آمادگی در برابر زلزله یکی از مقوله هایی است که کمتر بدان پرداخته شده است. سالانه تعدادی زیادی در اثر بلایای طبیعی مانند سیل و زلزله جان خود را از دست می دهند و یا خسارات مالی و جانی می بینند. طبق آمار هر ساله 3 میلیون و 500 هزار نفر، جان خود را به دلیل وقوع این حوادث از دست می‌دهند. البته تعداد افراد آسیب‌دیده رقمی سرسام‌آورتر است و به صورت میانگین، هر سال 3 میلیارد نفر به همین دلایل متحمل خسارت می‌شوند.

این آمار نشان‌دهنده میزان تاثیرگذاری این بلایا در زندگی عموم مردم است؛ چراکه هیچ شخصی از آن‌ها در امان نیست! از آنجایی که کشور ما شامل مناطق زلزله‌خیز زیادی می‌شود، در ایران، خسارات ناشی از زلزله بخش عمده‌ای از این آمار را به خود اختصاص داده است اما آیا می‌توان راهکاری برای کاهش این خسارات اندیشید؟ در ادامه به بررسی راهکارهای کاهش خسارات ناشی از زلزله خواهیم پرداخت.

زلزله چیست و چگونه اتفاق می افتد؟

مهم‌ترین مسئله‌ای که باید در بررسی راهکارهای کاهش خسارات ناشی از زلزله در نظر گرفت، آشنایی با پدیده زلزله و علائم وقوع آن است. به این دلیل که اگر شما نسبت به این موضوع آگاهی بیشتری داشته باشید، می توان گفت آمادگی در برابر زلزله بیشتری دارید.

زلزله به‌معنای لرزش ناگهانیِ پوسته جامد زمین است که به علت افزایش بیش از حد فشار بر روی لایه‌های درونی این ناحیه رخ می‌دهد. زمانی که این فشار نسبت به مقاومت لایه‌ها غلبه کند، با ایجاد شکستگی و گسستگی در لایه‌های درونی، انرژی بسیار زیاد و قابل‌توجهی آزاد می‌شود که نتیجه آن، وقوع لرزه‌هایی با شدت متغیر بر روی سطح زمین است.

علائم وقوع زلزله

یکی از راهکارهای آمادگی در برابر زلزله شناسایی عوامل و علائم این پدیده طبیعی است. افزایش شناخت نسبت به علائم وقوع زمین‌لرزه می‌تواند تاثیر زیادی در کاهش خسارات ناشی از زلزله ایفا کند اما آیا وقوع این پدیده را می‌توان پیش‌بینی کرد؟ قطعی‌ترین علامتی که نشان‌دهنده وقوع زلزله است را می‌‌توان وقوع پیش‌لرزه در نظر گرفت. معمولا پیش از این‌که زمین‌لرزه اصلی رخ دهد، به دلیل غالب شدن تدریجی فشار بر مقاومت لایه‌های درونی زمین، شما در سطح زمین لرزه‌هایی را حس خواهید کرد که در اکثر موارد، نشان‌دهنده وقوع یک زلزله بزرگتر هستند.

البته احتمال این‌که پیش‌لرزه در فاصله زمانی بسیار کمی نسبت به زمین‌لرزه اصلی رخ دهد نیز وجود دارد که در این شرایط، ممکن است فرصت کافی برای واکنش نشان دادن را در اختیار نداشته باشیم. از دیگر علائم وقوع زمین‌لرزه می‌توانیم به موارد ذیل اشاره کنیم:

1. تغییر سطح آب دریاچه‌ها یا چاه‌های آب
2. تغییر رفتار ناگهانی و مشاهده رفتار غیرطبیعی در حیوانات

همان‌طور که مشاهده می‌کنید، با سبک زندگی مدرن، احتمال این‌که بتوانیم در زمانی مناسب وقوع زلزله را پیش‌بینی کنیم، بسیار کم است؛ اما در این شرایط چگونه می‌توانیم در برابر زلزله آمادگی داشته باشیم و خسارات ناشی از زلزله را کاهش دهیم؟

راهکارهای کاهش خسارات ناشی از زلزله

راه های کاهش خسارات زلزله را می‌توانیم به چند دسته تقسیم کنیم که هر کدام از این دسته‌ها، از زاویه منحصربه‌فردی نسبت به کاهش این خسارات اقدام می‌کنند. در ادامه این دسته‌ها را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

پیش‌بینی وقوع زلزله

امروزه با پیشرفت تکنولوژی، 2 راهکار کلی برای پیش‌بینی وقوع زلزله و آمادگی در برابر زلزله در اختیار ما قرار دارد که عبارتند از:

• اولین راهکار استفاده از روش آماری است که با رصد تغییرات ژئوفیزیکی پوسته زمین در بازه‌های کوتاه‌مدت و طولانی‌مدت انجام می‌پذیرد. در این روش که یکی از راه های پیشگیری از زلزله در نظر گرفته می‌شود، تغییرات حرکتیِ موجود در پوسته زمین تحت‌نظر قرار گرفته خواهد شد تا با توجه به الگوهای مشابه، قادر به پیش‌بینی وقوع زلزله باشیم. البته پیش‌بینی‌های مبتنی بر روش آماری از قطعیت برخوردار نیستند و صرفا می‌توان از آن برای پیش‌بینی احتمالی وقوع این پدیده استفاده کرد.
• در روش دوم با توجه به پیش‌نشانگرهای وقوع زلزله و استفاده از ابزارآلات دقیق، وقوع زلزله پیش‌بینی می‌شود. استفاده از این روش به ما اجازه می‌دهد تا مدت زمان کافی برای آماده شدن و مقابله با پدیده زلزله را در اختیار داشته باشیم که این عامل در کاهش خسارات ناشی از زلزله، نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کند.

مقاوم‌سازی سازه‌ها

آسیب دیدن سازه‌ها و ساختمان‌ها، مهم‌ترین عامل در افزایش پیدا کردن خسارات زلزله محسوب می‌شود و هرچه سازه‌های موجود در منطقه از مقاومت کمتری برخوردار باشند، خسارات مالی و جانی این پدیده افزایش بیشتری خواهد یافت. بنابراین می‌توان گفت که مقاوم‌سازی این سازه‌ها، بیشترین تاثیر را در کاهش خسارات ناشی از زلزله دارد.

با استفاده از مصالح مقاوم و توجه به تکنیک های طراحی ساختمان در برابر زلزله، میزان آسیب‌پذیری سازه‌ها و ساختمان‌ها به‌شدت کاهش پیدا می‌کند. رعایت این اصول در ساختِ سازه‌ها و استفاده از طراحی استاندارد در آن‌ها، علاوه ‌بر کاهش خسارات مالی، خسارات جانی را نیز به‌طور چشمگیری کاهش می‌دهد که شما شاهد نتایج آن در برخی از کشورها مثل ژاپن هستید.

لازم به ذکر است که طراحی یک مسیر امدادرسانی استاندارد در ساختمان‌ها، یکی از مهم‌ترین مراحل این روند محسوب می‌شود.

ایمن‌سازی دکوراسیون داخلی ساختمان

عامل دیگری که موجب به افزایش خسارات ناشی از زلزله می‌شود، موقعیت ناایمن لوازم و اشیاء موجود در هر ساختمان است. در صورتی که موقعیت دکوراسیون داخلی شما ایمن‌سازی نشده باشد، احتمال آسیب دیدن افراد در اثر این عامل وجود خواهد داشت. به منظور کاهش حداکثری این خسارات، در ادامه به چند نکته مهم اشاره خواهیم کرد:

• از قرار دادن وسایلی که احتمال سقوط آن‌ها وجود دارد، در کنار محل‌های استراحت افراد مثل تخت، کاناپه و ... خودداری کنید.
• وسایلی همچون تخت را تا حد امکان در کنار پنجره‌ها قرار ندهید.
• لوازمی مثل تابلوها، چوب‌پرده و ... را به صورت ایمن نصب و آن‌ها را با دیوار مهار کنید.
• از قرار دادن لوازمی مثل میز و صندلی در مسیر خروج از ساختمان بپرهیزید تا در صورت نیاز، قادر به خروج در کوتاه‌ترین زمان ممکن باشید.
• هنگام وقوع زلزله و در صورت نیاز، سریعا جریان گاز را قطع کنید و این روند را به دیگر افرادی که در ساختمان سکونت دارند، بیاموزید.

جمع‌بندی

هر چند تاکنون بشر موفق به پیش بینی وقوع زلزله نشده است اما می توان با آمادگی در برابر زلزله خسارات ناشی از آن را به حداقل رساند. با عمل به راهکارهای بالا می توانید از جان و مال خود در برابر زلزله محافظت کنید.