چرا روسیه بازنده بزرگ جنگ در سودان است؟

به گزارش اکوایران، اگر دو ماه قبل از آغاز جنگ داخلی سودان، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه از خارطوم بازدید نمی‌کرد، شاید وقایع سودان در جامعه روسیه، از جمله توسط سیاستمداران و رسانه‌ها، موردتوجه قرار نمی‌گرفت.

این جنگ بین ژنرال عبدالفتاح البرهان، فرمانده ارتش و حمیدتی، فرمانده نیروهای پشتیبانی سریع (آراِس‌اِف) درگرفته است.

پس از ۹ سال، این اولی سفر لاوروف به این کشور بود که طی آن با هر دو طرف درگیری دیدار کرد.

دیپلمات ارشد روسیه بر پایبندی مسکو به توافق ساخت تأسیسات دریایی روسیه در بندر سودان تأکید کرد. این توافق در انتظار تصویب توسط قانون‌گذاران غیرنظامی سودان بوده که اکنون مسدود شده است.

البته بنا بر منابع المانیتور در پارلمان روسیه، در آن زمان بسیاری به خاطر تغییر لجستیک تجاری ناشی از جنگ اوکراین، حضور رسمی مسکو در دریای سرخ قطع امید کرده بودند.

قطع امید از طرح پایگاه دریایی

بسیاری باور نداشتند که ساخت این بندر امکان‌پذیر بوده یا حتی اینکه پس از سرنگون‌شدن عمر البشیر، دیکتاتور سابق سودان در ۲۰۱۹، مسکو بتواند بر سر توافقی پیرامون این داستان مذاکره کند.

در بحث لجستیک نیز به دلیل تحریم‌ها، بازسازی زنجیره تأمین با تمرکز بر تجارت با آفریقا و آسیا در جریان است که بر اهمیت بندر سودان به عنوان یک هاب تجاری دریایی می‌افزاید.

پس از این دیدار، شایعاتی در دستگاه نظامی و دیپلماتیک روسیه مبنی بر بی‌میلی سودانی‌ها پیچید. نمایندگان البرهان اعلام کردند که شرایط پیشنهادی روسیه به نفع سودان نیست. دلیل چراغ‌سبز به لاوروف این بود که وزیر خارجه روسیه توانسته بود در سفر ژانویه ۲۰۲۳ خود در مورد استقرار یک قرارگاه خط مقدم در کشور اریتره به توافق برسد.

این‌که آیا این تنها یک ترفند دیپلماتیک بود که لاوروف با آن فضای مساعدی برای مذاکرات ایجاد کرد یا واقعاً حقیقت داشت، مشخص نیست؛ اما واضح است که او تلاش کرد تا از شدت بحران سودان بکاهد.

یک منبع نزدیک به وزارت خارجه روسیه گفت که قبل از این سفر، واضح بود که خارطوم در مقابل غرب و مصر، بر نقش روسیه تأکید داشت. همچنین مشخص بود که وزارت دفاع روسیه دیگر نمی‌تواند به تنهایی بحث تأسیسات دریایی روسیه در بندر سودان را حل کند.

به گفته یک منبع نزدیک دیگر به وزارت خارجه روسیه، علی‌رغم ارتباطات فراوان، وزارت دفاع نمی‌توانست در زمان عمر البشیر بر سر این موضوع به توافق برسد. مذاکرات بر سر تأسیسات نظامی به صورت غیررسمی توسط گروه واگنر انجام می‌شد.

به گفته منبع مذکور، اگرچه سفر لاوروف به خارطوم یک تحول مثبت بود، اما مذاکرات هیچ پیشرفت ملموسی به همراه نداشت. تصویب موافقت‌نامه تأسیسات بندری تنها در صورتی امکان‌پذیر است که قدرت به دولتی غیرنظامی واگذار شود. با این حال، این موضوع به‌خودی‌خود مسئله‌ای مورد مناقشه در درگیری‌ها است.

منابع المانیتور گفته‌اند که در هر صورت، زمانی که درگیری البرهان و حمیدتی بالا بگیرد، طرح روسیه برای تأسیس پایگاه دریایی در بندر سودان قطعاً از دستور کار خارج شده و تا مدتی طولانی محقق نخواهد شد. سایر کارشناسان روس نیز تا حد زیادی با این دیدگاه موافق هستند.

با این حال، سیاستمداران روس اعتقاد دارند که شکست طرح پایگاه در سودان به اصل موضوع پایگاه مربوط نمی‌شود، بلکه به دسیسه‌های سرویس‌های اطلاعاتی غربی، مربوط است. لاوروف نیز غیرمستقیم همین را گفت.

معمولاً دومای روسیه ایالات متحده را به بی‌ثباتی اوضاع در سودان متهم می‌کند. رسانه‌های مرتبط با سرویس مخفی روسیه نیز سعی دارند با استدلال‌های عجیب‌وغریب آن را توجیه کنند. به عنوان مثال، آن‌ها می‌گویند که اقدامات نظامی در خارطوم عمدی بوده تا مانع از ورود روسیه به سودان و آفریقا شود.

به عنوان مدرک، رسانه‌های روسی به این خبر اشاره کردند که در آستانه درگیری‌ها، مقامات سودانی یک شهروند روس را به قاچاق ۵ کیلوگرم طلای استخراج‌شده شرکت السَولاج برای ارتش خصوصی واگنر متهم کردند. به گفته این رسانه‌ها، این محاکمه ظاهراً به نفع کشورهای غربی بوده تا بهانه‌ای برای فشار بیشتر بر گروه واگنر داشته باشند.

یوگنی پریگوژین، بنیانگذار ارتش خصوصی واگنر تمام اتهامات مربوط به سرقت از کشورهای آفریقایی را رد کرد و اظهار داشت که دو سال است که حتی یک سرباز واگنر در سودان حضور نداشته است. با این حال، بسیاری از کارشناسان این ادعا را زیر سؤال برده و به عنوان مدرک، به پست‌های سال ۲۰۲۲ کانال‌های تلگرامی مرتبط با این گروه اشاره می‌کنند که تصاویری از آموزش نیروهای محلی توسط مزدوران روس را نشان می‌دهد.

واگنر دردسرساز

به گفته یک منبع المانیتور از حراست یک شرکت انرژی روسیه که در آفریقا فعالیت می‌کند، مزدوران واگنر اخیراً آموزش نیروهای آراِس‌اف را متوقف کرده و خود حمیدتی و دیگران نیز در این مورد صحبت کرده است. این منبع گفت: این مسئله به این خاطر است که آمریکا و غرب سازمان پریگوژین را یک سازمان جنایت‌کار می‌دانند؛ اما توقف همکاری واگنر شامل عملیات‌های مخفی در مرز جمهوری آفریقای مرکزی نمی‌شود.

الکسی تسلونوف، یک کارشناس روس در آفریقا خاطرنشان کرد که به طور مستقیم یا غیرمستقیم، حمیدتی ۲۵۰ شرکت دولتی، از جمله شرکت‌های استخراج طلا را کنترل می‌کند که از دادن مالیات فرار می‌کنند.

گروه‌های مرتبط با مزدوران پریگوژین نه تنها استفاده از سودان برای قاچاق طلا را متوقف نکردند، بلکه به گفته نشریه پولیتیکو، استخراج معادن را برای تأمین جنگ اوکراین گسترش داده‌اند.

اگرچه واگنر روابط دیرینه‌ای با البرهان دارد، اما این رابطه تنها به خاطر قاچاق بوده که اخیراً گروه واگنر همکاری نزدیک‌تری در این‌باره با آراِس‌اف داشته است. نیروهای حمیدتی خروج امن طلا از سودان توسط روس‌ها را تضمین می‌کند.

منابع المانیتور اطلاعات مربوط به ارسال موشک و تسلیحات سنگین توسط روسیه به نیروهای حمیدتی را تأیید کرده اما خاطرنشان می‌کنند که احتمالاً در میزان آنها در رسانه‌ها اغراق شده باشد؛ زیرا به تلاش میانجی‌گری پریگوژین بین البرهان و حمیدتی آسیب خواهد زد.

کریل سمنوف، کارشناس شورای امور بین‌الملل روسیه به المانیتور گفت که تاکنون اختلاف کمی بین مسکو و پریگوژین در مورد سودان وجود داشته است. وی در مورد اغراق‌آمیز بودن اطلاعات حمایت گسترده واگنر از حمیدتی موافق است.

سمنوف می‌گوید: اولاً، حمیدتی قدرت کافی را برای به دست گرفتن کشور را ندارد. در بهترین حالت، او تنها می‌تواند در تقسیم قدرت مشارکت داشته باشد و این مسئله به مسکو در حل مشکل تأسیسات دریایی در سودان کمکی نمی‌کند. ثانیاً، حمایت یک‌جانبه روسیه از حمیدتی منجر به وخامت بیشتر روابط با مصر خواهد شد که برای مسکو از نظر همکاری اقتصادی اهمیت بیشتری دارد.

کمک خلیفه حفتر، جنگ‌سالار لیبی به انتقال تدارکات به نیروهای آراس‌اف، غالباً به عنوان مدرکی مبنی بر حمایت روسیه از حمیدتی است. سمنوف خاطرنشان کرد که با این حال، بازیگران منطقه‌ای دیگری به جز روسیه از حفتر حمایت می‌کنند. این کارشناس در پایان گفت: البته حمایت حفتر از حمیدتی محدود است و نمی‌توان احتمال این مسئله که حفتر سعی دارد از آراس‌اف فاصله گرفته و تمام مسئولیت این کمک‌ها را به گروه واگنر واگذار کند، منتفی دانست.