دست اندازهای مخالفان برای احیای برجام

با این همه اما نشریه پولتیکو تحلیل در خصوص راه های بایدن برای بازگشت بقه برجام ارائه داده است.

در این گزارش با تاکید بر اینکه اکنون فرصتی برای گفت.وگوهای جدید میان تهران و واشنگتن با روح دیپلماسی برد-برد ایجاد شده است، به ارائه سه راهکار به جو بایدن برای کاهش فشارهای اقتصادی بر ایران در جهت احیای برجام پرداخت.

به گزارش ایسنا، نشریه پولیتیکو در گزارش خود نوشت: رئیس جمهور آمریکا از ماه ها پیش وعده داده است که سیاست خارجی ترامپ در قبال ایران را معکوس کند. وی گفته است که خروج ترامپ از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) با بی پروایی همراه بوده و سایر رویکردهای ترامپ هم شکستی خطرناک بوده است.

اکنون موضوع فوریت پیدا کرده است. سه گزارش اخیر آژانس بین المللی انرژی اتمی، پیشرفت های قابل توجه و البته قابل بازگشت در برنامه هسته ای ایران را نشان می دهند و اگر ایران از منافع اقتصادی برجام بهره مند نشود، به کاهش اجرای تعهداتش ذیل ای خود توافق ادامه خواهد داد.

در شرایط سیاسی فعلی رد پیشنهاد بلینکن(اول ایران تعهداتش را برگرداند بعد آمریکا) توسط ایران کاملا قابل درک است. دولت ترامپ اعتبار دیپلماتیک آمریکا را نه تنها در توافق هسته ای ایران، بلکه در طیف وسیعی از توافق نامه های بین المللی از بین برده است. حتی آن دسته از مقامات ایرانی که همچنان حامی برجام هستند هم نگرانند که دولت بایدن اراده سیاسی برای رفع کامل تحریم ها را که پیشتر وعده داد بود، داشته باشد.

حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران یک بار گفت که برجام یا به عنوان یک توافق برد-برد برای تمام طرف ها پابرجا خواهد ماند یا در نهایت به عنوان یک توافق باخت-باخت پایان خواهد یافت. از آنجا که ایالات متحده به دنبال احیای مجدد آن است، لازم به یادآوری است که تجربه کاهش تحریم های ایران پس از اجرای برجام ناامید کننده بود. اکنون ثابت شده است که برداشته شدن تحریم ها امری پیچیده بوده و اقتصاد ایران نیز آن را تجربه کرده است. دولت اوباما تلاش کرد تا منافع اقتصادی را که وعده داده بود به ایران برساند. آیت الله خامنه ای، رهبر معظم ایران در اشاره به این تجربه تلخ، اخیراً اظهار کرد که لغو تحریم ها شکست خورده است و در عوض ایران باید به دنبال لغو فشار تحریم‌ها باشد.

اما اگر ایران بر موضعش بماند، بعید است ایالات متحده اولین طرفی باشد که به توافق برگردد. برداشتن گام اول، بازگرداندن گسترده اعتبار آمریکا نزد متحدان اروپایی و جامعه بین المللی خواهد بود و با قول بایدن برای بازگرداندن دیپلماسی چندجانبه سازگار است.

با توجه به اینکه نه واشنگتن و نه تهران اولین کسی نخواهند بود که به طور کامل به تعهدات خود بازمی گردند، بایدن باید راهی را برای انجام کاری ماهرانه و دشوار پیدا کند: هر دو طرف مجبور شوند تا به طور همزمان پایبندی خود (به توافق) را از سر گیرند. این روش ممکن است دلپذیرترین گزینه باشد، اما به بحث های فنی قابل توجهی بین دو طرف نیاز دارد.

در عین حال، جو بایدن باید راهی برای گفت‌وگوهای مستقیم باز کند. اولین قدم وی باید به اندازه کافی قابل توجه باشد تا اعتقاد به منطق اصلی برد-برد توافق را در نظر آورد و به مقامات ایرانی دلیل منطقی برای تعامل با ایالات متحده ارائه دهد. اما ممکن است به حدی محدود باشد که ایالات متحده را در خارج از توافق نگه دارد و با پیشنهاد منتقدان، بر ضرورت اقدامات متقابل ایران تاکید کند. برداشتن اولین گام می تواند نشانه ای از قدرت بایدن باشد.

او می تواند با این کار به منتقدان داخلی برجام نشان دهد که آزار دیدنش باعث نمی شود که بر سر سیاست در قبال ایران مصالحه کند. اگر بایدن این مسیر را طی کند، مقامات ایالات متحده ، اروپا و ایران در حال حاضر در حال بررسی این هستند که اولین اقدام منطقی چه می تواند باشد.

پولیتیکو در ادامه گزارش خود به ارائه سه راه حل برای بایدن به منظور رفع بن بست هسته ای با ایران پرداخت و نوشت: نخست؛ آمریکا می تواند معافیت های فروش نفت ایران را دوباره برقرار سازد و تلاش دولت بایدن برای پیوستن مجدد به توافق هسته ای با افزایش فروش نفت ایران، منطق برد-برد توافق هسته ای را نشان خواهد داد.

درآمد ایران از فروش نفت به حساب های سپرده گذاری تعلق می گیرد و تحت شرایط معافیت تحت نظارت دقیق قرار می گیرد. درآمد ایران برای تجارت معاف از تحریم با کشوری که وجوه در آن نگهداری می شود، استفاده می شود. چنین اقدامی در جهت رفع یک تنش اساسی با متحدان واشنگتن مانند کره جنوبی ، ژاپن و هند است که امنیت انرژی آنها تحت تاثیر تحریم های ایالات متحده علیه ایران قرار گرفته است.

دوم؛ دولت بایدن می تواند از درخواست ایران برای دریافت وام از صندوق بین المللی پول پشتیبانی کند. درخواست ایران علی رغم ارزیابی فنی صندوق بین المللی پول مبنی بر اینکه ایران واجد شرایط حمایت مالی برای رسیدگی به بحران همه گیری کرونا همه گیری است، نادیده انگاشته شده است. ایران اعلام کرده که آماده است این وجوه به حساب هایش در خارج از کشور واریز شود تا برای پرداخت واردات معاف از تحریم استفاده شود.

وجوه مستقیماً به خزانه دولت ایران وارد نمی شود ، بلکه برای پرداخت کسری تجارت استفاده می شود. دولت بایدن باید این وام را به عنوان بخشی از تعهد خود برای رسیدگی به تاثیرات انسانی تحریم ها و فشار گسترده تر برای تشویق صندوق بین‌المللی پول برای استفاده از ظرفیت های مالی کامل خود در جهت رسیدگی به بحران اقتصادی ناشی از همه گیری اعطا کند.

سرانجام گزینه سوم می تواند سهولت دسترسی ایران به ذخایر ارزی موجود خود باشد. در حال حاضر، ایران تقریباً به 10 درصد از ذخایر خود دسترسی آزاد و آماده دارد، شرایطی که فشار فوق‌العاده‌ای بر ارز ایران وارد و تورم بالایی ایجاد کرده است، به گونه که به مردم عادی آسیب می رساند. ایران در تلاش برای دستیابی به دارایی های بلوکه شده خود درگیر مذاکرات گسترده با بسیاری از کشورها است.

دولت بایدن می تواند به این کشورها، از جمله متحدان خود آلمان و کره جنوبی مصوبات و راهنمایی‌های لازم را بدهد تا بانک های مرکزی و تجاری بتوانند به راحتی از طرف دارندگان حساب‌های ایرانی پرداخت‌ها را انجام دهند. همانند معافیت های نفتی و وام صندوق بین المللی پول، این پرداخت ها نیز می تواند به تجارت معاف از تحریم محدود شود که نتیجه اصلی آن پایین آمدن نرخ تورم است.

اگر بایدن هر یک از این سه گام را بردارد، می توان انتظار داشت که ایران از افزایش برنامه هسته ای خود دست بردارد. هیچ یک از کشورها تعهدات خود را تحت برجام به طور کامل اجرا نمی‌کنند اما اکنون فرصتی برای گفت‌وگوهای جدید با روح دیپلماسی برد-برد ایجاد شده است. هیچ تضمینی برای موفقیت در این گفت وگوها و روند پیچیده احیای برجام وجود ندارد اما بایدن می بایست به خودش ضربه ای بزند. بعد از گذشت چهار سال، ژست های بزدلانه قادر به انجام این کار نیستند. اکنون وقت جسور بودن است.

دعواها را کنار بگذاریم، با آمریکا مذاکرات مستقیم داشته باشیم

همچنین سفیر سابق ایران در انگلستان اعتقاد دارد که بنای دولت بایدن بازگشت به برجام و لغو تحریم‌هاست ولی در عین حال آنان می‌خواهند دست بالا را داشته باشند و در مقابل برخی در داخل ایران نگران هستند که اگر روحانی موفق به احیای برجام شود، شاید یک فرد غیرنظامی و اعتدالی به ریاست جمهوری برسد و برهمین اساس نمی‌خواهند احیای برجام در دولت روحانی اتفاق بیفتد.

سیدجلال ساداتیان در گفت‌وگو با «انتخاب» و در پاسخ به این پرسش که سرنوشت برجام با توجه به مواضع و رویکرد ایران و آمریکا در هفته‌های اخیر چگونه خواهد بود، گفت: من تصور می‌کنم که بنای آقای بایدن با توجه به چینش نیروهایش، بازگشت به برجام و لغو تحریم‌هاست ولی به دلیل شرایط پیش آمده و نیز پیام‌هایی که از داخل کشور و همین طور اسرائیل و عربستان و لابی آنها در آمریکا به بایدن و تیم او اعلان می‌شود، تلاش کاخ سفید بر این است که در قبال بازگشت به برجام و لغو تحریم‌ها امتیاز بگیرد.

وی ادامه داد: آقای بلینکن گفته بود که «ایران باید به برجام برگردد و تعهدات برجامی خودش را اجرایی کند» که آقای ظریف هم در جواب به این اظهارات اعلام کرد که «آمریکایی‌ها از برجام خارج شدند و آنها هستند که باید به برجام برگردند.» البته در مقاطعی برخی از مسئولان و مقامات ایرانی اعتقاد داشتند که آمریکا باید در قبال خروج از برجام و وضع تحریم علیه ایران، خسارت پرداخت کند. لبته آقای سالیوان بعدتر اعلام کرد که آمریکا خواستار برگشت به برجام است و این مواضع را نیز به نحو دیگری رئیس سازمان سیا تایید کرد تا چنین به نظر برسد مجموعه این افراد و نزدیکان و منصوبان آقای بایدن که در دوران برجام با آقای جان کری همکاری می‌کردند، دنبال حل مساله برجام هستند ولی در عین حال می‌خواهند دست بالا را در بازگشت به برجام داشته باشند.

این کارشناس مسائل بین الملل با بیان اینکه ابتدا آمریکا از برجام خارج شد و سپس ایران به صورت زمان‌بندی شده تعهدات خود را کاهش داد، گفت: آمریکایی‌ها هم از برجام خارج شدند، هم ایران را تحریم کردند و هم اروپاییان را تهدید کردند که نباید خارج از مفاد تحریمی علیه ایران با این کشور همکاری کنند. اروپاییان هم در نهایت به چند رویکرد سیاسی و بیانیه مبنی بر آنکه ایران به برجام متعهد بوده و آمریکا باید به برجام برگردد بسنده کردند.

ساداتیان افزود:اعتراض ایرانیان به اروپا دقیقا بر همین اساس بود که چرا اروپاییان که خودشان نسبت به خروج آمریکا از برجام معترض هستند و اعتقاد دارند که باید به برجام همه طرفین متعهد باشند، خودشان چرا به برجام متعهد نیستند. به هرحال آمریکا باید به برجام برگردد و بعد از آن اروپاییان باید به برجام متعهد شوند و در نهایت ایران نیز تعهدات برجامی خودش را عملیاتی کند.

سفیر سابق ایران در انگلستان با اشاره به مصاحبه اخیر ظریف با شبکه CNN، گفت: آقای ظریف در این مصاحبه نیز صراحتا اعلام کرد که باید طرفین برجام، همزمان تعهدات خودشان را اجرایی کنند ولی به نظرم این تعهدات می‌تواند به صورت زمان‌بندی شده انجام شود. همچنانکه در طرح مجلس نیز قید شده تا ایران تعهدات خودش در قبال برجام را به صورت زمان‌بندی شده کاهش بدهد. من فکر می‌کنم که چون طرفین میل و اراده بازگشت به برجام را دارند، این راه حل و روش می‌تواند امکان پذیر باشد.

وی افزود: آقای ظریف از اروپاییان خواسته بود که اگر آنان به برجام معتقد هستند و تاکید بر اجرای تعهدات برجامی دارند، خودشان به آن مقید بوده و زمینه را برای بازگشت آمریکا به برجام فراهم کرده و آنان را راضی به اجرای برجام کنند.

وی همچنین با اشاره به تلاش برخی جریان‌های داخلی برای تاخیر در احیای برجام، گفت: برخی تصور می‌کنند که می‌توان هرزمانی برجام را احیا کرد و آمریکا منتظر تصمیم ما نشسته است و در این میان همه لابی‌ها و جریان‌های ضد ایرانی از جمله اسرائیل و عربستان منتظر می‌مانند تا ایران برای بازگشت به برجام تصمیم بگیرد. این در حالی است که اگر فرصت امروز را برای بازگشت به برجام از دست بدهیم، معلوم نیست که در آینده همین فرصت تکرار شود.

وی افزود: متاسفانه برخی از جریان‌های سیاسی در داخل کشور نگران هستند که اگر آقای روحانی و آقای ظریف بتوانند برجام را احیا کنند و اعتبارش به آنها برسد، این موفقیت ممکن است زمینه پیروزی یک فرد غیرنظامی و اعتدالی دیگر را فراهم کنند و بر همین اساس دوست ندارند که احیای برجام در دوران ریاست جمهوری آقای روحانی رقم زده شود.

ساداتیان در پاسخ به این پرسش که آیا بهتر نیست که برای احیای برجام یک مذاکرات مستقیم بین ایران و آمریکا انجام شود، گفت: این مذاکرات زمانی ممکن خواهد بود که این دعواهای سیاسی داخل کشور را کنار بگذاریم. ما می‌توانیم در همین فرصت فعلی که دولت بایدن آمادگی بازگشت به برجام را دارد، با آمریکا مذاکرات مستقیم داشته باشیم و در قالب همین برجام به اصلاحات در متون برجام دست بزنیم تا در آینده کشوری این امکان را نداشته باشد که یکجانبه بحث مکانیزم ماشه را علیه ایران ادعا کند.

سفیر سابق ایران در انگلستان، خاطرنشان کرد: بحث بعدی آن است که مشخص نیست در آینده دوباره فرصت احیای برجام فراهم شود و شاید تا آن زمان لابی اسرائیل و عربستان بتواند مواضع آمریکا نسبت به بازگشت به برجام را تغییر دهد. لذا ما باید دنبال منافع ملی خودمان باشیم و منافع ملی را فدای منافع جناحی و سیاسی نکنیم.