ایستگاه آخر اقتصاد افیون‌زده!

محمدمهدی پورمحمدی: وزیر محترم کشور در جلسه‌ای که دیروز ذکر آن رفت، گفته‌اند: «من به صورت حداقلی می‌گویم که ٢٠‌میلیارد دلار قاچاق در حوزه کالا و ارز وجود دارد. اگر ١٠‌هزار‌ میلیارد تومان پول کثیف در قاچاق کالا و ارز و ١٠‌هزار‌ میلیارد تومان در حوزه موادمخدر باشد، ٢٠‌هزار‌ میلیارد تومان از این مجاری وارد حوزه اقتصاد می‌شود و نمی‌توان این اقتصاد را پاک، سالم و قابل کنترل نامید.» نگارنده به فرمایش وزیر محترم اضافه می‌کند که وقتی حجم گردش پول در حوزه موادمخدر برابر بودجه عمرانی و قاچاق کالا دو برابر آن باشد، آن اقتصاد را می‌توان یک اقتصاد شتابنده به سوی «اقتصاد افیون‌زده» نامید و چنین مباد.

ورود پول های کثیف به بدنه اقتصاد مانند ورود افیون به بدن سالم، اعتیادآور و مانند ابتلا به سرطان، پیش‌رونده است. در دنیای امروز کشورهایی هستند که اگر در آنها تجارت موادمخدر متوقف یا پول‌های کثیف از چرخه اقتصادشان خارج شود، سقوط می‌کنند. اقتصاد چنین کشورهایی افیون‌زده و حاکمیت‌شان سرمایه‌داری افیونی است. تا دهه‌های اول قرن بیستم بخش اعظم پول‌های کثیف در دنیا منحصر به سرقت‌های گانگسترها، سارقان مسلح بانک‌ها، قاچاقچیان مشروبات الکلی و دایرکنندگان عشرت‌کده‌ها، قمارخانه‌ها و کازینوهای غیرمجاز و تنها راه مبارزه با آنها سخت‌افزاری و بیشتر منحصر به درگیری‌های خشن مسلحانه، با تلفات سنگین از هر دو طرف بود. اگر این جنایتکاران به هر طریقی پول‌های کثیف را از معرکه درگیری سالم خارج می‌کردند، به راحتی می‌توانستند در شهر، ایالت یا کشوری دیگر، آن را وارد چرخه اقتصادی کرده و از مواهب آن بهره‌مند شوند. مبارزه نرم‌افزاری با پول‌های کثیف از دهه سوم قرن بیستم به‌عنوان حربه موثرتر و مفیدتری از درگیری‌های مسلحانه به کار گرفته شد. از آن به بعد دو طرف درگیر یک بازی فکری نفسگیر شده و طی ٨٥‌سال هر دو طرف دارای اندوخته‌ای فربه از تجربیات تلخ و شیرین از شکست‌ها و پیروزی‌های خود شده‌اند. اتحادیه بین‌المللی مبارزه با پولشویی (FATF)١ یك سازمان همكاری میان دولت‌هاست كه به منظور مبارزه با پولشویی شكل گرفته است. هدف اصلی این اتحادیه، در واقع، مبارزه با مظاهر مختلف فعالیت‌های غیرقانونی است كه بخش اقتصادی كشورها را تحت‌تأثیر خود قرار داده است. این اتحادیه شامل ۲۹ كشور از مراكز مهم مالی جهان و دو سازمان بین‌المللی و دارای یك دستورالعمل ۴۰ ماده‌ای است كه تمامي جنبه‌های مبارزه با پولشویی را دربر می‌گیرد. اگر چه این اتحادیه جهانی با سه دهه تأخیر وارد این مبارزه شده، دولت‌ها و دولتمردانی که خود درگیر نشئگی پول‌های کثیف نبوده‌اند، توانسته‌اند با هماهنگی با یکدیگر و رعایت دستورالعمل‌های چهل‌گانه آن در این مبارزه به توفیقاتی دست یابند. تنها بهره‌ای که ما از چهار دهه عضویت این اتحادیه برده‌ایم، گرفتن چهار یا پنج هشدار بین‌المللی در مورد موسسات مالی، پولی و اقتصادی بوده است. چرا؟ بانک‌ها و موسسات مالی که گردش مالی بالایی دارند، مانند: بیمه، حمل‌ونقل زمینی، دریایی و هوایی، معدن، نفت و گاز، ساخت‌وساز و مسکن، طعمه‌هایی چرب و شیرین برای دارندگان پول‌های کثیف بوده و بیشتر از سایر موسسات مالی در معرض خطر لغزش و سقوط هستند. این موسسات به راحتی می‌توانند با حفظ ظاهر مشروع و قانونی، به صورت کارگزار، پول‌های کثیف و نامشروع را به گردش درآورده و حتی

تجارت‌های غیرسودآور را سودآور نشان داده و با پرداخت مالیات آن را به اصطلاح پاک کنند. دارندگان پول‌های کثیف می‌توانند به بنگاه‌های مالی و تجاری پیشنهاد مشارکت، خرید سهام، خدمات و ملک با ارقام اغوا‌کننده داده و بعد از چند ماه اقلام خریداری شده را در بازار به فروش رسانند. در کشور ما پدیده شگرف و عجیبی به نام موسسات مالی و پولی غیرمجاز وجود دارد که معمولا با سوءاستفاده از مقدسات بر خود نام‌های عوامفریب می‌گذارند و چون از اصل غیرمجاز هستند، هر کار غیرمجازی در آنها مجاز شمرده می‌شود. اگر رودربایستی را کنار گذاشته، با خودمان تعارف نکنیم، می‌توانیم صریح و رک و راحت بگوییم که تقریبا در هیچ‌یک از ساختارهای اقتصادی ایران، مبارزه با پولشویی پیش‌بینی نشده است. عدم شفافیت اقتصادی بزرگترین و مساعدترین زمینه پولشویی است. البته به هیچ پدیده‌ای نباید تک‌علتی نگاه کرد اما به جرأت می‌توان گفت که برخی از پیشرفت‌های اقتصادی کشورهای غربی مرهون شفافیت اقتصادی است، وگرنه همه به سوی راه‌های میانبر و سهل‌الوصول ثروت‌اندوزی می‌رفتند. مهم‌ترین عوامل شفافیت در اقتصاد، گمرک، بیمه، مالیات و مهم‌تر از همه، ثبت کامل جریان و گردش نقدینگی است.

شما اگر گران‌ترین ملک موجود در ایران را هم بخرید، پیش از ثبت نهایی معامله، امضاي سند و نگارش جمله معروف ثبت با سند برابر است، فقط رئیس دفترخانه به‌عنوان یک جمله تشریفاتی می‌پرسد که آیا ثمن معامله پرداخت شده است؟ و همین کافی است که ثبت با سند برابر شود و در هیچ کجا این سؤال مطرح نمی‌شود که آن ثمن چگونه و از چه منبعی پرداخت شده است. منبع خرید آن ملک هر کثافتی که باشد، پولی که از فروش آن به دست می‌آید، پاک پاک است! متاسفانه به خاطر تحریم‌های ناشی از قطعنامه‌های سازمان ملل و تحریم‌های یکجانبه و چند‌جانبه آمریکا و اروپا که در برخی موارد برای دور زدن آنها، خارج از ضابطه، عرف و قانون عمل شده است. به خاطر این‌که مافیای جهانی موادمخدر به کشور ما به‌عنوان کریدور موادمخدر به طرف غرب چشم داشته است. به دلیل شلختگی‌های مالی دولت‌های نهم و دهم و این‌که طی هشت‌سال طلاها و دلارهای مملکت با چمدان، وانت و کامیون از دست افراد ناصالح و سودجو خارج شده و با وجود تلاش‌های فراوان هنوز رد بسیاری از آنها زده نشده، تا جایی که صحبت از گم شدن ده‌ها‌میلیارد دلار از درآمدهای نفتی کشور در میان است. (دیروز دبیر ستاد هماهنگی مبارزه با مفاسد اقتصادی گفت: در دولت قبل بزرگترین فساد با حمایت افراد خاص رخ داد... دولت دهم ٢٠,٧‌میلیارد دلار ارز به صرافی‌هایی در امارات و ترکیه فروخته است٢. در این مصاحبه از ارتباط‌های مشکوک بابک زنجانی با دولتمردان دولت‌های نهم و دهم نیز سخن گفته شده است. دیروز روزنامه‌ها از مسدودشدن حساب‌های شخصی رئیس دولت‌های نهم و دهم خبر دادند.٣)

همه اینها مافیای جهانی پول‌های کثیف را به این رویا و خیال فرو برده است که کشور ما را به صورت قطب پول‌های کثیف و پولشویی در منطقه درآورد. نگارنده به دلایل متعدد، در این مورد از مجلس فعلی امید نداشته خود را به‌طورکلی بریده است. مجلس دهم باید با تجدیدنظر در قانون به شدت ضعیف، ناکارآ و تاریخ گذشته مبارزه با پولشویی و تصویب قوانینی پیشرو در جهت ضابطه‌مند کردن مبادلات تجاری، املاک، صادرات و واردات و التزام شفاف‌سازی منشأ ثمن معاملات و همچنین به رسمیت شناختن حق مالکیت معنوی و تشویق و ترغیب دیگر راه‌های کسب ثروت مشروع، از طرفی مشوق کسب درآمدهای پاک و از جانب دیگر سد‌کننده راه‌های فریب‌آمیز پولشویی شود. ان‌شاءالله. یادداشت‌های چهل و پنج‌گانه فرزندان شیطان را اندوهگنانه درحالی به پایان می‌رسانم که آقای الف، آن بلندقامت کثیف و نفرت‌انگیز که ملاقات تصادفی با او بهانه نگارش این یادداشت‌ها شد، پنج روز پیش مرد. چند روزی بود که نمی‌دیدمش. خبر او را از یکی از معتادهای ولگرد کارتن‌خواب ته خطی حاشیه کوچه سوری، زیر پل نیایش گرفتم. خیلی بی‌تفاوت و بی‌خیال گفت که اووِر دوز کرد و مرد و تمام! آقای الف مرد اما قصه پر غصه موادمخدر انگار که تمامی ندارد. دیروز یک پژوهشگر ارشد آسیب‌های اعتیاد گفت: ستاد مبارزه با موادمخدر نمره قبولی نمی‌گیرد٤. نگارنده اضافه می‌کند که در مورد اعتیاد و پولشویی هیچ نهادی در کشور ما نمره قبولی نمی‌گیرد. کارنامه این رفوزگی، یادداشت‌های چهل و پنج‌گانه فرزندان شیطان است! پی‌نوشت‌ها: ١- Financial Action Task Force on Money Laundering - FATF ٢- ایرنا، ١٩/٧/٩٤، همین دیروز ٣- روزنامه اعتماد، ١٩/٧/٩٤ همین دیروز! ٤- روزنامه قدس، ١٩/٧/٩٤ باز هم همین دیروز!