انتظارات اردوغان از «سازمان کشورهای ترک» و ملاحظات آنها

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در دهمین اجلاس سران سازمان کشورهای ترک که در آستانه پایتخت قزاقستان برگزار شد، شرکت کرد. در بیانیه پایانی اجلاس مزبور، به مساله فلسطین نیز پرداخته شده و ضمن محکوم کردن جنایات رژیم صهیونیستی در اسراییل، بر این موضوع تاکید شده که دفاع از راهکار دو دولتی، یگانه راه تضمین صلح پایدار است.

علاوه بر هاکان فیدان وزیر امور خارجه ابراهیم کالن رئیس سرویس اطلاعاتی میت، بن علی ییلدرم نخست وزیر سابق ترکیه و رئیس شورای ریش سفیدان کشورهای ترک و یک هیات تجاری، اردوغان را همراهی کردند. این بار در آستانه، او در این اجلاس دو روزه تلاش کرد تا نشست آستانه را به عنوان یک کانون مهم تصمیم گیری های سیاسی و دیپلماسی به نمایش بگذارد.

توکایف رئیس جمهور قزاقستان، شوکت میرضیایف رئیس جمهور ازبکستان، الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان، سدیر جباروف رئیس جمهور قرقیزستان، قربانقلی بردی محمداف رئیس جمهور سابق ترکمنستان و ویکتور اوربان نخست وزیر مجارستان، حاضران نشست آستانه بودند.

اردوغان پس از پایان اجلاس کشورهای ترک در آستانه، یک دستگاه خودرو برقی تولید ترکیه را به رئیس جمهور قزاقستان هدیه کرد.

اردوغان به دنبال الفبای مشترک کشورهای ترک

از بین کشورهای ترک زبان، این تنها الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان است که می تواند بدون مترجم با اردوغان صحبت کند. اما دیگر سران، برای گفتگو با اردوغان نیاز به مترجم دارند.

با این وجود اردوغان اعلام کرد: «تلاش های خود را برای تقویت همکاری های خود در زمینه آموزش عالی ادامه می دهیم تا روابط انسانی مان را بر اساس زبان، فرهنگ و تاریخ مشترک بهبود بخشیم. اهمیت وحدت زبان به ویژه در تقویت اتحاد و همبستگی ما آشکار است. اولین قدم برای این امر تضمین وحدت الفبا است. حمایت روسای جمهور در این زمینه بسیار مهم است. من معتقدم پیشنهاداتی که شورای آموزش عالی ما به دبیرخانه ما رسانده است به بهترین نحو توسط شما ارزیابی خواهد شد».

تاکید ویژه اردوغان در مورد قبرس و ترکمنستان

یکی از محورهای مهم سخنرانی اردوغان در اجلاس کشورهای ترک در آستانه، بیان رویکرد ترکیه در مورد بخش ترک نشین جزیره قبرس بود.

اردوغان در این مورد گفت:«شورای ما با اعطای عضویت ناظر به جمهوری ترک قبرس شمالی در سال گذشته در سمرقند، تصمیمی تاریخی گرفت. من می خواهم یک بار دیگر از حمایت شما در اتخاذ این تصمیم تشکر کنم. جهان ترک با این تصمیم به همه نشان داد که ترک های قبرس که با وجود انزوا وطن خود را رها نکردند، تنها نیستند. این وظیفه ماست که در همبستگی با ترک‌های قبرس که بخشی جدایی ناپذیر از خانواده بزرگ ترک هستند، عمل کنیم. من معتقدم که در اجلاس بعدی ما، جمهوری ترک قبرس شمالی را در میان خود به عنوان عضو ناظر خواهیم دید».

سخنان اردوغان در مورد قبرس ترک، نشان دهنده این است که او تمایل داشته تا رئیس بخش ترک نشین قبرس نیز به عنوان نماینده یک دولت واقعی، به آستانه سفر کند. اما به احتمال بسیار، روسای دیگر کشورهای ترک و به ویژه قزاقستان، در این مورد، ملاحظات و احتیاط فراوانی دارند. چرا که این کشور، روابط رو به رشدی با آمریکا و اروپا دارد و از آنجایی که آنان، صحبت کردن از جمهوری ترک قبرس را به عنوان تجزیه یک کشور عضو اتحادیه اروپا تقی می کنند، در این مورد حاضر نیستند به اندازه اردوغان، تندروانه و افراطی برخورد کنند.

اردوغان در سخنرانی خود درباره ترکمنستان نیز گفت «یک بار دیگر تاکید می کنم که ما می خواهیم عضو ناظر خود، ترکمنستان را به عنوان یک عضو کامل در جمع این خانواده ببینیم». همین چند روز پیش بود که رئیس جمهور جوان ترکمنستان یعنی سردار بردی محمد اف که قدرت را مستقیماً از پدرش تحویل گرفته، برای دیدار با شخص اردوغان به ترکیه رفته بود.

در آنجا نیز اردوغان از او خواست که ترکمنستان را به عضویت رسمی کشورهای ترک درآورد. اما سردار، به جای آن که شخصاً به نشست آستانه برود، پدرش را به این اجلاس فرستاد تا نشان دهد که حفظ سیاست بیطرفی و عدم ورود به برخی پرونده های حساس سیاسی و منطقه ای، همچنان برای ترکمنستان اهمیت حیاتی دارد.

اظهارات اغراق آمیز درباره سازمان کشورهای ترک

پیش از سفر اردوغان به سوی آستانه، عبدالقادر سلوی تحلیلگر مشهور روزنامه حریت که روابط نزدیکی با رئیس جمهور دارد، اعلام کرده بود که سفر اردوغان و سخنان او، از اهمیت تاریخی بالایی برخوردار است.

علاوه بر سلوی، بسیاری دیگر از تحلیلگران نزدیک به حزب حاکم ترکیه، تلاش کردند تا به شکلی اغراق آمیز درباره نقش کشورهای ترک قلم زنی کنند.

تمام شواهد نشان دهنده این است که رئیس جمهور ترکیه انتظار دارد که «سازمان کشورهای ترک» در موازنات سیاسی و اقتصادی منطقه و جهان، به عنوان یک کنشگر قدرتمند ظاهر شود اما این انتظار با برخی واقعیت های عینی این کشورها منطبق نیست.

یکی از ابعاد شعاری این دوره از اجلاس کشورهای ترک زبان، نام بردن از عبارت «قرن ترکیه» بود.

این همان عبارتی است که از یک سال و نیم پیش تاکنون، توسط اردوغان و ارگان های تبلیغاتی حزب عدالت و توسعه به عنوان یک شعار بنیادین و مهم تبلیغ شده است.

مبنای این شعار، این است که در سال 2023 میلادی و همزمان با جشن یکصد سالگی تاسیس جمهوری ترکیه، عصری آغاز شده که باید آن را به نام قرن ترکیه شناخت.

بر اساس ادعای تیم تبلیغاتی اردوغان، این سده به ترکیه تعلق دارد و قرار است این کشور، مهر خود را بر تحولات صد سال پیش رو بزند!

یکی از ابزارهای مهم ترکیه برای نیل به این هدف، استفاده از قدرت و همبستگی کشورهای ترک زبان و افزایش نفوذ سیاسی، فرهنگی و اقتصادی در قفقاز و آسیای میانه است.

این شعار در حالی مطرح شده که در چند ماهی که از سال جاری سپری شده، عملاً نامی از سند چشم انداز 2023 ترکیه به میان نمی آید. این همان سند بالادستی مهمی بود که اردوغان به مدت 12 سال تمام در مورد آن تبلیغ کرد و مدعی بود که در سال 2023 میلادی و همزمان با صدساله شدن جمهوری ترکیه، این کشور در لیست 10 اقتصاد برتر جهان قرار خواهد گرفت.

ولی نه تنها چنین هدفی محقق نشد، بلکه مردم ترکیه با نوعی بی سابقه از فقر و تورم روبرو شده اند و هر 1 دلار آمریکا به 29 لیره رسیده است.

در پایان باید گفت، کشورهای ترک زبان آسیای مرکزی با چالش های سیاسی، اقتصادی و استراتژیک فراوانی روبرو هستند و تلاش ترکیه برای هدایت و مدیریت این کشورها در یک مسیر واحد و با ابتکار عمل و هژمونی آنکارا، یک آرمان ایده ئالیستی و دور از دست به نظر می رسد.