سرنوشت برجام چه می‌شود؟

پایگاه خبری تحلیلی نامه نیوز (namehnews.com) :

ایران بعد خروج آمریکا از برجام یک سال به اروپایی ها زمان داد تا چاره ای بیاندیشند و مانع فروپاشی برجام شوند اما اروپایی‌ها به گفتاردرمانی اکتفا کردند تا آنکه کاسه صبر تهران لبریز شد.

ایران در سالروز خروج آمریکا از برجام به اروپایی ها 60 روز مهلت داد تا گام های عملی برای حفظ برجام بردارند. اروپایی ها اول این پیام و خبر سیاسی را جدی نگرفتند اما بعد دیدند ایران جدی است و منتظر پایان مهلت 60 روز هم نمانده تا وارد فاز عملی شود، بلکه اقدامات خود را آغاز کرد و اگر اروپایی ها تا 9 روز دیگر کاری نکنند، قرار است محدودیت های مندرج در برجام یکی پس از دیگری، از جانب ایران نادیده گرفته شود.

کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی چراغ اول را روز گذشته روشن کرد او با جمع اصحاب رسانه نشست گذاشت و گفت «تولید اورانیوم ۴ برابر شده است. از امروز شمارش معکوس به مدت ۱۰ روز آغاز شد؛ تا ششم تیر از سقف ۳۰۰ کیلوی تعیین شده در برجام عبور خواهیم کرد. ممکن است در سال های آینده، دیگر آب سنگین را به همین شکل صادر نکنیم. به محض آنکه اروپا تعهداتش را انجام دهد، تعهدات به سطح قبل باز خواهد گشت».

امروز نیز وزیر نیرو با همتای روس خود در اصفهان به توافقات مهمی دست یافت. اردکانیان گفت « اجرای توافقات و قراردادهای مربوط به واحدهای دو و سه نیروگاه اتمی بوشهر مورد تاکید قرار گرفت و کار به نحو مناسبی درحال پیشرفت است.» این موضعگیری ها و اجرای تصمیمات از یک سیاست جدید در حوزه هسته ای حکایت می کند. سیاستی که بدون ملاحظه و توجه به محدودیت های برجام قرار است به اجرا درآید، مگر اینکه اروپایی ها تکانی به خود دهند.

اروپایی ها هرچند در 30 روز نخست ضرب الاجل ایران فقط ناظر بودند اما مهلت که به نیمه رسید تحرکاتی را از خود برای به ثمر رساندن اینستکس نشان دادند. وزیر خارجه آلمان هفته گذشته به تهران آمد و با مقامات جمهوری اسلامی دیدارهای جداگانه ای را انجام داد. برخی کارشناسان معتقدند او دست خالی تهران را به مقصد آلمان ترک کرد.

از روز گذشته سخنگوی وزارت امورخارجه آلمان روز دوشنبه (امروز) از تهران خواست تا به تعهدات هسته‌ای‌اش در توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ پایبند بماند. این اظهارات پس از آن بیان شده که ایران اعلام کرد، ممکن است طی ۱۰ روز آینده از محدوده تعیین شده در برجام برای ذخیره اورانیوم غنی شده فراتر رود. تهران همچنین تاکید کرد که کشورهای اروپایی هنوز فرصت دارند توافق هسته‌ای را حفظ کنند.

امانوئل ماکرون رئیس‌جمهور فرانسه از ایران خواست که در مورد برجام «صبور» و «مسئول» باشد. رئیس جمهور فرانسه پیش از این و در دیدار با دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا گفته بود: فرانسه و آمریکا اهداف مشترکی را در زمینه ممانعت از دستیابی ایران به تسلیحات هسته‌ای دارند، و مذاکرات بین‌المللی جدیدی باید آغاز شوند تا چنین هدفی محقق شود.

«وانگ یی» وزیر امور خارجه چین نیز تلاش کرد یک موضع محافظه کارانه اتخاذ کند و با اشاره به اقدام برجامی ایران ابراز امیدواری کرد که ایران «به طور شتابزده» از برجام خارج نشود. ما امیدواریم که ایران در تصمیم‌گیری‌های خود محتاطانه عمل کند و به راحتی این توافق (برجام) را ترک نکند».

هر چند سخنگوی دولت انگلستان در واکنش به کاهش تعهدات برجامی ایران لحن تندی گرفت و گفت: نگرانی‌های ما در مورد کاهش تعهدات برجامی ایران روشن است. اگر ایران نتواند تعهدات خود را اجرا کند، همه گزینه‌ها برای برخورد با ایران در اختیار ما قرار خواهد گرفت.

اما ریابکوف معاون وزیر خارجه روسیه با هشدار درباره تحریکات جنگ افروزانه آمریکا در برخورد با ایران، جانب ایران را گرفت و توپ را به زمین اروپا انداخت و یادآور شد که انگیزه تصمیم مقامات تهران برای افزایش تولید اورانیوم قابل درک است و دورنمای اوضاع اکنون به مواضع اروپایی‌ها بستگی دارد.

شاید صریح ترین اظهارنظر را در چندساعت گذشته بعیدی نژاد سفیر ایران در انگلیس نسبت به آینده برجام اتخاذ کرد. او در گفتگویی اعلام کرد «ما دیگر ملزم به پایبندی به محدودیت تعیین شده در برجام نیستیم اما به اروپا ۶۰ روز فرصت دادیم که اگر کاری برای حفظ توافق انجام دهد و در واقع به تعهداتش عمل کند، ایران از تصمیمش بازمی‌گردد و دست از تعلیق برمی‌دارد».

حسن روحانی دردیدار با سفری فرانسه با اشاره به صبر و خویشتنداری ایران طی یک سال گذشته به درخواست فرانسه و اتحادیه اروپا برای جبران اثرات و تبعات خروج آمریکا از برجام، اظهارداشت: شرایط کنونی حساس است و فرانسه همچنان فرصت دارد در کنار دیگر اعضای برجام، و در فرصت بسیار کوتاهی که وجود دارد، نقش تاریخی خود را برای حفظ این توافق ایفا کند چرا که بی تردید از بین رفتن برجام، به نفع ایران، فرانسه، منطقه و جهان نیست.

روحانی تاکید کرد: اراده تهران روابط صمیمی با پاریس، انجام تعهدات در مساله برجام و همکاری و مشارکت فعالانه برای ثبات و امنیت منطقه و بویژه ادامه مبارزه با تروریسم است.

رئیس جمهور همچنین تاکید کرد که برخی موضوعات از جمله واردات دارو و تجهیزات پزشکی، قطعات یدکی هواپیماهای مسافربری، تجارت مواد غذایی و یا قطعات برخی کارخانه ها که بر نیازمندی ها و اشتغال مردم اثر می گذارند، فرای مساله برجام و حتی روابط دوجانبه هستند و ایجاد محدودیت و ممنوعیت در این قبیل کالاها از سوی آمریکا کاملا غیرانسانی بوده و نشان از جنگ اقتصادی گسترده ای است که آمریکا علیه تک تک آحاد مردم ایران آغاز کرده است.

برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام در سه‌شنبه ۲۳ تیر ۱۳۹۴ (۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵) در وین اتریش بین ایران، اتحادیه اروپا و گروه ۱+۵ (شامل چین، فرانسه، روسیه، پادشاهی متحد بریتانیا، ایالات متحده آمریکا و آلمان) منعقد شد.

مذاکرات رسمی برای طرح جامع اقدام مشترک دربارهٔ برنامه اتمی ایران با پذیرفتن توافق موقت ژنو بر روی برنامه هسته‌ای ایران در نوامبر ۲۰۱۳ شروع شد. به مدت ۲۰ ماه کشورها درگیر مذاکره بودند که در آوریل ۲۰۱۵ تفاهم هسته‌ای لوزان شکل گرفت.

بر اساس این توافق، ایران ذخایر اورانیم غنی شده متوسط خودش را پاکسازی خواهد کرد و ذخیره‌سازی اورانیوم با غنای کم را تا ۹۸ درصد قطع می‌کند، تعداد سانتریفیوژها را حدود دوسوم و حداقل به مدت ۱۵ سال کاهش می‌دهد. ۱۵ سال بعد، ایران موافقت کرد که اورانیوم را بیش از ۳٫۶۷درصد غنی‌سازی نکند و تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم جدید یا رآکتور آب‌سنگین جدیدی را نسازد. فعالیت‌های غنی‌سازی اورانیوم به مدت ۱۰ سال به یک تک ساختمان که از سانتریفیوژهای نسل اول استفاده می‌کند محدود شود. دیگر تأسیسات نیز طبق پروتکل الحاقی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای اجتناب از خطرهای تکثیر سلاح‌های اتمی تبدیل خواهند شد. برای نظارت و تأیید اجرای توافق‌نامه توسط ایران، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) به تمام تأسیسات اتمی ایران دسترسی منظم خواهد داشت. در نتیجه این توافقنامه که تاییدیه پایدار متعهدین آن را به همراه دارد، ایران از تحریم‌های علیه ایران شورای امنیت ملل متحد، اتحادیه اروپا و ایالات متحده (تحریم‌های ثانویه) بیرون خواهد آمد.

این دور از مذاکرات برنامه هسته‌ای ایران و گروه ۱+۵ از ظهر روز شنبه ۲۷ ژوئن ۲۰۱۵، در هتل کوبورگ در شهر وین اتریش با حضور جان کری، وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا و محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران و هیئت‌های کارشناسی دو طرف آغاز شد. ضرب الاجل تعیین‌شده زمان این مذاکرات، روز سی‌ام ژوئن تعیین شده بود که سه بار به ترتیب تا سوم، دهم و سیزدهم ژوئیه تمدید شد.

در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ خورشیدی، دونالد ترامپ رئیس‌جمهور ایالات متحدهٔ آمریکا رسماً از برجام خارج و بازگشت تحریم‌ها به صورت گذشته را اعلام کرد و حالا برجام در آستانه منتفی شدن قرار دارد.