مداحانی که «موعظه سیاسی» می‎کنند؛ از حدادیان تا مطیعی

کیاوش حافظی: شاید امرار معاش شان صرفا از عزاداری ها نباشد؛ اما در سوگواری های مذهبی سرشان شلوغ می شود و در ایام محرم درگیر رفتن از این هیات به آن هیاتند. میکروفن که در دست می گیرند صدای شان بالا می رود. شور حسینی که می گویند، اصطلاحی مختص به همین مجالس است که مداح و مخاطب هردو بر هم اثر می گذارند؛ مداح به عزادار شور می دهد و عزادار به مداح.

بعضی مداحان هم می بینند حالا که تریبون دارند بد نیست از آن استفاده دیگری هم بکنند. گاهی وعظ مذهبی می کنند و گاهی بیانیه سیاسی می دهند. صدایشان گرم است و وقتی مدیحه سرایی می کنند، مخاطبی که شور گرفته با آنها همراهی می کند. حال آنکه بعضی روایت هایشان قابل قبول علما نیست. داشتن ریتم آهنگ های برخی مداحان هم موضوع دیگری است. اما آنچه آنها را در این سال ها بیشتر جنجالی کرده، ریتم اشعارشان نیست که از موسیقی های خاص و سرشناس اقتباس شده است، بلکه موضع گیری های تعدادی از مداحان است. البته هستند کسانی که با مباحث سیاسی در مجالس عزاداری موافقند اما آنها هم با اظهار نظرهای جناحی مخالفند.

حاج منصور؛ آغازگر مداحی‎های جناحی

وقتی دولت اصلاحات بر سرکار آمد، مداحانی که تا دیروز علاوه بر مجالس اهل بیت در صحنه دفاع مقدس هم حضور پررنگی داشتند، فاز دیگری به خود گرفته بودند. آنها کم کم از تریبون های شان نسبت به دولت مواضع انتقادی می گرفتند. این رویه ادامه پیدا کرد تا آنکه دولت به دست محمود احمدی نژاد رسید. در این دوران سخن سیاسی از تریبون مذهبی به رسمیت شناخته شد. احمدی نژاد میانه خوبی با مداحان داشت. منصور ارضی یکی از مداحانی‎ است که حتی در بعضی سفرهای استانی محمود احمدی نژاد حضور داشت. منصور ارضی می گوید «سیاست ما عین مداحی ماست. امام این را می‌گوید. مدرس هم می‌گوید سیاست ما عین دیانت ماست. دین ما چیست؟ دین ما عاشورای ماست. سیاست عین عاشوراست. یعنی همه حرکت‌های امام حسین (ع) سیاسی بوده، اما سیاسی‌کاری نبوده است.»

او معمولا علاقه به صحبت کردن علیه اصلاح طلبان دارد. شاید عجیب ترین اظهارات او به زمانی بر  گردد که یک عضو مجمع روحانیون مبارز را به زنا متهم کرد. منصور ارضی در یکی از منبرهای خود در مسجد ارگ تهران، خطاب به حضار گفت که اعترافات نامبرده در محاکم سال 88 که از تلویزیون پخش شد، به همین دلیل بوده است! او در مراسم دعای عرفه سال 92 هم مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، رییس وقت مجمع تشخیص مصلحت نظام را «پیر کفتار» خواند و گفت که «انشاء الله خداوند خبر مرگش را برساند.» (روزنامه آفتاب یزد؛ 26 مهر 1392)

احمد مازنی از نمایندگان اصلاح طلب مجلس دهم است که در یک سال و نیم عمر نمایندگی‎اش از گزند زبان حاج منصور در امان نمانده است. یک خبرگزاری اصولگرا به نقل از مازنی نوشته گفته بود: «روضه را از امام‌حسین(ع) و کنسرت را از امام‌حسن(ع) آموختیم.» این اظهارات هرچند با واکنش و تکذیب نماینده اصلاح طلب رو به رو شد اما در غضب حاج منصور ارضی توفیری نداشت. این مداح از یک تریبون رسمی گفت: «مرتیکه پفیوز در لباس روحانیت این حرف را زده است و نماینده فرهنگی آن مجلس خراب‌شده هم هست!» (اینجا) البته اظهارات حاج منصور تنها خطاب به اصلاح طلبان نبوده است. او در یکی از شبهای قدر ماه رمضان سال 89 اسفندیار رحیم مشایی را هم با سلمان رشدی مقایسه کرد و گفت «این آقایی که ادعای آسمانی بودن دارد از سلمان رشدی هم بدتر است.» (جهان نیوز، 30 دی 1388)

هنرنمایی حدادیان؛ حمله به سه رئیس جمهور در چند دقیقه

منصور ارضی علاوه بر اینکه خودش و اظهاراتش سیاسی است یکی از بانیان اصلی سیاسی شدن مداحی هاست. بسیاری از مداحان سرشناسی که از بلندگوی مذهبی موضع گیری جناحی می کنند از شاگردان او هستند. نمونه ای از این افراد سعید حدادیان است. حدادیان از مداحانی است که در سال 84 از محمود احمدی نژاد حمایت کرد و بعدها هم‎داستان با استادش حاج منصور، به موضع گیری علیه مشایی پرداخت. اما هم نوایی شاگرد و استاد تنها در این مورد نبوده و نیست. حدادیان برخلاف همکاران دیگرش که در حاشیه کار اصلی شان درباره یک موضوع یا یک نفر اظهار می کنند، از خود این توانایی را نشان داده که در یک اظهارنظر علیه چند رئیس جمهور کشور موضع گیری کند. ماه رمضان دو سال پیش بود که او علیه آیت الله  هاشمی رفسنجانی، محمود احمدی نژاد و حسن روحانی سخنرانی کرد. او خطاب به آیت الله هاشمی رفسنجانی که آن زمان گفته بود «استخوان‌های مردم زیر بار تحریم خورد شده است» گفت: اگر واقعا دلت برای این مردم می‌سوزد، سه چهار تا سوال من را جواب بده! کدام عید به جای کیش پا شدی رفتی جبهه‌ها؟ این همه مردم رفتند سر زدند. چطور این مردم می‌روند به محل شهادت رفقایشان سرمی‌زنند؟ چطور این پدر و مادرها می‌روند به محل شهادت فرزندانشان سر می‌زنند؟ چطور این خواهر و برادرها می‌روند به محل شهادت عزیزان‌شان سر می‌زنند؟ شما می‌روی جت اسکی!؟ (خبرگزاری فارس، 29 خرداد 1394)

حدادیان همانجا سپس به حسن روحانی تاخت که گفته بود بعضی  از جیب مردم خبر ندارند. این مداح گفت: تو دلت واقعا برای مردم سوخته؟ شما کجا می‌نشینی؟ زندگی‌ات چطور است؟ استخر را نفر قبلی خراب کرد شما دوباره ساختید! می‌گویند رئیس جمهور باید گلف بازی کند و به استخر برود. شما بروید شنایتان را بکنید و جت اسکی‌تان را بروید! سعید حدادیان سپس به ماجرای خانه‌نشینی احمدی‌نژاد اشاره کرد و گفت: اما این را هم بگویم که همین آقای هاشمی یک بار هم از نظام قهر نکرده است، آن آقا 11 روز رفت نشست در خانه!» این مداح در انتخابات ریاست جمهوری گذشته هم بار دیگر پشت سر اصولگرایان قرار گرفته بود.

حاشیه های سیاسی بر سر محمود کریمی

محمود کریمی هم از شاگردان منصور ارضی است. ماجرای تیراندازی او در یکی از اتوبان های تهران باعث شد این سوال مطرح شود که مگر مداحان با خود اسلحه حمل می کنند؟ بسیاری از مداحان به این سوال پاسخ منفی دادند (سایت الف، 16 دی 1392). اما مشخص شد به جز کریمی، افرادی مثل مرتضی طاهری و محمدرضا طاهری هم اسلحه دارند. (ایسنا، 17 بهمن 1392)

از تیراندازی محمود کریمی روایت های زیادی مطرح شده است، اما واکنش افکار عمومی به تیراندازی مداح جدا از زوایه دید روایت ها بود. احمد محسنی گرکانی، رئیس دیوان عالی کشور، چند روز بعد از این ماجرا گفت: اسلحه کشی برای ترساندن مردم حکم محاربه دارد.

سعید حدادیان اسلحه همکارش را به عصای حضرت موسی (ع) تشبیه کرد. خانه مداحان هم در بیانیه‌ای نوشت: «آنچه در پس پرده ماجرای رخ داده می‌گذرد، نشانه گرفتن هیئت‌های عزاداری و اصل و فلسفه قیام عاشورا است.»(تسنیم، 22 دی 1392) با این حال مثل بسیاری از پرونده های دیگر، شاکی پرونده رضایت داد. اما با بسته شدن پرونده تیراندازی، پرونده حواشی محمود کریمی بسته نشد. او هم مایل است از تریبونش استفاده سیاسی هم بکند. می گوید چون شهید احمدی  روشن مستمع مداحی هایش بوده پس باید مداح سیاسی باشد. به قول خودش «هیات یعنی این و نه قیمه و قمه!» (فرارو، 30 آبان 1391)

ورود کریمی به سیاست با حواشی همراه بوده، مثلا دو سال پیش در ماجرای تشییع پیکر ۱۷۵ غواص شهید، خطاب به رئیس جمهور گفت: «مردمی که در وسط جنجال هسته‌ای در این مراسم حاضر شده‌اند آمده‌اند به کسی که می‌رود و می‌نشیند و می‌گوید توافق هسته‌ای کمتر از شهادت نیست، بگویند که اگر مردی یک ساعت بیا در شلمچه. اینجا می‌نشینی و توافق هسته‌ای و آب این مملکت را به تحریم ربط می‌دهی. اگر عرضه نداری برو کنار.» (ایلنا، 27 خرداد 1394) او همانجا نیز واژه "بی غیرت" را برای علی لاریجانی رئیس مجلس به کار برد. علت توهینش به رئیس مجلس هم حجاب عجیب ماریچه اسخاکه نماینده هلندی پارلمان اروپا بود که چند روز قبل در تهران با علی لاریجانی دیدار کرده بود!

میثم مطیعی؛ مداح پیشتاز حمله به برجام

میثم مطیعی از افرادی است که بعد از انتخابات 92 توانست شهرت زیادی برای خود دست و پا کند. او نامش با انتقاد از دولت عجین شده است. هرچند مداحان کمی نیستند که تا به حال موضع ضددولتی گرفته اند اما میثم مطیعی در این راه برند خاصی دارد. مطیعی از دانش آموختگان دانشگاه امام صادق است که آخرین اثر معروفش را برای عید فطر - یعنی روزی که نماد وحدت مسلمانان است - رونمایی کرد. درحالی که روزه داران انتظار اقامه نماز پشت سر مقام رهبری را داشتند او پشت تریبون قرار گرفت و چند خط خواند تا نامش برجسته تر از حتی محمود کریمی و سعید حدادیان شود. او خطاب به رئیس جمهور که در صف اول نماز نشسته بود خواند: «ای نشسته در صف اول نکنی خود را گم/ منتظر اقدام تو هستند هنوز این مردم/ سیلی از کوخ نشین، کاخ نشین خواهد خورد/ و زمین خوار سرانجام زمین خواهد خورد/ باز تحریم جدیدی به سنا رفت که رفت/ جسم برجام چو روحش به فنا رفت که رفت....»

میثم مطیعی این چند خط را در حالی می خواند که تنها چند روز قبل از آن در راهپیمایی روز قدس عده ای به رئیس جمهور و بعضی دیگر از دولتمردان توهین کرده بودند. خیلی از واکنش ها اینگونه بود که چرا در چنین تریبون هایی موضع جناحی گرفته می شود و اصلا چرا این تریبون تنها در اختیار مخالفان دولت است. طیف سیاسی حامی این مداح البته پاسخ می داد که بارها این گونه تریبون ها در اختیار نزدیکان دولت هم قرار گرفته است. اما با یک جستجوی ساده اینترنتی می شود دید که حتی یک مداحی در حمایت از دولت، برجام یا وزیر خارجه وجود ندارد.

باز هم منتظر انتقادات مداحان باشیم؟

آنگونه که این مداحان از ورودشان به سیاست دفاع می کنند، گویی باز هم باید منتظر شنیدن این دست موضع گیری ها باشیم. برخی مداحان وقتی می خواهند از سیاست صحبت کنند، از همان اول سراغ مسائل جناحی می روند. حسن بنیانیان رئیس کمیسیون فرهنگی شورای عالی انقلاب فرهنگی در این باره به مهر گفته بود: «یک هیئت و مسجد حتما باید سیاسی باشد، اما مفهوم سیاسی بودن با سیاست‌زدگی تفاوت زیادی دارد. هر کسی که در کشور، تریبونی در اختیار می‌گیرد، مخاطبانی دارد که آن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد و همین یعنی که آن فرد دارد در سیاست دخالت می‌کند. فرایند دخیل بودن در سیاست باید آگاهانه و با هدف انجام شود. وقتی یک مداح می‌گوید هیئت ما در سیاست دخالت نمی‌کند و همین امتیاز هیئت ماست، یعنی می‌گوید که دین با سیاست کاری ندارد».

بنیانیان ادامه داد: البته سیاست‌زدگی را باید از بحث سیاسی بودن جدا کنیم. سیاست‌زدگی برای آدمی‌که کار فرهنگی می‌کند، مانند سم، مهلک است. این نکته خیلی مهم است که یک مداح یا منبری، وقتی به یک جریان متمایل شد و این تمایل را در منبر یا روضه اش نشان داد، مخاطبانش را از دست می‌دهد.