استاد دانشگاه قفقاز ترکیه: پلتفرم ۶ جانبه می‌تواند ایران را خط اتصال خلیج فارس به اروپا کند

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، نشست بررسی وضعیت قفقاز در پلتفرم 3+3 امروز دوشنبه با حضور وزرای خارجه کشورهای روسیه، ترکیه، ارمنستان و آذربایجان در تهران برگزار می شود.

این نشست می تواند نقطه عطفی در روند همکاری های کشورهای منطقه برای رسیدن به صلح در دوره بعد از جنگ قره باغ در سال 2020 بین ارمنستان و آذربایجان باشد. در این خصوص گفتگویی با پروفسور "حاجعلی نجف اوغلو" استاد دانشگاه قفقاز قارص و مدیر مرکز تحقیقات قفقاز و آسیای مرکزی درباره تاثیر این پلتفرم بر صلح منطقه داشتیم که از نظر خوانندگان می گذرد.

تسنیم: بعد از جنگ قره باغ می بینیم که کشورهای منطقه به سمت نوعی همگرایی پیش می روند. در حالی که ایران پیشنهاد همکاری منطقه ای را مطرح کرد و اردوغان نیز پلتفرم 6 جانبه را پیشنهاد کرد. به نظر شما آیا روند مثبتی در این روند وجود خواهد داشت؟

نجف اوغلو: در واقع پلتفرم 3+3 که هم رئیس جمهور ما و هم رئیس جمهور آذربایجان الهام علی اف بیان کردند، یک پیشنهاد همکاری منطقه ای است. در سه دهه اخیر، از زمانی که جمهوری های قفقاز جنوبی استقلال خود را به دست آوردند، همواره همکاری های دوجانبه با کشورهای همسایه در منطقه وجود داشته است. همچنین نمونه هایی از همکاری های 3 جانبه مانند ترکیه-گرجستان-آذربایجان، روسیه-آذربایجان-ایران وجود دارد.

با این حال، دلیل عدم تحقق یک همکاری جامع منطقه‌ای که شامل جمهوری‌های قفقاز جنوبی و سه کشور همسایه آنها می‌شود و می‌تواند به توسعه هر 6 کشور بیفزاید، تاکنون محقق نشده است.

با برطرف شدن مسئله قره باغ فرصت چنین همکاری هایی به وجود آمده است. کشورهای همسایه قفقاز جنوبی اگر به این منطقه به عنوان محلی برای همکاری و نه منطقه رقابت نگاه کنند، قدرت خود را تقویت خواهند کرد.

سیر مثبت در این روند در درجه اول به نگرش قدرت های بزرگ همسایه جمهوری های قفقاز جنوبی بستگی دارد. این دولت ها نباید در سیاست های خود در قبال منطقه خودخواهانه عمل کنند، بلکه باید پارادایم برد-برد را انتخاب کنند و برای دستیابی به منافع متقابل با جمهوری های جوان همکاری کنند. به این ترتیب آنها می توانند اطمینان حاصل کنند که وضعیت ژئوپلیتیک فعلی به نفعشان تغییر می کند.

تسنیم: به نظر شما تنش بین گرجستان و روسیه تاثیری بر پلتفرم 6 جانبه خواهد داشت؟

نجف اوغلو: البته این اتفاق خواهد افتاد و در نشست امروز هم حضور ندارد. در حال حاضر این پلتفرم، سفر خود را در قالب 2+3 آغاز کرده است. این به روسیه بستگی دارد که به تنش بین دو کشور پایان دهد یا نه.

جدایی طلبی قومی یکی از عواملی است که امنیت ملی پنج کشور دیگر به جز ارمنستان تک قومی را تهدید می کند. همکاری دولت ها بدون به رسمیت شناختن متقابل تمامیت ارضی خود دشوار خواهد بود. شاید تجارت باشد، اما هیچ همکاری وجود ندارد.

تسنیم: آیا به نظر شما امکان نظارت سیستماتیک بر فعالیت های این پلتفرم از طریق سازمان های منطقه ای مانند اکو یا سارک وجود دارد؟

نجف اوغلو: اکو متشکل از کشورهای منطقه است که جمعیت آنها اکثراً مسلمان هستند. تجربه همکاری 37 ساله جمهوری ترکیه و جمهوری اسلامی ایران یکی از کشورهای موسس این سازمان و تجربه 30 ساله همکاری جمهوری آذربایجان که بعداً به این سازمان پیوست، قابل اجرا در پلتفرم 3+3 است.

SAARC، یک سازمان همکاری شبه قاره ای است که در همان سال با ECO تأسیس شد، فعالیت های مثبتی دارد که می تواند مورد توجه قرار گیرد. اما جای سوال است که این سازمان همکاری چقدر در حل مشکلات کشورهای جنوب آسیا (چین-هند، هند-پاکستان و...) تاثیر دارد.

تسنیم: ایران با تمامی کشورهای این منطقه (قفقاز جنوبی) روابط خوبی دارد و پتانسیل اتصال این پلتفرم مورد نظر را به خلیج فارس دارد. پس نقش ایران را در این پلتفرم 6 جانبه را چگونه ارزیابی می کنید؟

نجف اوغلو: عملیاتی شدن این پلتفرم منوط به باز شدن مرزهایی در قفقاز جنوبی است که به دلیل اشغال قره باغ توسط ارمنستان و به ویژه بازسازی خط آهنی که زمانی از زنگزور می گذشت و توسط ارامنه در سال 2018 ویران شد، بسته شده بود.

30 سال گذشته افتتاح مسیر زنگزور مانعی برای پروژه راه آهن از خلیج فارس تا دریای سیاه که سال هاست بین ایران و ارمنستان مطرح بوده، اما به دلیل هزینه بالای آن به تعویق افتاده است.

در واقع با تکمیل ساخت راه آهن آستارا - رشت، کریدور مواصلاتی جنوب - شمال به زودی اجرایی می شود. با آغاز بهره برداری از مسیر زنگزور و افتتاح راه آهن ارمنستان - نخجوان و ترکیه - ارمنستان، جمهوری اسلامی ایران دومین کریدور مواصلاتی جنوب - شمال را به دست خواهد آورد و به راحتی می تواند از طریق جلفا - نخجوان - ایروان - گیومری به ترکیه و بنادر دریای سیاه بار را حمل کند.

پس از احداث خط راه آهن قارص- ایغدیر- نخجوان، حمل و نقل از ایران به ترکیه آسان تر می شود. به این ترتیب، در حالی که ایران با ارمنستان و گرجستان ارتباط ریلی دارد، نقش یک کشور ترانزیتی را در حمل و نقل کالا از کشورهای حوزه خلیج فارس و جنوب آسیا به روسیه و اروپا نیز ایفا خواهد کرد.

تسنیم: برای عملکرد موفق این پلتفرم چه پیشنهادی دارید؟

نجف اوغلو: اگر صلح در قفقاز جنوبی برقرار نشود، بستر همکاری ممکن است به بن بست تبدیل شود.