کارگردان بهترین فیلم مستند جشنواره فجر: مستندسازان به دلیل عدم تامین مالی فیلم سینمایی می‌سازند

به گزارش نامه، امسال در بخش سینما مستند سی‌ویکمین جشنواره فیلم فجر فیلم‌هایی به نمایش درآمد که یکی از آنها فیلم مستند «رودخانه لیان» به کارگردانی «رامتین بالف» است. این کارگردان بوشهری در این دوره از جشنواره موفق شد تا با این مستند کاندیدای چهار جایزه و سیمرغ بلورین بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، بهترین تصویربرداری و بهترین تدوین شود که بر اساس رای هیئت داوران «رودخانه لیان» توانست جایزه سیمرغ بلورین بهترین فیلم مستند جشنواره فجر را دریافت کند. «تهران امروز» با بالف درباره مستند لیان و تولید آثار مستند در ایران به گفت‌وگو نشسته است. آنچه در ادامه می‌خوانید خلاصه‌ای از گفته‌های بالف است:

• ایده اولیه «لیان» از خودم بود که طرح آن را به صدا و سیمای بوشهر ارائه کردم و با توجه به نظر مثبت آنان،‌ کار پیش تولید را آغاز کردم. فیلم مربوط به دو رودخانه مهم بوشهر است که از رشته کوه زاگرس نشات گرفته است. فیلم از نگاه یک دسته از پرندگان مهاجر به استان بوشهر است تا زمانی که این دو رودخانه وارد خلیج‌فارس می‌شوند، در این بخش دوربین به زیر آب می‌رود و فیلم از نگاه یک لاک‌پشت دنبال می‌شود و زندگی آبزیان به تصویر کشیده می‌شود.در این میان نیز بخش‌هایی از میراث تاریخی شهر بوشهر نشان داده می‌شود و همچنین در فیلم به دو جزیره «ام‌الگرم» ‌و «نخیلو» پرداخته‌ایم و پایان فیلم نیز به پرنده‌های مهاجر پرداخته می‌شود. از آنجا که سرزمین بوشهر یک جای گرم و تاریخی است و به ندرت در آنجا بارندگی اتفاق می‌افتد و طبیعت به ۳ یا ۴ بار بارندگی در این مناطق اکتفا کرده، به این نام شهرت داشته است. با این حال سرزمین لیان یا بوشهر مکان‌های بسیار خاص و زیبای پنهانی دارد، از جنگل‌های حرا گرفته تا حیواناتی که در مناطق حفاظت شده این منطقه زندگی می‌کنند و همگی از گونه‌های جانوری بسیار نادر و مهم هستند.
• پیش‌تولید این کار مستند از سال 1389 آغاز شد و البته کارهای پژوهشی «رودخانه لیان» نیز قبل از 89 انجام شده و تولید نیز تا سال 1391 ادامه داشت. در این فیلم مستند چهار فصل در سه سال دوره می‌شود.
• بخش اعظم فیلمبرداری مستند توسط خودم و برادرم انجام شد. کار تصویربرداری مستند را نیز خودم و برادرم انجام دادیم. این فیلم با کمترین افراد اما با وسواس و حساسیت زیادی ساخته شد. تجهیزات در حد وسایل غواصی و کاور ضد آب موجود است. اما مهم دید و نظرگاه کارگردان است که تصویر برداری چگونه باشد که فیلم خوبی از آب درآید. به نظرم مهم‌تر از تجهیزات، نگاهی است که فیلم‌ساز به دنیای زیر آب دارد، و این زاویه دید است که یک فیلم را نسبت به سایر تصاویری که از زیر آب تهیه شده است، متمایز می‌کند.
• یکی از ویژگی‌های این فیلم که مورد توجه منتقدان سینمایی قرار گرفت بدون کلام بودن فیلم بود. مستند «رودخانه لیان» به خاطر شکل و ساختار نیاز به کلام نداشت و در اصل گفتار فیلم را افکت‌ها و موسیقی فیلم انجام می‌دهند. به شخصه برای تصویر احترام زیادی قائل هستم و معتقدم که فیلم‌ساز باید با تصویری که دارد تاثیر خود را روی تماشاگر بگذارد. کلام زمانی باید وارد یک فیلم مستند شود که جای خالی آن احساس شود. کلام و گفتار در یک فیلم مستند حواس بیننده را پرت می‌کند و من نیز در میان فیلم‌های مستندی که ساختم تنها یک اثرم با کلام بود که آن نیز مستند گزارشی بود که به آمار و توضیح نیاز داشت.
• اکران فیلم‌های مستند به برگزارکنندگان جشنواره و متولیان باز می‌گردد و به نظر می‌رسد هنوز ضرورت اکران فیلم‌های مستند احساس نشده است و دغدغه‌ای برای ساخت و اکران عمومی این فیلم‌ها وجود ندارد، در صورتی که سینمای مستند، سینمای پایه است و جای آن در سینمای ایران خالی است. درست است که در حال حاضر شبکه‌ای به نام مستند ایجاد شده و در این شبکه فیلم‌های مستند به نمایش در می‌آید و برخی از شبکه‌های تلویزیونی نیز فیلم را نمایش می‌دهند و مخاطب می‌تواند آن را تماشا کند. اما باید به یاد داشته باشیم که اکران در سالن‌های سینما با کیفیت مناسب و صدای خوب می‌تواند تاثیر بیشتری روی تماشاگر داشته باشد. فیلم مستند را در سینما خیلی بهتر و تاثیرگذارتر می‌توان رصد کرد و با فضای فیلم دیدن در سینما خیلی فرق دارد.
• بهترین محیط، محیط سینماست که درآن می‌توان فیلم را با تمرکز کامل و لذت دید. متاسفانه اهمیت زیادی به فیلم‌های مستند داده نمی‌شود. جای سوال است که در شبکه‌های مختلف برای فیلم‌های بلند و داستانی برنامه‌های متفاوت تولید می‌شود یا جلسات نقد و بررسی برای این فیلم‌ها برگزار می‌شود اما هیچ کاری برای فیلم‌های مستند صورت نمی‌گیرد؛ اگر بتوان با برنامه‌ریزی مردم را با سینمایی مستند پیوند داد، مردم بالطبع از سینمای مستند استقبال می‌کنند. در زمینه تبلیغات و اطلاع‌رسانی برای فیلم‌های مستند کم کاری شده بود و همچنین تداخل اکران این آثار این فیلم‌های سینمایی خوب نبود.
• بسیاری از فیلم‌سازان ما در حوزه مستند بعد از مدتی به دلیل عدم تامین مالی وارد حوزه ساخت فیلم‌های سینمایی می‌شوند و این تنها به دلیل مشکلات مالی است. مستندسازان ما بعد از مدتی دچار بی‌رغبتی و بی‌تفاوتی شده و دست از ساخت فیلم‌های مستند بر می‌دارند. ما باید تمام تلاش‌مان را برای جذب مردم به مستند سینمایی بکنیم و این جز با صرف وقت و هزینه امکان پذیر نیست. مستند‌ها به عنوان حافظه تاریخی و فرهنگی عهده دار ساخت سلول‌های فرهنگی هستند، فقط باید استعدادهای موجود دیده و کشف شود.
• یک طرحی به نام «از خزر تا خلیج» که در امتداد همین «رودخانه لیان» است و در واقع ملی می‌شود و شمال تا جنوب ایران را پوشش می‌دهد؛ تصویربرداری کار دیگری نیز ادامه دارد به نام «سفر صید میگو» که شیوه صیادی میگو در خلیج‌فارس را نشان می‌دهد وهمچنین دو فیلم بلند داستانی کار کرده‌ام به نام «پاجنگرک» به معنای «پا تو هوا اومدن» و «پامرغی» که امیدوارم آماده نمایش شود.