سرعت بخشیدن و جدی گرفتن مذاکرات

کشور در یکی از سخت‌ترین پیچ تاریخی خود قرار دارد؛ در کنار تلاطم‌های اقتصادی، اجتماعی  و فرهنگی، اوضاع معادلات در حوزه سیاست خارجی نیز به نقطه جوش رسیده است و قریب به اتفاق کارشناسان زنگ های هشدار را به صدا درآورده اند. با وجود پیچیده بودن اوضاع یک فرصت طلایی  برای دیپلماسی پیش روی ما قرار دارد و آن سفر پزشکیان به نیویورک برای شرکت در  مجمع عمومی سازمان ملل  و تکرار ابتکاری است که حسن روحانی برای گشودن فصلی جدید در حوزه دیپلماسی انجام داد.

پیش از این سفر به نظر می رسد، معادلات داخلی نیز آماده شده است. بازگشت علی لاریجانی به دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی و بازگشت مسئولیت پرونده هسته‌ای بعد از 12 سال به این شورا  نور امیدی را به حوزه دیپلماسی تابانده است. این اتفاقات محاسن زیادی خواهد داشت؛ از جمله آنکه سرعت تصمیم گیری را افزایش می دهد و تمام مقامات عالی سیاسی، نظامی و امنیتی کشور در امر تصمیم‌سازی، تصمیم‌گیری و پیشبرد روند مذاکرات  مشارکت  می کنند.

کیومرث یزدان پناه در گفتگو با نامه نیوز درباره بازگشت پرونده هسته ای به شورای عالی امنیت ملی گفت: با توجه به شرایط خاصی که در آن قرار گرفته ایم به نظر باید شتاب ایران برای مدیریت شرایط موجود و برون رفت از بحران افزایش پیدا کند و تلاش‌هایی که صورت می‌گیرد، با ابتکار عمل سریع و قابل توجه همراه شود.

وی افزود: سفر رئیس‌جمهور به نیویورک باید فراتر از یک سخنرانی و ژست حق‌طلبانه همراه شود و متفاوت از همه سفرهای سه دهه اخیر صدای رسای ملت ایران باشد و برنامه هایش به گونه ای تنظیم شود که خروجی داشته باشد.هر چند نشست سالیانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد صرفا یک گردهمایی جهانی با آلبوم خاطرات خودش هست و عموما رهآوردی برای رفع مشکلات ملت‌ها ندارد و صداها در این نشست‌ها به خوبی شنیده نمی‌شود اما با همه این اوصاف مجمع عمومی سازمان ملل متحد شاید فرصت مناسبی برای شنیدن صدای  متفاوت ایران توسط رئیس جمهور بلکه این گره کور در شرایط فعلی ایران باز شود.

این استاد دانشگاه یادآور شد: واقعیت این است که در شرایط فعلی که سایه سنگین نظام سلسله‌مراتبی و نظام اطلاعات هوشمند و قدرت نظامی بر جهان حاکم است، محیط مناسب برای حل مشکلات و ممانعت از فوران گسل‌های ژئوپلیتیک ایران بسیار سخت شده است و این وضعیت ایجاب می کند برای رئیس‌جمهور کشورمان در سازمان ملل متحد معمولا ملاقات‌هایی ترتیب داده شود که همه آنها در مجموع خروجی برای کشور داشته باشد و از  ملاقات های فرمایشی و نمایشی پرهیز شود. بنابراین اگر بر روی دستاوردها متمرکز شویم، نشست‌های مجمع عمومی سازماملل متحد باید دستاورد خاصی برای ایران در پی ، داشته باشد.

وی ادامه داد: در کنار این رویکرد متفاوت دیپلماتیک ، یک نکته اساسی در این میان باید مورد توجه و تمرکز دولت قرار بگیرد و آن هم سامان دادن مجدانه  نابسامانی‌های داخلی در عرصه‌های مختلف است که به نظر می‌رسد از اوجب واجبات هستند. درگیر کردن تمام توان دولت به موضوعات خارجی، خطری پنهان برای دولت به حساب می‌آید و صد البته سبک و سیاق حاکم بر رویه سیاست خارجی نیز به گونه‌ای نیست که از آن نشانه‌های خروج از بحران استنباط شود.

این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی بیان کرد:  در حالی که دست ایران را از هرگونه رفتار پیشدستانه و اقدامات ابتکاری بسته‌اند ، شایسته است که دولت تمام توان خود را بر سه مساله اساسی متمرکز کند. اول استفاده از توان دلسوزان و وطن‌دوستانی که هم و غم آنها نجات کشور از شرایط فعلی است و همگان می‌دانند که نیروهای فعال فعلی در این امر مهم توان لازم را برای بحران‌زدایی ندارند و جامعه نیزی به کلی از این مدل اقدامات و رفتارهای تکراری ، ذهنیت خوبی ندارد و این نیاز به یک پالایش ملی دارد. دوم بازگشت به اولویت‌های ملی و درک اولویت‌های ملی است که متاسفانه در این زمینه هیچ برنامه خاصی وجود ندارد و دولت همچنان توسط سایه‌های سنگینی مدیریت می‌شود. این موضوع در سردرگمی تصمیمات و شتاب‌زدگی گفتمانی رئیس‌جمهور کاملا دیده می‌شود. سومین مساله هم نجات از اسارت فکری و تئوریک دولتمردان است که منجر شده هر روز یک گفتمان از زبان مدیران ارشد اجرایی شنیده شود.

وی افزود: دولت هم در عرصه داخلی و هم خارجی باید بی صلاحیت‌ها را کنار بگذارد. این دولت چشمی بر هم بزند زمانش تمام می‌شود. مانند پانزده ماه اخیر که به سرعت برق و باد گذشت . پس حوادث و بلایا هم می‌توانند به سرعت برق و باد نازل شوند، همانگونه که این مدت شده است. با این همه در حال حاضر دولتمردان ایران با توجه به مشکلات بی‌شماری که در کشور وجود دارد، بیش از هر کشور دیگری به سفرهای خارجی می‌روند و متاسفانه تصمیمات راهگشایی گرفته نمی‌شود یا اینکه آورده چندانی ندارند. با در نظر داشتن این مسائل، سفر به سازمان ملل متحد و ارائه صد سخنرانی و نظریه و ایده، هیچ مشکلی از کشور حل نخواهد شد. دولت و شخص رئیس‌جمهور باید حواسشان باشد که ستون ملی را به ستوه ملی تبدیل نکنند، هر چند وضع موجود صرفا برآمده از عملکرد دولت‌ها نبوده و نقش سایر نهادهای قدرت در آن هم بسیار پر رنگ و زننده و گزنده است.

یزدان پناه اظهار کرد: در حال حاضر با در نظر داشتن مباحث فوق و آنچه به‌عنوان سنگ غول پیکر پیش‌روی کشور قرار دارد، فعال شدن مکانیسم ماشه است که متاسفانه عده‌ای سعی دارند آن را کم‌اثر و بی‌اهمیت جلوه دهد و همانند بسیاری از اتفاقات بر ضد کشور طی سه دهه اخیر آن را عادی جلوه دهند که البته هر عقل سلیمی می‌داند در صورت اجرایی شدن مفاد مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌ها عملا در بازه زمانی کوتاه، کمر اقتصاد ایران خم و بیش از هر زمان دیگری اقتصاد ایران شکننده خواهد شد. از این‌رو به معنای واقعی باید متوجه مخاطرات ملی و شرایط فوق حساس کنونی بود و ضمن رعایت مصالح اولیه ملی، شرایط را برای خروج از بن بست‌های رخ داده فراهم کرد. عضویت در شانگهای و روابط مطلوب با اعضای آن خوب است اما دلخوش کردن صددرصد به نهادی که همچنان پایه و اساسی ندارد خود فریبی ناشیانه‌ای است که بعدها نمی‌توان خود را بابت این دلخوشی‌های کاذب بخشید.

وی افزود: ایران باید با تغییر اساسی در گفتمان و راهبردهای سیاست خارجی ،استمرار وضع موجود را مسدود و بر اساس باورهای واقع بینانه و از این مسیر سخت و دشوار و پر هزینه خلاصی پیدا کند تا دیگر شاهد تیر و ترکش‌های آن در سطوح داخلی و بین‌المللی نباشد، و برای خروج از این وضعیت، مسیر متفاوتی را در پیش بگیرد و بعبارتی با پذیرش دردهایی، پوست‌اندازی و اعمال تغییرات موثر زمینه را برای ابتدا دور کردن کشور از مخاطرات فعلی و سپس بهبود شرایط فراهم کند.

این استاد دانشگاه گفت: دولت آقای پزشکیان که با گفتمان متفاوت نسبت به رقبا و عبور دادن کشور از مصائب و مشکلات روی کار آمده، عملا در ۱۵ ماه اخیر بطور ملموسی نتوانسته رضایت عمومی را بدست بیاورد و اگر در فرصت باقی مانده نیز نتواند اقداماتی موثر صورت دهد، شرایط کشور بدتر خواهد شد و گسل‌های فعال در عرصه‌های مختلف، کشور را مستعد هر گونه اتفاقی خواهد ساخت. بنابراین انتظار می‌رود در زمان محدود پیش‌رو و فرصت‌های اندکی که باقی مانده است، شرایط فعلی تغییر و اقدامات بازدارنده برای جلوگیری از مکانیسم ماشه و دیگر موضوعات بین‌المللی از جمله ممانعت از بازگشت تحریم‌ها صورت پذیرد.

وی ادامه داد: شرایط اورژانسی را امروزه همگان حس کرده‌اند و متوجه شرایط خاص کشور شده‌اند که ما در وضعیت بسیار دشوار و حساسی هستیم و تحرکات تیم های دیپلماسی باید با جدیت هر چه تمام به دنبال رفع مشکلات فعلی از جمله به تعویق انداختن مکانیسم ماشه باشد. طبیعی است که برای تحقق این موضوع مهم ایران باید امتیازاتی هم بدهد تا امتیازاتی حیاتی بگیرد و انتظار می‌رود تحرکات دیپلماسی پیش رو با جدیت ، سرعت ، دقت و جسارت و شجاعت هر چه تمام تر دنبال بشود.