۸ چالش سیاست خارجی ترکیه در جهان پساغربی- بخش پایانی

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، در بخش پیشین این مطلب به سخنان پروفسور فواد کِیمان درباره جهان پساغربی و چالش های ترکیه اشاره کردیم.

این استاد و عضو هیات علمی دانشگاه سابانجی، بر این باور است که در شرایط کنونی، زوال نظم کهن مبتنی بر اندیشه لیبرالیسم به پایان رسیده و جهانِ پس از جنگ روسیه – اوکراین و جهان پس از نسل کشی در غزه، نیاز به بازخوانی امنیتی جدیدی دارد.

او می گوید حالا که ترکیه به عنوان یک کشور عضو ناتو و نامزد ورود به اتحادیه اروپا، با بی اعتنایی آمریکا و اروپا روبرو شده و در مسیر دوستی و ایجاد ارتباط استراتژیک با روسیه و چین نیز به یقین کامل نرسیده وباید تکلیف خود را با ائتلاف های بین المللی روشن کند.

سران مسئول سیاست گذاری خارجی ترکیه، ایده دنیای پساغربی را پذیرفته اند و حتی قویاً از صحت این فرضیه حمایت می کنند. ترکیه برای ورود به مسیر جدید، مشکلات و موانعی دارد و باید شرایط منطقه ای و فرامنطقه ای را به درستی درک کند.

از دید پروفسور فواد کِیمان رویکرد سیاست خارجی ترکیه درباره شرق و غرب عالم، نامشخص و بلاتکلیف است و این کشور با 8 معضل دیپلماتیک مهم مواجه شده است.

8 معضل سیاست خارجی ترکیه از دید کِیمان

برای صحبت درباره تصمیمات کلان آنکارا در جهان پساغربی، باید قبل از هر چیز، ظرفیت ها را به درستی بشناسیم. می توانیم چنین تصوری را بپذیریم که ساختار چند قطبی جهان پساغربی اهمیت، ارزش و قدرت ترکیه در حال افزایش است.

بر اساس یک سنت تاریخی، لنگر سیاست خارجی ترکیه و در آب های غرب بوده و پیوند با غرب برای آنکارا اهمیت حیاتی داشته است. اما حالا، ما شاهد ظهور ترکیه ای هستیم که روابط با غرب را به نقطه ضعیفی رسانده و با کشورهای خارج از جهان غرب، پیوند جدی و رو به رشد دارد. چنین چیزی به این معنی است که کشور در راستای تصمیمات خود است و به این رویکرد کلی «استقلال استراتژیک» می گویند.

من هم فکر می کنم که ترکیه می تواند در دنیای پساغربی به یک بازیگر مهم تبدیل شود و ارزش و نفوذ آن افزایش یابد و می تواند در شکل دادن به این جهان کمک کند. 

تغییر قدرت و نفوذ از غرب به جهان غیرغربی وجود دارد، هژمونی آمریکا و اروپا- اتحادیه اروپا دیگر نه نظام بین ‌الملل را شکل می‌دهند و نه می ‌توانند راه‌ حلی برای مشکلات باشند. چرا که به سمت ساختار چند جانبه، خوشه ای و محوری حرکت می کنیم. با این حال، امروزه وقتی به چگونگی تأثیر این دوره گذار بر ترکیه نگاه می کنیم، می بینیم که نمی توان با اطمینان گفت که آیا می توانیم نقش قدرتمندی داشته باشیم یا نه.

در جهان پساغربی، با وجود همه ظرفیت ها و امکانات، ترکیه با خطرات و موانعی روبرو است که باید بدانها نگاه دقیقی داشته باشیم و از کنار این چالش های بزرگ، به سادگی عبور نکنیم:

اول: ترکیه از سه طرف با جنگ احاطه شده‌ است؛ «جنگ اوکراین» در شمال، «جنگ غزه» در جنوب، «تنش آذربایجان-ارمنستان-ایران» در شرق، و علاوه بر همه اینها، «رقابت قدرت‌های بزرگ».

دوم: از عملیات طوفان الاقصی بدین سو، تاکنون 11 حمله تروریستی توسط پ.ک.ک از خاک عراق شروع شده و ممکن است به سوریه منتقل شود و ما 31 شهید را در این حملات داشته ایم. این که همه این حملات یکی پس از دیگری در این بازه زمانی حساس انجام می شود، با مساله غزه ارتباط مستقیمی دارد.

سوم: ترکیهدر جنگ اوکراین در جایگاه میانجی و مدیر کریدور غذایی بود، در جنگ اسراییل و غزه در این موقعیت نیستیم و به نظر می ‌رسد نمی خواهیم باشیم.

چهارم: ترکیه به راحتی از اتاق فکرهای امنیتی سران غرب کنار نهاده شد و به جلسات معماری امنیتی اروپا و اتحادیه اروپا دعوت نشده ایم.

پنجم: ما نه دعوت نامه ای برای مشارکت در روند پیوستن کشورهای جدید به بریکس دریافت کردیم و نه در نشست ها و بیانیه های برگزار شده در اجلاس سران G20 که در هند و پس از آن برگزار شد، حضور داشتیم.

ششم: در حالی که نشست های بریکس و گروه 20 تنش بین ترکیه و هند را افزایش داد، دیدیم که هند، ترکیه را از تحلیل های خود درباره جهان پساغربی که مبتنی بر استقلال استراتژیک است، حذف کرد.

هفتم: ترکیه در تایید عضویت سوئد در ناتو بسیار کُند عمل کرد، اما در خرید اف 16 از آمریکا، هنوز هم توفیقی به دست نیاورده و در یک چانه زنی و داد و ستد نامعلوم گرفتار مانده است.

هشتم: روابط ترکیه و اتحادیه اروپا به سطح «میزبانی از پناهندگان» در چارچوب یک رابطه بده و بستان سطحی کاهش یافته است. در چنین شرایطی، شاهد یک رابطه یک طرفه هستیم و اتحادیه به شهروندان ترکیه ویزا نمی دهد و راه تنها برای  فرار مغزها باز است! چنین رویکردی قطعاً به ترکیه لطمه می زند.

اینها 8 مورد از اصلی ترین چالش های سیاست خارجی ترکیه در جهان پساغربی است. اما مطمئن باشید لیست چالش ها، می تواند به مراتب از این طولانی تر باشد.

اگر اندکی واقع بینانه بنگریم، می توانیم ببینیم که امروز جهان پساغربی نه تنها برای ترکیه پتانسیل به همراه ندارد، بلکه می تواند خطرات و تبعات جدی ایجاد کند. برخلاف وضعیتی که ترکیه پس از جنگ جهانی دوم داشت و به بازی های بزرگ راه داده شد، حالا خطر کنار گذاشته شدن ترکیه از بازی بسیار جدی شده است.

در دنیای پساغربی که رقابت قدرت های بزرگ در آن جریان دارد، ترکیه علاوه بر دموکراسی و استیلای قانون، در حوزه اقتصاد هم مشکلات جدی دارد و با خطر حذف شدن و بیرون انداخته شدن از بازی بزرگ مواجه شده است. بنابراین، باید پرسید: آیا استقلال استراتژیک که تنها بر اساس رابطه بده بستان موقتی باشد، می تواند نفعی به ترکیه برساند؟