طرد‌شدگی و بی‌پناهی

محمدمهدی پورمحمدی: چاپ یادداشت جناب آقای ربیعی، وزیر محترم تعاون، کار و رفاه اجتماعی، تحت عنوان «پرسش‌هایی درخصوص اعتیاد» در همسایگی بیست‌ویکمین قسمت «فرزندان شیطان» تحت عنوان «پرده سوم نمایش اعتیاد»، اتفاق خوبی بود که راقم این سطور را در ادامه نگارش درباره اعتیاد مصمم‌تر ساخت. هم‌پوشانی بسیاری از سوالات مطرح شده توسط ایشان با آنچه تاکنون در این یادداشت‌ها آمده و خواهد آمد، نشان‌دهنده دغدغه‌های مشترک همه کسانی است که دل در گرو عشق ایران عزیز دارند، جوانان مملکت را سرمایه‌های ارزشمند کشور می‌دانند و سوختن و خاکستر شدن آنان در جهنم اعتیاد را برنمی‌تابند. آقای وزیر پرسیده‌اند که: «چرا با وجود این همه تلاش در حوزه مبارزه با موادمخدر باز هم اعتیاد در جامعه رو به افزایش است؟... این سوال بسیار کلیدی و مهم است و نباید برای آن پاسخ‌های کلیشه‌ای ارایه داد... باید این سوال در جامعه به‌عنوان یک موضوع گفت‌وگوی اجتماعی مطرح شود تا خرد جمعی برای آن پاسخ مناسب بیابد.» اینجانب نیز در قسمت‌های اول تا سوم این یادداشت‌ها نوشتم: «چرا چنین است؟ همه فکر کنیم، پیشنهاد دهیم، دست به دست هم دهیم و کاری کنیم. شایسته نیست که ما کمتر از یک درصد جمعیت دنیا باشیم و ٤٢درصد تریاک جهان را مصرف کنیم. آیا ما در اولویت‌بندی، اصلی و فرعی کردن و درجه دادن به منکرات دچار اشتباه نشده‌ایم؟»١ آقای وزیر! چندی پیش یک نماینده محترم مجلس به این سوال کلیدی و مهم من و شما پاسخ داده و در سخنرانی پیش از خطبه‌های نماز جمعه یکی از مراکز استان‌ها اظهار داشته‌اند: «دشمنان برای معتاد‌کردن هر فرد به مواد مخدر ٣٠٠‌میلیون و برای هر طلاق، ١٥٠‌میلیون تومان هزینه می‌کنند.»٢ یعنی اولا دشمنان برای این‌که ٢میلیون و ٢٠٠‌هزار ایرانی به‌طور حرفه‌ای و تفننی روزانه مواد مخدر مصرف کنند و سالانه ١٥٠هزار زوج با طلاق از هم جدا شوند، ٢٣ بیلیون و ٢٥٠ میلیارد تومان٣ خرج می‌کنند و ثانیا هر وقت منبع، راه ورود، چگونگی توزیع و سهم هر یک از گیرندگان آن پول‌های خارجی مشخص شد، به خودی‌خود معضل مواد مخدر و طلاق حل خواهد شد! البته این عضو محترم کمیسیون فرهنگی مجلس که تقریبا نمی‌تواند هیچ نمونه‌ای از تلاش خود و همکارانش در مجلس برای مقابله با اعتیاد یا کاهش طلاق مطرح کند، منبع اظهارات خود را اعلام نکرده است. این سخنرانی، پاسخ خوبی به پرسش جناب آقای ربیعی است که چرا با وجود این همه تلاش در حوزه مبارزه با مواد مخدر، باز هم اعتیاد در جامعه رو به افزایش است. حالا که نشتر جناب وزیر در یادداشت دیروزشان، به‌درستی و هوشمندانه بر دمل چرکین اعتماد فرد به فرد، اعتماد گروه‌های اجتماعی به یکدیگر، اعتماد مردم به دولت، احساس ناامنی، طردشدگی و بی‌پناهی جوانان فرو رفته است، راحت‌تر می‌توان راجع به این موارد مناقشه‌آمیز، به‌صراحت مطلب نوشت. چرا میزان اعتیاد جوانان کشورمان، از لحاظ قدر و مطلق و نسبی، طی ٨‌سال جنگ تحمیلی، با وجود تمامی کمبودها، نقصان‌ها، مضایق و فشارهای مادی، کمترین، ولی هجوم سونامی اعتیاد طی ٨‌سال دولت‌های نهم و دهم، با وجود بالاترین میزان درآمد دولت و ارقام نجومی فروش نفت، بوده است؟ جنگ نه عامل کاهش اعتیاد است و نه عامل افزایش آن. اگر جنگ عامل کاهش اعتیاد است چرا ظهور هیپی‌ها و سونامی اعتیاد در آمریکا در بحبوحه جنگ ویتنام بود؟ جنگ ویتنام جنگی تجاوزگرانه، با پشتیبانی و حمایت جنگ‌خواران بود که بیشتر روشنفکران و جوانان آمریکایی با آن موافق نبودند. آنان از هر فرصتی، حتی فرش قرمز و تریبون جایزه اسکار٤ برای ابراز مخالفت با آن جنگ نافرجام استفاده می‌کردند، اما نعره‌های گوشخراش جنگ‌خواران، غرش بمب‌افکن‌ها، سفیر موشک‌ها و ضجه‌های اهالی دهکده مای‌لای٥، مانع از شنیدن صدایشان بود. لاجرم بسیاری از آنان، ناامید از شنیده‌شدن فریادها، خشمگین از ندیده گرفته شدن آرمان‌ها، سرخورده از بیراهه رفتن حکمرانان و در اوج ناامیدی، طردشدگی، بی‌کسی و بی‌پناهی با شعار عشق بورز، جنگ نکن٦، جنبش هیپی‌ها را بنا نهادند و بدین‌گونه سونامی اعتیاد به ماری جوانا و به دنبال آن دیگر مواد مخدر بر آمریکا آوار شد. فیلم‌های سینمایی ایزی رایدر٧ و تولد یک ستاره٨ طی جنگ و با فاصله کمی پس از پایان جنگ، نمونه‌هایی از ساخته‌های روشنفکری آن زمان در این‌باره‌اند. چند دهه بعد از جنگ و با رضایت نسبی روشنفکران و جوانان از نظم جدید مورد قبول خودشان بر کشور، سرعت فزاینده گسترش اعتیاد رو به کاهش نهاد و باز با شروع تجاوز آمریکا به افغانستان و عراق سرعت اعتیاد در آن کشور بالا گرفت، اما چون آن جنگ‌ها به گستردگی ویتنام و دامنه مخالفت روشنفکران به آن گستردگی نبود، دامنه اعتیاد نیز به آن میزان گسترده نشد. امروز دیگر از جنبش هیپی‌گری هم در آن خطه خبری نیست. جنگ ما دفاعی مقدس، برای بیرون راندن دشمن از میهن و مشارکت در آن، همگانی بود. طی ٨‌سال دفاع مقدس، با بالا گرفتن اعتماد متقابل دولت و ملت و اتحاد آحاد ملت حول هدف مشترک و مقدس بیرون راندن دشمن، هیچ‌کس از قلم نمی‌افتاد و هیچ‌کس احساس تنهایی، طردشدگی، بی‌کسی، بی‌پناهی و کنار گذاشته شدن نمی‌کرد. اعتماد فرد به فرد و اعتماد گروه‌های اجتماعی به یکدیگر و اعتماد مردم به دولت افزایش یافته، در نتیجه اعتیاد نیز در مقایسه با دوره‌های دیگر کاهش یافته بود. اگر همه اینها را در کنار عواملی که در یادداشت‌های گذشته برشمردم و در یادداشت‌های آتی از آنها سخن خواهم گفت، از عوامل دخیل در ازدیاد اعتیاد بدانیم، به برخی از دلایل انفجار اعتیاد طی ٨‌سال دولت‌های نهم و دهم بیشتر پی خواهیم برد. داستان خس و خاشاک که اخیرا سردار احمدی‌مقدم به آن اشاره کرده‌اند، بزغاله خواندن دانشمندان، تحقیر دانشگاهیان با داستان‌سرایی‌های بچه‌گانه حول محور غنی‌سازی اورانیوم در زیر‌زمین خانه توسط دختر بچه سیزده‌ساله، کشف معادن از هر نوع، با نگاه فردی صاحب‌نظر به گیاهان آن منطقه، ‌هاله نور، آبروبری‌های بین‌المللی با سفرهای مطالعه نشده، ملاقات‌های بی‌برنامه، مصاحبه‌های رسانه‌ای آنچنانی، به کار بردن الفاظ مستهجن و رکیک و دور از شأن ملت بزرگ ایران در سخنرانی‌های داخلی و خارجی، حیف و میل اموال عمومی در پروژه‌های مطالعه نشده و بی‌ثمر، اختلاس‌ها و فامیل‌بازی‌هایی که هر روز ابعاد بیشتری از آنها رونمایی می‌شود، اعتماد فرد به فرد، اعتماد گروه‌های اجتماعی به یکدیگر و اعتماد مردم به دولت را کاهش داده بود و احساس ناامنی، طردشدگی، بی‌کسی و بی‌پناهی در کنار دیگر عواملی که از آنها تاکنون سخن گفته و در یادداشت‌های دیگر از آن سخن خواهیم گفت، بیراهه‌هایی بودند که نرخ اعتیاد در میان جوانان، دانش‌آموزان و دانشجویان را افزایش داد. نگارنده این سطور درست ١٠‌سال و ٣ ماه پیش خطر اعتیاد ناشی از سرخوردگی‌های سیاسی - اجتماعی را در جلسه‌ای که شاید روزی راجع به آن بنویسم به صراحت هشدار داده است. حال دولت یازدهم با میراث شومی مواجه است که رهایی از نکبت آن به‌آسانی میسر نیست. پی‌نوشت‌ها: ١- «فرزندان شیطان» قسمت سوم، تحت عنوان: «مواد مخدر از آنچه در آینه می‌بینید به شما نزدیک‌تر است!»، روزنامه شهروند، ٣١/٥/٩٤ ٢- پایگاه خبری تابناک، ١١/١١/٩٣ ٣- ٢٣٢٥٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠ تومان ٤- اشاره به سخنان انتقادآمیز و گزنده جین فوندا، هنگام گرفتن جایزه اسکار ٥- کشتار مای لای (به انگلیسی: My Lai massacre) واقعه‌ای در روز ۱۶ مارس ۱۹۶۸ میلادی، در جریان جنگ ویتنام بود که طی آن ۳۴۷ تا ۵۰۴ شهروند غیرنظامی جمهوری ویتنام‌ جنوبی توسط سربازان واحد گردان سوم تجسسی ارتش آمریکا به قتل رسیدند. ٦- make love not war ٧- Easy rider ١٩٦٩ ٨- A star is born ١٩٧٦

منبع: روزنامه شهروند