سدسازي فست‌فودي!
پایگاه خبری تحلیلی نامه نیوز (namehnews.com) :
پایگاه خبری تحلیلی نامه نیوز (namehnews.com) :
به گزارش نامه‌نیوز، «هر قدر هم كه كوه صعب‌العبوري باشي باز رودخانه‌اي پيدا مي‌شود كه راهش را پيدا كند و صعب‌العبوريت را دور بزند، اما تو آرزو نكن كه رودخانه شوي، زيرا هميشه سدي هست كه غرور خروشان‌ترين رودخانه‌ها را هم بشكند.» استان كرمانشاه، چند كيلومتري مرز عراق، آدرس منطقه‌اي است كه هورامانش مي‌نامند، جايي كه چند سالي است لودر سدسازي بد مي‌تازد. سدهاي داريان و هيروي با وجود اعتراض‌های مختلف سازمان‌هاي محيط زيستي ساخته شدند و نابودي چشمه بل، زير آب رفتن بخشي از روستاي هجيج و كوچ اجباري اهالي آن، نابودي مراتع و جنگل‌هاي ارزشمند و كمياب تنها بخشي از صدماتي بود، كه با ادامه ماجرا بيشتر هم مي‌شوند. «آرمان» در اين نوشتار مي‌خواهد بداند بازگشت سيروان به چه قيمتي است و به كجا؟ عده‌اي آن را منسوخ شده مي‌دانند و عده‌اي ديگر هم راهي براي توسعه. هر نگاهي هم كه به آن داشته باشيم نمي‌توانيم منكر برخي صدمات جبران‌ناپذير آن شويم. صحبت از ماجراي هميشه نگران‌كننده سدسازي در كشور ايران است. جايي كه تجربه ثابت كرده سدها با سرعتي فست‌فودي مراحل مطالعاتي خود را پشت سر مي‌گذارند و با هزينه‌هاي گزاف اجرايي مي‌شوند و تازه سدها
كه احداث شدند، مشكلات يكي پس از ديگري خود را نشان مي‌دهند. چه آثار ارزشمندي تاريخي كه از همين سدسازي‌ها لطمه نديده‌اند و چه محيط زيست‌هايي كه تخريب نشده‌اند. هر قدر هم سازمان‌ها و نهادهاي محيط زيستي و ميراث فرهنگي تلاش كردند نتوانستند حريف وزارت نيرو شوند. نشاني سدسازي‌هاي گسترده اين‌بار منطقه هورامان در استان كرمانشاه است كه چند سالي است سدسازي بلاي جان آن شده است. سد داريان با خساراتي گسترده مانند نابودي چشمه بل، تخريب نيمي از روستاي تاريخي هجيج، نابودي چندين هزار هكتار از مراتع و درختان بارزش- و بعضا كمياب و ناياب منطقه - روي رودخانه سيروان ساخته شد. چند كيلومتر آن سو‌تر در مناطق پايين‌دستي سيروان در استان كرمانشاه سد ديگري به نام سد تنظيمي - انحرافي هيروي قرار دارد. حدود شش ماه قبل، چيت‌چيان وزير نيرو هدف از ساخت اين سد را اين‌گونه بيان كرد: «هدف از اجراي اين سد بهره‌برداري از آب آن براي زمين‌هاي كشاورزي مناطق گرمسيري استان‌هاي كرمانشاه، ايلام و شمال خوزستان اعلام شده است. ميزان آب ذخيره شده در پشت اين سد ۱۲ ميليون متر مكعب است كه با بهره‌برداري از آن حدود ۶۵ درصد زمين‌هاي كشاورزي مناطق ياد شده آبي
خواهد شد.» در حالي وزير نيرو از آباداني در مناطق گرمسير از طريق انتقال آب سيروان سخن مي‌گويد كه بيخ گوش همين رودخانه خروشان، باغ‌هاي شهرستان پاوه و شهرهاي اطراف آن يكي پس از ديگري از بي‌آبي خشك مي‌شوند. چشمه بل و بسياري از چشمه‌هاي آب شيرين هم در حالي در حال پيوستن به تاريخ هستند كه برخي روستاهاي اطراف شهرستان پاوه در روز تنها يك ساعت آب دارند و بسياري ديگر از شهرهاي آن وضع‌شان از اين بهتر نيست. ساخت يك سد به جاي ۳ سد در بررسي مشكلات سدهاي هيروي و داريان به سراغ مهندسي با سابقه دو دهه فعاليت در زمينه فعاليت‌هاي عمراني و سدسازي رفتيم تا از نگاه او به بررسي مشكلات موجود در اين زمينه بپردازيم. علي محمدي قبل از هر چيزي بر اين نكته تاكيد مي‌كند كه قبل از ساخت هر سدي بايد همه مطالعات فني از جمله مطالعات زيست محيطي، مطالعات ژئوپلیتيك، زمين‌شناسي و كارشناسي‌هاي همه‌جانبه گسترده در آن منطقه صورت گيرد تا از اين طريق بتوان سدسازي را با حداقل مشكلات انجام داد. با توجه به مشكلات به وجود آمده بعد از ساخت اين دو سد به نظر مي‌رسد در مطالعات اين دو سد كاستي‌هايي وجود داشته است. او با اشاره به اين نكته كه سد داريان يك سد
نيروگاهي است و سد هيروي يك انحراف براي انتقال آب از تونل نوسود به سمت مناطق گرمسير، اين سوال را مطرح مي‌كند: آيا اگر مطالعات لازم صورت مي‌گرفت اين امكان وجود نداشت كه سدهاي داريان و هيروي را در يك منطقه ساخت؟ يعني سد داريان همزمان يك سد نيروگاهي و انحرافي بود. از اين طريق هم از زيان‌هاي وارده به محيط زيست كاسته مي‌شد و هم اينكه دولت مجبور به تحمل هزينه‌هاي گزاف سدسازي نمي‌شد. از اين بدتر زماني است كه بدانيم در منطقه هورامانات استان كردستان هم يك سد ديگر روي رودخانه سيروان در دست ساخت است. اين به معناي سه برابر شدن مشكلات و هزينه‌هاست، در حالي كه اگر برآوردهاي دقيقي مي‌شد به احتمال زياد امكان ساخت هر سه سد در يك نقطه وجود داشت. او مشكل را ريشه‌دارتر مي‌داند و مي‌گويد: از نوع سدسازي‌هايي كه در استان كردستان و كرمانشاه صورت مي‌گيرد مي‌توان اين‌گونه استنباط كرد كه مسئولان دو استان با يكديگر هماهنگي‌هاي لازم را ندارند و به جاي نفع ملي به نفع استاني فكر مي‌كنند، اين در حالي است كه هزينه اين سدسازي‌ها در سطح ملي پرداخت مي‌شود. به نظر مي‌رسد مطالعات سدسازي بر رودخانه سيروان، به صورت استاني صورت مي‌گيرد و
هماهنگي‌هاي لازم در اين زمينه وجود ندارد. استفاده از آب سد هيروي براي ساخت شهرك باغباني يكي از صدمات محيط زيستي ساخت سدهاي داريان و هيروي، نابود شدن هزاران كليومتر از درختان و گونه‌هاي زيست محيطي ناب اين منطقه بود. فريد ضيايي، كارشناس ارشد مديريت پروژه در بخشي از يادداشتي كه چند ماه قبل در رسانه‌ها درباره مشكلات زيست محيطي سد داريان نوشته بود، گفت: «تغيير مسير آب به ميزان حداقل ٥٥۰ ميليون مترمكعب و جلوگيري از ورود آن به كردستان عراق و مخزن سد دربنديخان، موجب كاهش شديد ورودي آب به مخزن آن سد و به‌تبع، خشك شدن بسياري از زمين‌هاي آبي كشاورزي و باغ‌هاي پايين دست آن خواهد شد و در نتيجه موجب تشديد پديده ريزگردهاي واردشده به كشور از طريق مرزها مي‌شود. درعين‌حال انتقال ميان‌حوضه‌اي آب‌ها، موجب تغييرات اكوسيستمي منطقه مي‌شود و مي‌تواند آثار زيانباري بر محيط‌زيست در پي داشته باشد.» از آنجا كه مشكل ريزگردها در كشور ما منبع خارجي دارد، با كاهش آب خروجي به مناطق پايين‌دستي سيروان در كشور عراق به مرور زمان دشت‌هاي آن منطقه خشك مي‌شوند. در عين حال خشك شدن سد دربنديخان كه در قسمت پايين رودخانه قرار دارد تبعات را از اين
هم بيشتر مي‌كند. مسئولان كشور از يك سو به دنبال حل مشكل ريزگردها هستند و از سوي ديگر با اين سدسازي‌هاي كارشناسي شده به بحراني‌تر شدن مشكل دامن مي‌زنند. مهندس پروژه‌هاي عمراني و سدسازي هم با اين اظهارنظر موافق است و مي‌گويد: در حالي مسئولان با ساخت سد هيروي آب سيروان را به مناطق گرمسيري انتقال مي‌دهند كه بسياري از روستاها و شهرهاي استان پاوه و منطقه هورامان از كم‌آبي رنج مي‌برند. آيا حق اين مناطق نيست كه از اين آب استفاده كنند؟ تجربه‌هاي قبلي در زمينه انتقال آب از يك نقطه به نقطه ديگر ثابت كرده‌اند كه ضرر آن به منطقه منبع مي‌رسد. محمدي در شرايط به وجود آمده براي حل مشكل ريزگردها كه چند سالي در استان‌هاي كرمانشاه و كردستان شدت بيشتري گرفته است ايده جالب توجهي را مطرح كرده است: ايده‌اي كه من بارها درباره آن صحبت كرده‌ام ساخت «شهرك باغباني» است. در حال حاضر كه سد هيروي ساخته شده و قرار بر انتقال آب آن به مناطق گرمسيري است، براي كاسته شدن از تبعات زيست‌محيطي آن و جلوگيري از پديده ريزگردها، مي‌توان با انتقال ده درصد از اين آب به ارتفاعات شاهو و منطقه آتشگاه دست به ساخت شهرك باغباني زد، تا با افزايش رطوبت از
پديده ريزگردها در غرب كشور كاست. شهرك باغباني نه تنها در اين منطقه بلكه در ساير ارتفاعات سلسله جبال زاگرس هم بهترين راه براي مبارزه با پديده ريزگردها در غرب كشور است. او در بخش ديگري از سخنانش به لزوم استفاده بومي از آب منطقه اشاره مي‌كند و مي‌گويد: در حال حاضر كه بر پروژه‌هاي انتقال آب اصرار مي‌شود، بهتر نيست كه استفاده از اين آب براي مناطق گرمسير خود استان كرمانشاه باشد تا فايده آن با كمترين هزينه به خود استان بازگردد؟ محمدي در بخش ديگري از سخنانش با بيان اينكه جنگ‌هاي آينده جنگ‌هاي آب و هوايي خواهند بود، مي‌گويد: با پيشرفت‌هايي كه در علم صورت مي‌گيرد، اين احتمال وجود دارد كه در آينده به جاي تحريم اقتصادي، تحريم آب و هوايي مطرح شود. به همين دليل لازم است با استفاده درست از منابعي كه در اختيار داريم خود را براي آب و هواي مقاومتي آماده كنيم.
منبع: روزنامه آرمان
دیدگاه تان را بنویسید