تکرار خطای اقتصادی آرژانتین در ترکیه

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، بانک مرکزی ترکیه در روزهای اخیر، یک بار دیگر به شکلی جسورانه، دست به اصلاح سیاست های پولی زد.

خانم حافظه غایه رئیس بانک مرکزی ترکیه، بازهم نرخ بهره بانکی را بالا برده و آن را به 40 درصد رساند. این در حالی است که اردوغان، قبلاً این موضوع را به عنوان یک خط قرمز بسیار حساس تلقی می کرد و به طور مداوم، تلاش می کرد نرخ بهره را پایین بیاورد. چرا؟

چون قاطبه رای دهندگان حزب عدالت و توسعه، محافظه کارانی هستند که پرداخت بهره بانکی را در تضاد با آرمان های دینی و اخلاق می دانند و اردوغان برای حفظ پایگاه رای خود به خواسته های آنان توجه کرده است. اما حالا 3 اتفاق مهم روی داده که دست تیم بانک مرکزی را برای افزایش نرخ بهره، باز گذاشته است:

1.حزب اردوغان از پل انتخابات گذشته و فعلاً خود را نیازمند به آن نمی داند که به مطالبات و حساسیت های محافظه کاران توجه خاصی نشان دهد.

2.اردوغان به مهمت شیمشک وزیر خزانه و دارایی و خانم رئیس بانک مرکزی قول داده که کاری به کار آنها نداشته باشد و اجازه دهد که آنها تصمیم مستقل بگیرند.

3.کفگیر چنان به ته دیگ خورده که دو سه جای دیگ را سوراخ کرده و دولت و مردم ترکیه، زیر بار سنگین بدهی داخلی و خارجی، تورم، بیکاری و کسری تجارت خارجی با وضعیتی بحرانی روبرو هستند و اردوغان ناچار است در برابر پیشنهادها و تصمیمات تیم اقتصادی، مقاومتی نشان ندهد.

ترکیه چه ربطی به آرژانتین دارد؟

در اغلب رسانه های ترکیه، آرژانتین را به عنوان کشوری می شناسند که در بزرگترین بحران های تورمی، ارزش پول ملی خود را از دست داده و دولتمردان آن، برای خروج از بن بست، هر نسخه و راهکاری را آزموده اند.

حالا اقتصاد ترکیه نیز به اندازه آرژانتین بدحال است و دولت، یکی از راهکارهای مهم بوینس آیرس یعنی بالا بردن نرخ بهره بانکی را در پیش گرفته تا مگر تورم، اندکی پایین بیاید. اقتصاددانان بر این باورند که تیم اردوغان، برای گذار از بحران اقتصادی و تورم، بنای کار خود را صرفاً بر بالا بردن نرخ بهره بانکی برده اما این راهکار قبلاً در آرژانتین هم شکست خورده است.

مدیریت جدید اقتصادی که پس از انتخابات روی کار آمد، روی آوردن به سیاست های منطقی، برای مهار تورم و تعیین نرخ ارز بر اساس طبیعت بازار را در دستور کار قرار داد. مهمت شیمشک مرد جادویی وال استریت آمریکا و کارشناس زبده بورس دوحه و لندن در همان ایستگاه نخست، برای اردوغان شرط گذاشت و از او خواست به هیچ شکلی در تصمیمات اقتصادی دخالت نکند.

او در اولین بیانیه خود اعلام کرد: «ترکیه چاره ای جز بازگشت به سیاست واقعگرایانه و مبنای عقلانی ندارد».

دسته گل اردوغان، استادِ اقتصاد!

اردوغان دارای مدرک کارشناسی مدیریت است. اما همیشه به شکلی بی محابا و بدون تعارف، اعلام می کند که در علم اقتصاد، صاحب نظر است.

او بارها گفته، «چنان شناختی از بازار دارم که گویی کتاب اقتصاد را من نوشته ام».

اما با این همه ادعا، اردوغان با دو گاف بزرگ، بحران بزرگی پدید آورد که از چند سال پیش تاکنون، گریبان ترکیه را رها نکرده است:

1.اردوغان با پناه بردن به سیاست ساده سازی و تقلیل دادن، چنین فرمولی اختراع کرد: وقتی نرخ بهره بانکی بالا باشد، تورم پایین آمدنی نیست. باید نرخ بهره را پایین بیاوری تا تورم نابود شود!

2.دومین گاف و خطای بزرگ اردوغان، این بود که کل سکان اقتصاد کشور را به دامادش برات آلبایراک سپرد و به او اطمینان کرد. اما زمانی به خودش آمد که برات، نزدیک به 128 میلیارد دلار از ذخایر ارزی بانک مرکزی را به منظور پایین نگه داشتن نرخ ارز، چمدان چمدان به بازار فرستاده و با قیمت 7 لیره فروخته بود. اما منابع ته کشید و حالا چیزی نمانده تا دلار در ترکیه 30 لیره شود!

با آن که اردوغان دامادش را به خانه فرستاد و وزیر دیگری به کار گرفت، اما بانک مرکزی با اقدامات مختلف به ویژه ارز فروشی، تا قبل از انتخابات اردیبهشت، توانست نرخ دلار را زیر 20 لیره نگه دارد. نرخ دلار که در ابتدای سال 2023 میلادی 18.73 لیر بود، بر اساس نرخ ارز بانک مرکزی تا انتخابات 28 اردیبهشت زیر سقف 20 لیره باقی ماند. اما پس از انتخابات فنر رها شد و حالا فقط چند قوروش مانده تا 29 لیره شود!

بانک مرکزی جمهوری ترکیه (CBRT) برای مهار نرخ ارز و تورم، در دو ماه گذشته، دو بار افزایش نرخ بهره را اعلام کرد و برای نخستین بار پس از 27 ماه، سود را بالا برد. این سیاست مورد تایید فعالان اقتصادی و بازاریان قرار گرفته اما خبری از کاهش نرخ تورم نیست.

پروفسور دکتر اوزگور دمیرتاش اقتصاددان مشهور ترکیه می گوید: «ترکیه باید نمونه آرژانتینی را به دقت بررسی کند. اگر قرار باشد فقط با یک اقدام دستوری بانکی همه چیز اصلاح شود، در این صورت هر کسی می تواند اقتصاددان شود! پس این اقدام به تنهایی کافی نیست و تا زمانی که به اصلاحات ساختاری روی نیاوریم، مشکل حل نمی شود. آرژانتین دائماً نرخ بهره را افزایش می داد، اما نتوانست تورم را کنترل کند. دلیل این امر این است که این کشور، اصلاحات ساختاری دیگر را فراموش کرد».

نگرانی از میزان خط گرسنگی در ترکیه

تحقیقات درباره خطوط گرسنگی و فقر در ترکیه و در ماه نوامبر، حاکی از بدتر شدن شرایط برای تامین نیازهای اساسی شهروندان است. کنفدراسیون اتحادیه های کارگری ترکیه (TÜRK-İŞ) اعلام کرده که میلیونها خانوار، در حال حاضر در این کشور با 4 رقم سهمگین روبرو هستند:

خط گرسنگی: 14 هزار و 25 لیره.

خط فقر: 45 هزار و 686 لیره.

حقوق ماهیانه میلیون ها نفر: 11 هزار و 500 لیره.

تورم سالانه مواد غذایی: 80.12 درصد.

هزینه زندگی یک کارمند مجرد: 18 هزار و 239 لیره در ماه.

این نرخ ها در شرایطی اعلام شده که رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و رهبر حزب عدالت و توسعه، چند روز پیش، در کمال ناباوری خبرنگاران اعلام کرده که افزایش نرخ دلار در ترکیه پایان یافته و دولت کاری می کند که تورم، موضوع گفتگوی روزمره مردم نباشد.