتر و بهتر پیدا کنید و روش‌های جدیدی را برای ویراستاری آثار یاد بگیرید.

صبر و حوصله داشتن

از آنجا که شغل ویراستاری، تکراری و بسیار وقت‌گیر است یک ویراستار موفق باید سروکله زدن با واژه‌ها و ایده‌ها را دوست داشته باشد و حوصله و صبر کافی برای خواندن چند باره متن را داشته باشد و ویراستاری را به‌درستی انجام دهد و پیام نویسنده را به‌درستی به خواننده منتقل کند.

چگونه ویراستار شویم؟

قدم اول برای موفقیت در شغل ویراستاری این است که فرد قدرت فهم متون و موضوعات متنوع را داشته باشد. برای نیل به این هدف ضروری است که ویراستار فردی کتاب‌ خوان باشد و متون زیادی را از رمان و داستان گرفته تا موضوعات علمی و تخیلی، خوانده باشد. به عبارت بهتر می‌توان گفت ویراستار کسی است که بر زوایای پنهان زبان و بیان مفاهیم تسلط داشته باشد. همچنین باید تفاوت‌های زبان فارسی را در مقابل زبان‌های دیگر به‌طور کامل بشناسد و بداند که مترجم‌ها معمولاً در چه دام‌هایی می‌افتند و خودش سعی کند گرفتار این دام‌ها نشود.

همچنین دوره‌های مختلفی برای حرفه ویراستاری وجود دارد که فرد باید این دوره‌ها را بگذراند. البته گذراندن این دوره‌ها ابتدای راه شغل ویراستاری است و اغلب مهارت‌های مربوط به ویراستاری در حین تجربه یاد گرفته می‌شود. توجه داشته باشید که برای اینکه فردی در شغل ویراستاری موفق شود باید همواره در حال یادگیری باشد چراکه شغل ویراستاری به هیچ عنوان شغل راکدی نیست و نیاز به آموختن، همواره در آن وجود دارد.

نکات پایانی

تمام نکات بیان شده در این مقاله جزو ویژگی‌های یک ویراستار موفق هستند. شبکه مترجمین اشراق به عنوان پلتفرم آنلاین ارائه دهنده خدمات دانشگاهی، به‌خصوص ترجمه و ویراستاری تخصصی متن ، در فرآیند جذب ویراستار کلیه موارد فوق را مورد توجه قرار می‌دهد و در صورت احراز برخورداری ویراستار از شرایط فوق اقدام به جذب نیرو می‌کند.  لذا کلیه افرادی که به عنوان ویراستار در این موسسه مشغول به کار هستند، از کلیه این شرایط برخوردارند.  اما این شرایط محدود به این موارد نمی‌شوند و ملاک‌های دیگری نیز وجود دارد، از جمله اینکه:

• ویراستار باید شخصیتی نکته‌سنج و جزئی‌نگر داشته باشد.

• ویراستار باید قدرت تفکر منطقی داشته باشد.

• ویراستار باید در مدت‌زمانی طولانی حواس خود را جمع نگه دارد.

• ویراستار باید بتواند ساعت‌های طولانی، بدون احساس خستگی کار و مطالعه کند.

• ویراستار باید فردی مطمئن و قابل‌اطمینان باشد و مفاهیم اصلی متن را انتقال دهد.