پشت پرده سقوط مشکوک هواپیمای رئیس ستاد ارتش لیبی

ساعاتی قبل هواپیمای حامل محمد علی الحداد، رئیس ستاد ارتش لیبی در آنکارا، پایتخت ترکیه سقوط کرد و وی و همراهانش کشته شدند. آنچه اهمیت دارد مساله‌ای است که الحداد را به ترکیه کشانده بود؛ تحولی عجیب و دور از انتظار برای آنکارا و متحدانش در طرابلس.

لیبی امروزه در عمل به دو منطقه عمده تقسیم شده است؛ نخست منطقه غربی با پایتختی شهر طرابلس که حکومت موسوم به دولت «وحدت ملی لیبی»  به رهبری «عبدالحمید الدبیبه»، نخست‌وزیر این دولت در آن قدرت دارد و از حمایت ترکیه بهره می‌برد. قسمت دوم و در شرق لیبی، حکومتی دیگر با نام «ارتش ملی لیبی»  به فرماندهی «خلیفه حفتر» مستقر است که طی سالیان گذشته مورد حمایت عربستان‌ سعودی، امارات، مصر و رژیم صهیونیستی بوده است.

روز چهارشنبه هفته گذشته (۲۶ آذر ۱۴۰۴، ۱۷ دسامبر ۲۰۲۵) ژنرال «عاصم منیر» فرمانده ارتش پاکستان به بنغازی پایتخت شرق لیبی سفر کرده و با «صدام خلیفه حفتر» فرزند حاکم این منطقه و معاون به اصطلاح ارتش ملی لیبی دیدار کرد. در جریان این سفر بزرگترین قرارداد صادرات تسلیحات پاکستان به امضا رسید که ارزشی برابر با ۴ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار دارد.

پاکستان و لیبی بر این اساس پیمان همکاری دفاعی امضا کرده‌اند که شامل فروش سلاح، آموزش مشترک و تولید نظامی می‌شود. قراردادهای مزبور شامل فروش سلاح‌هایی در حوزه هوایی، زمینی و دریایی می‌شود. در حوزه هوایی طی ۲.۵ سال پاکستان ۱۷ فروند جنگنده جی اف-۱۶ و ۱۲ فروند هواپیمای آموزشی «سوپر موشک» به نیروهای تحت امر حفتر تحویل می‌دهد.خلیفه حفتر در سال ۲۰۱۹ تلاش کرد طرابلس را تصرف کند اما ورود سامانه‌های پدافندی و پهپادهای بیرقدار ترکیه ورق را برگردانده و او را به عقب راندند. حمایت بی‌سابقه پاکستان از خلیفه حفتر اما مهم‌ترین تحول در جریان است. طی چند سال اخیر ترکیه و پاکستان پیوستگی زیادی از نظر نظامی و ائتلاف‌سازی با یکدیگر داشته و به نظر می‌رسید وارد نوعی اتحاد شده‌اند؛ اوج این همکاری در جریان جنگ ۲۰۲۰ قره باغ، فروش سلاح‌های ترکیه‌ای مانند ناو به پاکستان و حمایت آنکارا از اسلام‌آباد در قضیه کشمیر به بهای رویارویی سیاسی و دیپلماتیک با دهلی‌نو بود.

احتمال می‌رود چرخش پاکستان در یک پرونده نیابتی علیه متحدان ترکیه ناشی از پیمان دفاعی‌ و امنیتی اسلا‌م‌آباد-ریاض باشد که در ۲۶ شهریور سال جاری (۱۷ سپتامبر ۲۰۲۵) میان رهبران دو کشور به امضا رسید.این پیمان پس از حمله موشکی رژیم صهیونیستی  به دوحه پایتخت قطر به منظور ترور رهبران حماس به امضا رسید و واکنش مستقیمی به توسعه‌طلبی تل‌آویو تلقی شد.احتمالات دیگری نیز در این خصوص قابل طرح‌اند؛ از جمله عملگرایی ارتقا یافته پاکستان برای دسترسی به منابع مالی بیشتر از طریق بازی جسورانه جهت کسب منابع مالی و انرژی ارزان از طریق لیبی.