«شعر انقلاب» را می‌توان صادر کرد؟/ استفاده برتر از یک ثروت ملی

به گزارش نامه نیوز ۶سال از سخنرانی مقام معظم رهبری که طی آن از «شعر» به عنوان یک «ثروت ملی» یاد شد می گذرد. بیاناتی که ایشان در نیمه رمضان سال ۸۷ و خطاب به شاعران حاضر در ضیافت افطار ارائه کردند و در کنار تصریح بر اینکه شعر می تواند یک ثروت ملی قلمداد شود اظهار داشتند: «اولاً باید این ثروت را ایجاد کرد، ثانیاً باید این را روز به روز افزایش داد که دچار خسران و کم آمدن و کاهش نشود. ثالثاً باید از آن برای نیازهای کشور استفاده بهتر و برتر کرد.»

نگاهی به آنچه در این بیانات به عنوان خواسته معظم له از جریان شعر و ادبیات انقلاب اسلامی طرح شده و قیاس آن با آنچه تاکنون جریان شعر انقلاب اسلامی موفق به تحقق آن شده است، در آستانه برگزاری مهمترین رویداد شعری کشور می تواند نمایی از واقعیت موجود در زمینه سیاست گذاری برای استفاده «بهتر و برتر» از ظرفیت‌های فرهنگی این جریان ادبی را به نمایش بگذارد.

تولید شعر به مثابه تولید ثروت

نخستین نکته در این میان تولید شعر به مثابه تولید ثروت ملی است که باید روز به روز افزایش داشته باشد. شکی نیست که پس از انقلاب اسلامی ایران ساختار فرهنگی کشور به تناسب ماهیت این رویداد دچار تحولات ساختاری شده و شاعرانی از دل انقلاب روییدند که هر یک با الهام از این واقعه عظیم به تولید محتوای شاعرانه در کشور پرداختند.

یک جستجوی ساده در آمار کتاب های شعر منتشر شده در کشور نشان می‌دهد که تعداد کتاب‌های چاپ شده با موضوع شعر از ۲۹ عنوان در پایان سال ۱۳۶۰، امسال و تا روز گذشته به رقمی بالغ بر ۵۱۴۴ عنوان رسیده است.

این افزایش شگفت انگیز در حوزه تولید مجموعه اشعار در این سه دهه به تنهایی نمایی از افزایش ارزش افزوده شعر به عنوان یک ثروت ملی در میان نسل های دوم و سوم انقلاب اسلامی است که برنامه ریزی در جهت استفاده بهینه از آن می تواند سازنده و جریان دهنده فرهنگی ایران در سال های آتی باشد.

کمال شفیعی شاعر و از بانیان جشنواره شعر انقلاب اسلامی در این زمینه به خبرنگار مهر می‌گوید: هرچقدر جوامع از ادبیات دورتر باشند به همان میزان محروم‌ترند. البته این به معنای آن نیست که جوامع محروم از ادبیات بی‌بهره‌اند بلکه به معنای فاصله افتادن میان جریان جدی ادبیات با بطن جامعه است. امروزه جوامعی پیشرفته هستند که دارای ادبیات غنی باشند و تولید خبر، شکل‌گیری تقاضا و تولید اندیشه در آن با ادبیات اتفاق بیافتد.

به اعتقاد شفیعی وقتی ادبیات و فرهنگ به‌عنوان دغدغه یک جامعه محسوب می‌شود اعضا جامعه متقاضی آن می‌شوند و نسبت به آن مطالبه به وجود می آید که می تواند راهگشا باشد.

علی داوودی مدیر دفتر شعر حوزه هنری نیز در این زمینه معتقد است: یکی از شعارهای محوری و کلیدی انقلاب اسلامی بحث عدالت اجتماعی بوده و هست. تلاش جمهوری اسلامی در طول این سال ها این بوده که در دوران زندگی مدرن این گسست و فاصله را از بین ببرد و در بسیاری از موارد هم موفق بوده است.

داوودی معتقد است: ما در پیرامون خودمان به طور معمول با موضوعات پراکنده فرهنگی مواجهیم که در این میان شعر به‌عنوان ساد‌ه‌ترین و کم‌هزینه‌ترین ابزار فرهنگی می‌تواند در بازتاب این شرایط و پیشنهاد یک مدینه فاضله به‌راحتی ورود داشته باشد.

استفاده از شعر در تأمین نیازهای کشور

با این حال دومین بخش از بیانات رهبر معظم انقلاب در نگاه به شعر استفاده بهینه از آن برای تامین نیازهای کشور است. شاید در نگاه اول این گزاره توام با این سوال باشد که آیا شعر می تواند کارکردی جدی در تأمین نیازهای روزمره کشور داشته باشد؟ آیا در شرایط سیاسی و اقتصادی خاص ایران امروز، می‌توان با ابزار قلم و با استفاده از ادبیات بخشی از خواست ها و نیازهای کشور را تامین کرد؟

برای پاسخ به این سوال شاید بتوان به شیوه مهندسی معکوس با تحلیل کارنامه جشنواره بین المللی شعر فجر به عنوان مهمترین رویداد سالانه کشور در حوزه شعر به نتیجه قابل توجهی رسید.

این جشنواره سال گذشته در راستای دیپلماسی تعریف شده در اندیشه مجریان و سیاست گذاران و برای آنچه که آن را «تمرین شنیدن چند صدایی» نامیدند اقدام به دعوت به چند شاعر ایرانی مقیم خارج از کشور کرد که این رویکرد نه تنها در راستای دیپلماسی فرهنگی و صدور ثروت ملی شعر قرار نگرفت، بلکه دستاویزی برای یک جنگ روانی درونی فرهنگی در کشور نیز شد.

در سال جاری اما مجریان این رویداد تصمیم گرفته اند تا به جای دعوت از شاعران فارسی زبان خارج از ایران اقدام به صدور سرمایه‌های شعر انقلاب در سال های اخیر به خارج از ایران کرده و با برپایی محافل شعری در کشورهای خارج از ایران فرهنگ انقلاب اسلامی را در قالب شعر و با زبان مشترک کشورهای همسایه منتقل کنند و این چیزی نیست جز دیپلماسی فرهنگی پویا که می تواند پاسخی قابل اعتنا به بسیاری از فشارهای سیاسی و فرهنگی به انقلاب اسلامی بدهد.

سیاست برون گرایی شعر فجر

مهدی قزلی مدیرعامل بنیاد شعر و ادبیات داستانی که امسال برای نخستین بار مجری برگزاری جشنواره شعر فجر نیز هست در این زمینه دز تازه ترین نشست خبری خود با اشاره به سیاست برونگرای امسال جشنواره عنوان داشته است به طور قطع چنین برنامه هایی چیزی جز ایجاد دیپلماسی فرهنگی میان ایران و سایر کشورها نیست.

قزلی معتقد است: وقتی ما در طول یک سفربا افرادی مواجه می‌شویم که فارغ از پست سیاسی‌شان، درباره شعر و ادبیات انقلاب اسلامی سخن می گوید و عنوان می کنند که باید این شعر و شیوه بیان آن سرمشق کشورش قرار بگیرد آیا به چیزی جز انتقال آرمان های انقلاب در خارج از مرزهایمان رسیده ایم؟. وقتی یک روحانی شاعر ایرانی در سه مقطع با لباس روحانیت شعر می خواند و می بینیم که تصور حاضران در آن نشست ها نسبت به ما و شعرمان عوض شده است آیا چیزی جز دیپلماسی فرهنگی در حال رخ دادن است؟ به طور قطع همین طور است و همه تلاش ما نیز از این پس بر همین مدار خواهد بود.

جواد محقق شاعر و پژوهشگر شعر انقلاب نیز در همین زمینه به مهر می‌گوید: ارتباط گرفتن شاعران و ادیبان ما با مجامع فرهنگی خارج از ایران و به طور مشخص سفر آنها به کشورهای مختلف در وهله نخست یک بازار بالقوه و تازه برای شعر ایران رد آن کشورهای پدید می آورد و در وهله دوم ایجاد و شناسایی ظرفیت های مشترک زبانی میان دو ملت را پدید می آورد. که این هم از منظر اقتصادی و هم از نظر فرهنگی می تواند برای کشور ما یک برد به حساب آید.

شعر به مثابه ابزار دیپلماسی

با چنین رویکردی باید اذعان داشت که امروز شعر انقلاب اسلامی را می‌توانیم یکی از مهرمترین ابزارهای دیپلماسی موجود در کشور برای انتقال مفاهیم برخاسته از انقلاب اسلامی بدانیم که از قضا برای ارتباط با مخاطبش و رساندن پیام مردم ایران نه نیاز به صحبت در حاشیه دارد و نه نیاز به پیاده روی!

شعر انقلاب امروز به رسانه ای مبدل شده که می تواند صریح ترین اظهار نظرهای سیاسی و دیپلماتیک انقلاب را در قالب بیانی سرراست و انسانی و در پوشش کلمات به مردم سراسر جهان منتقل کند و بازوی مطمئنی برای پیشبرد اهداف و آرمان های اقنلاب اسلامی باشد.

هر چند که توان دیپلماتیک شعر انقلاب در سال جاری تنها در قالب ارتباط با چند کشور فارسی زبان و همسایه باور شده و حمایت قابل توجه مادی و معنوی برای بارور کردن این ظرفیت صورت نگرفته اما تغییر رویکرد جریان دولتی حامی شعر در راستای برونگرا کردن ابزارهای فرهنگی و نیز هدایت آن به سمت برپایی محافل شعری وسیع تر در دیگر کشورهای جهان به منظور معرفی شعر و سبک ادبی انقلاب اسلامی که مروج حق طلبی و عدالت و معنویت برای تمامی مردمان جهان است، می تواند نوید بخش باور و عزم جدی در شناخت ظرفیت های تازه در کشور برای پیشبرد اهداف انقلاب اسلامی در مقیاس بین المللی باشد.

منبع: مهر