سعيد شيركوند: يارانه نقدي پوپوليستي است

به گزارش نامه‌نیوز، وزير راه و شهرسازي اعتقاد دارد: متاسفانه نتيجه اجراهاي خصوصي‌سازي در ايران همراه با پوپوليسم بوده، همچنين نحوه تامين مالي طرح‌هاي عمراني شهرها و دولت‌ها از ساختاري سوداگرايانه حكايت دارد، اينها در حالي است كه نظريه‌پردازان طي سال‌ها با توجه به اقتصاد بازار نظريه‌پردازي كردند اما آنچه در عمل رخ داد بازگشت به نظام اقتصاد مركانتيليسم (سوداگرايانه) گسترده در ايران است. عباس آخوندي همچنين براين باور است كه اقتصاد امروز جهان در چارچوب اقتصاد بازار حركت مي‌كند در حالي كه ما در عمل به سمت اقتصاد بازار حركت نكرده‌ايم. به همين دليل بايد جهت‌گيري‌ها درست شود و مباحثي كه مطرح مي‌شوند موثر و منتج به نتايج عملياتي باشند. وزير راه و شهرسازي با بيان اينكه بسياري معتقدند بايد مباحثي كه طرح مي‌شوند عملگرايانه و راهگشا باشند نه تئوريك، تاكيد كرد: عملي كه مبتني بر نظر و نظريه‌ها نباشد ما را بيشتر به سمت اقتصاد سوداگرايانه (مركانتيليسم) سوق مي‌دهد كه در نهايت به شكست اجتماعي منجر و باعث مي‌شود تا اميد اجتماعي از بين برود. به هر حال بنا به صحبت‌هاي وزير راه اجرا‌هاي خصوصي در كشور همراه با پوپوليسم بوده است؛ عوامگرايي كه در بيشتر سياست‌هاي دولت‌هاي نهم و دهم مشاهده مي‌شد و اقتصاد ايران را از مسير درست خارج كرد. سعيد شيركوند، اقتصاددان و تحليلگر مسائل اقتصادي در گفت‌وگو با «آرمان» در اين زمينه مي‌گويد: «به‌طور كلي اقتصاد ايران و برنامه‌هاي آن بعضا در چنبره پوپوليسم قرار داشته و شايد مهم‌ترين دليل اين امر هم وابستگي شديد دولت‌هاي ايران به درآمد‌هاي نفتي است.» اصلي‌ترين دليل حركت اقتصاد به سمت پوپوليسم چه بوده و آيا دولت‌هاي ايران در عمل طبق نظريه‌هايي كه مطرح مي‌شود، رفتار كرده‌اند؟ تاملي در اقتصاد ايران، كاركرد‌ها، برنامه‌ريزي‌ها و سياست‌گذاري‌هاي انجام شده نشان مي‌دهد كه به‌طور كلي اقتصاد ايران و برنامه‌هاي آن بعضا در چنبره پوپوليسم قرار داشته و شايد مهم‌ترين دليل اين امر هم وابستگي شديد دولت‌هاي ايران به درآمد‌هاي نفتي است. زماني كه خزانه دولت از محل فروش نفت تامين مي‌شود و تصميم‌گيرنده درباره چگونگي مصرف اين درآمدها دولت است، به‌قطع اقتصاد به سمت پوپوليسم حركت مي‌كند. مگر اين درآمد‌ها چگونه مصرف مي‌شوند كه اقتصاد به سمت پوپوليسم سوق پيدا كرده است؟ هر كس سعي مي‌كند از اين درآمد‌ها و از منابعي كه از قِبل فروش نفت حاصل مي‌شود سهمي را به بخشي از اقتصاد يا يك منطقه از كشور و صرفا به طبقه‌اي از مردم انتقال دهد و در چنين شرايطي تخصيص منابع براساس مزيت‌ها و ارزيابي‌هاي كارشناسانه و تخصصي صورت نمي‌گيرد. نمونه روشن و بارز اين كاركردها را مي‌توان در هنگام بررسي بودجه سالانه كشور مشاهده كرد. در صحن علني مجلس به وضوح ديده مي‌شود كه برخي از نمايندگان يك استان يا يك ناحيه مي‌كوشند صرف نظر از ارزيابي‌هاي كارشناسي و تخصصي يك درآمد و يا فعاليت اقتصادي را به منطقه خود اختصاص دهند. احداث كارخانه، تاسيس فرودگاه يا حتي راه‌اندازي يك بيمارستان بدون ارزيابي‌هاي اقتصادي صورت مي‌گيرد. آيا اين اتفاقات فقط مربوط به مجلس است و در دولت‌هاي مختلف چنين اتفاقاتي رخ نداده است؟ اين مساله درباره دولت هم صادق است. يعني بسياري از سياست‌هايي كه دولت اتخاذ مي‌كند در برخي مواقع از پوپوليسم نشات مي‌گيرد و دولت هم بر مبناي عوامگرايي عمل مي‌كند. يعني به عنوان مثال گاهي موجي مبني بر شكاف طبقاتي در كشور به وجود مي‌آيد يا در مواردي برخي مي‌گويند كه در بخش خصوصي رانت خواري اتفاق افتاده و موجي عليه فعاليت‌هاي بخش خصوصي در كشور اتفاق مي‌افتد و اين بخش خصوصي است در تنگنا قرار مي‌گيرد و به‌ناچار فعاليت‌هاي خود را محدود مي‌كند يا بر عكس يك روز سر و صدا عليه دولت بلند مي‌شود و همه در تريبون اعلام مي‌كنند كه چرا كل اقتصاد در اختيار دولت قرار گرفته است؟! در اينجا دولت هم نمي‌تواند خوب مديريت كند و در نتيجه در راستاي اين فضاسازي‌ها فقط اقتصاد كشور است كه دچار ضرر و زيان مي‌شود. پس مي‌توان اين طور نتیجه گرفت كه پوپوليسم همان فضاسازي‌هاي مختلفي است كه اتفاق مي‌افتد؟ بله، اين پوپوليسم كه در بسياري از بخش‌ها به آن اشاره مي‌شود، همان فضاسازي‌هايي است كه در كشور رخ مي‌دهد و چون اقتصاد با اين مكانيزم‌ها راه به جايي نمي‌برد، طبيعي است كه اين جوسازي‌ها تاثيرات منفي خود را بر اقتصاد بگذارد. در كشور ايران اگر بحث خصوصي‌سازي را دنبال كنيم، متوجه مي‌شويم كه بسياري از مواقع، بخش‌ خصوصي به دليل همان فضاسازي رسانه‌اي و تبليغاتي و هياهو‌هاي پياده شده به عنوان يك پديده مذموم و نادرست در اقتصاد ايران مطرح مي‌شود و عده‌اي هم كه سعي دارند اين مكانيزم را متوقف كنند و در يك بازه زماني به عنوان ناجي اقتصاد كشور مطرح شوند، در نتيجه اين هياهوها به‌طور شتاب‌زده و بدون محاسبات قوه مجريه اقدام به ويژه‌سازي كنند و برخي كارخانه‌ها و شركت‌ها و امكانات دولت را واگذار كنند. اين پوپوليسم البته كه در بخش‌هاي ديگر هم قابل ملاحظه است. يكي از اصلي ترين مشكلاتي كه دولت با آن دست و پنجه نرم مي‌كند پرداخت يارانه‌هاي نقدي است كه اين سياست بدون برنامه‌ريزي و كار عالمانه در دولت گذشته آغاز شد. عوامگرايي و عوام زدگي باعث شد چنين اقدامي توسط دولت صورت گيرد كه بعد از سال‌ها نه تنها پيامد مثبتي براي اقتصاد نداشته، بلكه دولت همچنان ضرر و زيان آن را پرداخت مي‌كند. به هر حال شايد اين ويژگي اقتصاد ايران است كه به دليل وابستگي به درآمدهاي نفتي در دهه‌هاي گذشته همواره در تير راس اين عوامگرايي قرار داشته و با ساز و كار‌ها دقيق و كامل اقتصادي نتوانسته راه درست را انتخاب كند و پيش گيرد. رويكرد اقتصادي ايران را در مقايسه با ديگر كشور‌هاي جهان چطور ارزيابي مي‌كنيد؟ روش‌هاي كارشناسانه و علمي و تجربه‌شده در دنيا کمتر در بخش‌هاي اقتصادي ايران قابل مشاهده است. فقط به عنوان يك نمونه مي‌توان به صنعت گردشگري اشاره كرد. در تمام دنيا صنعت گردشگري به گونه‌اي است كه به دليل ويژگي‌هاي ذاتي آن توجه ويژه‌اي به آن مي‌شود. يعني در ايام پرترافيك گردشگري اين اتفاق مي‌افتد. پس طبيعي است كه هتلداران و خطوط هواپيمايي قدرت مانور روي قيمت‌ها را در اين زمان داشته باشند و براي تنظيم تقاضا، قيمت‌ها را تا حدودي افزايش دهند. در زمان كم ترافيك گردشگران هم كساني كه قصد استفاده از خطوط حمل و نقل و هتل‌ها را دارند، معمولا آنها با كمبود تقاضا همراه هستند و مجبورند قيمت‌ها را تعديل كنند. طبيعي است كه در اين صنعت نوسان قيمت در زمان پر ترافيك و كم ترافيك يك امر كاملا بديهي است اما در كشور ما فضاي كلي تثبيت قيمت‌ها و جلوگيري از نوسان قيمت موجب شده است كه اين صنعت نيز از اين روند شناخته‌شده مرسوم در تمام كشور‌هاي دنيا بي‌بهره باشد و در تمام ايام سال قيمت هتل‌ها و خطوط هوايي و زميني ثابت بماند. اين امر نشان مي‌دهد كه همان عوامگرايي يا پوپوليسمي كه مطرح است اجازه ندهد كه مشكل مربوط به اين صنعت به‌طور كارشناسي و بر اساس تجارب روز دنيا استفاده شود.

منبع: روزنامه آرمان