پایان ماموریت«پلاسخارت» و نقش نماینده جدید در عراق

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، در روزهای گذشته، سازمان ملل اعلام کرد دوره ریاست «جنین پلاسخارت» رئیس فعلی نمایندگی سازمان ملل در عراق را تمدید نخواهد کرد و به جای وی «محمد الحسّان» دیپلمات با سابقه عمانی، ریاست این نمایندگی را برعهده خواهد گرفت تا بدین ترتیب در پایان سال 2025 که این نمایندگی مأموریتش به پایان خواهد رسید، «حسّان» اداره آن را برعهده داشته باشد.

 «محمد الحسّان» تا پیش از این نماینده دائم سلطنت عمان در سازمان ملل از سال 2019 بود. وی اولین نماینده عرب یونامی در عراق از زمان تأسیس آن در سال 2003 است.

در سوابق نماینده آتی سازمان ملل متحد در عراق، سفارت در برخی از کشورها مانند بلاروس و مولداوی نیز مشاهده می‌شود. وی دارای مدارک دانشگاهی از کشورهای روسیه و آمریکا است.

وظایف و چالش‌های عراق در مواجهه با نمایندگی سازمان ملل متحد

یونامی در سال 2003 و بر اساس قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل با هدف کمک به عراق برای تقویت گفتگوی سیاسی میان گروه‌های سیاسی عراق، حمایت از حقوق بشر و ایجاد صلح و امنیت داخلی در این کشور تأسیس شد. بر اساس قطعنامه سال 2007 شورای امنیت، نقش یونامی در ساز و کار سیاسی- اجتماعی عراق مانند برگزاری انتخابات و همه‌پرسی‌ها، بازبینی و اجرای قانون اساسی، سرشماری همگانی و... پررنگ شد.

عمدتا حضور یونامی بحث و جدل را در میان نخبگان سیاسی عراقی به میان آورده است. از سویی، برخی گروه‌های سیاسی -به ویژه گروه‌های سیاسی شیعی- حضور آن را ناقض حاکمیت ملی عراق و دخالت در امور آن می‌دانند و معتقد هستند ورود آن‌ها به امر سیاستگذاری، استقلال حاکمیت را به خطر می‌اندازد و از سویی دیگر، برخی گروه‌های سیاسی -به ویژه اهل سنت و کردهای عراق- حضور آن را ضروری و عاملی برای کنترل نزاع میان گروه‌های سیاسی می‌دانند.

بیشتر بخوانید

واکنش‌‌ها به دخالت‌های «پلاسخارت»/ درخواست برای برکناری نماینده سازمان ملل

آیا سخنان پلاسخارت مقدمه‌ای برای به قیمومیت رفتن عراق از نظر بین‌المللی است؟

در  نهایت، دولت «محمد شیاع السودانی» از شورای امنیت سازمان ملل خواست تا در پایان سال 2025 مأموریت یونامی به پایان برسد؛ زیرا به باور دولت عراق عواملی که بر اساس آنها این نمایندگی تشکیل شد، دیگر در این کشور وجود ندارند. شورای امنیت سازمان ملل در پاسخ به درخواست نخست وزیر عراق، به اتفاق آرا پایان ماموریت یونامی را تصویب کرد. این اقدام را باید گامی در راستای بازیابی بخشی از استقلال و حاکمیت ملی عراق پس از سال 2003 ارزیابی کرد.

نگاهی به عملکرد پلاسخارت

در سال‌های اخیر، به ویژه پس از اعتراضات اکتبر 2019، پلاسخارت، نماینده سابق سازمان ملل در عراق به دلیل عملکرد خود، مورد غضب و انتقاد اکثریت طرف‌های سیاسی به ویژه جناح شیعی قرار گرفت. در نظر بسیاری از احزاب شیعی، پلاسخارت به عنوان فرستاده غرب و آمریکا با هدف نقض حاکمیت عراق و فشار بر سیاسیون شیعی - به ویژه سیاسیون نزدیک به محور مقاومت- در عراق حضور دارد؛ کما اینکه بر اساس گزارش‌ رسانه‌های غربی، پلاسخارت و یونامی به فساد مالی در زمینه کمک رسانی برای بازسازی مناطق اهل سنت متهم هستند تا جایی که سازمان شفافیت و پاکدستی عراق به این موضوع ورود کرد.  

پلاسخارت مورد انتقاد بخش رادیکال معترضان اکتبر 2019 نیز است. به باور آنان، وی حمایت لازم را از معترضان انجام نداد و دیدارها و مذاکرات با شخصیت‌های سیاسی و حزبی عراقی باعث شد به عنوان بخشی از فرآیند مشروعیت بخشی در سطح بین المللی برای این احزاب و برای نظام سیاسی فعلی عراق عمل کند. بخش رادیکال معترضان، همیشه انتظار موضعگیری تند از سوی پلاسخارت در مقابل سیاسیون عراقی داشتند.

پلاسخارت چندین بار در نجف با «آیت الله سیستانی» دیدار کرد که با درک کشمکش‌های سیاسی عراق می‌توان تلاش پلاسخارت از این دیدارها را در چارچوب کسب رضایت نهاد مرجعیت برای همراهی با سیاست‌های سازمان ملل تحلیل کرد. هدف از این اقدام، ایجاد جبهه‌ای علیه برخی سیاسیون عراقی بود که با آمریکا هم زاویه داشتند. 

آنطور که در بیانیه‌های رسمی این دیدارها آمده، مرجعیت عراق بر همان موضع انتقادی خود نسبت به همه جریان‌های سیاسی عراق اصرار داشته. لذا به نظر می‌رسد که تلاش‌های پلاسخارت موفقیت‌آمیز نبوده است.

انتخاب محمد الحسّان، جانشین پلاسخارت

با توجه به نکات ذکر شده می‌توان گفت انتخاب «محمد الحسّان» در شرایطی صورت گرفت که در عراق هنوز وفاق ملی حاصل نشده است. در بخش شیعی، جریان صدر همچنان از سیاست کنار کشیده و بنای مشارکت در دولت فعلی ندارد. مطالبات معترضان اکتبر که عمدتا مبارزه با فساد بوده هنوز وصول نشده است. در بخش اهل سنت اختلافات به حدی بالاست که هنوز نتوانسته‌اند بر سر انتخاب رئیس مجلس و استانداران کرکوک و دیاله به توافق برسند. در بخش کردی هم اختلافات میان دو حزب اتحاد میهنی و دموکرات بر سر بسیاری از مسائل همچنان پابرجاست.

در عرصه منطقه‌ای و بین‌المللی نیز عراق همچنان با دو چالش جنگ علیه غزه و مشارکت گروه‌های مقاومت برای دفاع از غزه و موضوع اخراج نیروهای اشغالگر آمریکایی مواجه است. همه این مسائل بستر میانجیگری یونامی در دو عرصه داخلی و خارجی را مهیا کند که با انتصاب رئیس جدید می‌تواند اعتماد از دست رفته به این نهاد را بازگرداند.

از طرفی عرب بودن «محمد الحسّان»، توجه بیشتر شورای همکاری خلیج فارس و اتحادیه عرب را به خود جلب می‌کند و از سوی دیگر، ملیت «حسّان» با توجه به نقش بی‌طرفانه عمان در مناسبات منطقه‌ای این نوید را می‌دهد که مواضع وی در یکسال باقیمانده از نمایندگی سازمان ملل در عراق، سمت و سوی غربی نگیرد.