گفت‌وگو با کارگردانی که اولین تیر را به آمریکا پرتاب کرد

تفاوت «گام‌های شیدایی» (که تا قبل از آغاز جشنواره، «غریبه» نامیده می‌شد) با فیلم‌های قبلی بهمنی این است که این بار بستر داستان نه در دل دفاع مقدس که به ماجرای اشغال عراق توسط دولت آمریکا می‌گذرد؛ موضوعی که به گفته بهمنی در سینمای ایران تازگی دارد. این کارگردان اعتقاد دارد جای «گام‌های شیدایی» در بخش بین‌الملل جشنواره خالی بود. بهمنی در گفت‌وگو با بانی فیلم می‌گوید می‌داند که با پرداختن به موضوع اشغال عراق، در لیست سیاه آمریکایی‌ها قرار می‌ گیرد. چرا «گام‌های شیدایی»؟ چه الزامی باعث شد تصمیم به ساخت این فیلم بگیرید؟ - در مقابل تولیدات بیشماری که هالیوود و کشورهای ضد ایران علیه کشورمان می‌سازند تا به حال عکس‌العمل خاصی نداشتیم که مثلاً ما خودمان بیاییم و دست به ساخت اثری با نقد اهداف و عملکردشان در منطقه و دنیا داشته باشیم. آمریکا که داعیه‌دار حقوق بشر و در اصل سردمدار امپریالیسم جهانی است سرمنشأ تمام ستم‌هایی است که به اکثر بشریت می‌شود. ما در «گام‌های شیدایی» حضور آمریکا را در عراق به نقد کشیدیم. داستان هم مقارن با ایام اربعین امام حسین(ع) است و قصه در همین بستر شکل می‌گیرد. یعنی در این فیلم ضمن اینکه ماجرای قصه خودمان را پیش می‌بریم، این حضور نابخردانه را نیز به نقد می‌کشیم. فیلمنامه را خودتان نوشتید؟ - فیلمنامه را گروه ادبیات دانشجویی نوشتند که بنده و آقای مهدی سجاده‌چی آن را بازنویسی کردیم. البته بازنویسی اصلی بر عهده آقای سجاده‌چی بود و بنده دوباره آن را پرداخت نهایی کردم. مراحل تحقیق و پژوهش چقدر زمان برد؟ - من زمانی که فیلمنامه توسط گروه ادبیات دانشجویی نوشته می‌شد نبودم، اما می‌دانم تحقیقات مفصلی برای کار صورت گرفته. مضمون اصلی کار تحول، شناخت و رسیدن به ارزش‌ها است. یعنی دشمنی تمام مسلح با هدف به یغما بردن ارزش‌ها و افکار مردم به آن کشور حمله می‌کند و همزمان خودش هم دچار چالش می‌شود و چون موقعیتش از خیلی جهات سست و ناپایدار است در مواجهه با ارزش‌های آن ملت واکنش بروز می‌دهد. یکی از این واکنش‌ها تحول شخصیت زن آمریکایی در داستان است. با چه انگیزه‌ای به دنبال ساخت اثری با چنین فضایی رفتید؟ - وقتی فیلمنامه را خواندم یکی از مؤلفه‌هایش شدیداً مجذوبم کرد و آن بودن بخشی از داستان در اربعین امام حسین(ع) است. فکر کردم این فرصت خوبی است تا علاقه، نیت و عشق درونی خودم را به اهل بیت بروز دهم. منتها در کار وارد شدیم دشواری‌های بسیاری در مسیرمان بوجود آمد که برای ساخت آن قسمت‌های مشکل دائماً به خود اهل بیت متوسل می‌شدم و ازشان کمک می‌خواستم. اتفاقاً قسمتی از فیلم را هم به شکلی کاملاً نمادین و سمبولیک به حضور اهل‌بیت اختصاص دادیم که کشف آن بخش‌ها بر عهده خود بیننده است. انگیزه دیگری که برای ساخت چنین فیلمی داشتم این بود که در برابر فیلم‌هایی که بر علیه ایران ساخته می‌شود این فیلم می‌تواند جزو اولین فیلم‌هایی باشد که بالعکس بر علیه آمریکا ساخته می‌شود. با اینکه می‌دانستم در صورت ساخت چنین داستانی در لیست سیاهشان قرار می‌گیرم ولی با کمال میل آن را انجام دادم. چون همان طور که می‌دانید آمریکایی‌ها اجازه نمی‌دهند کسی بر علیه توجیه حضورشان در کشور بیگانه فیلمسازی کند و بنابراین خیلی برایم مهم بود که اولین تیر را به سمت دشمنی که کشوری دیگر را اشغال کرده من پرتاب کنم. انشاءا... مورد رضای خدا، اهل بیت و دوستداران سینما قرار گیرد. فیلم شما در چه ژانری قرار می‌گیرد؟ سیاسی- دینی. ضمن اینکه من ادعایی مبنی بر ساخت فیلمی با درجه کیفی بالا ندارم و اگر اشتباهی هم در فیلم وجود دارد دقیقاً به خود بنده به عنوان کارگردان برمی‌گردد. خداوند توفیقی داد و خدا را شکر توانستیم به هر ترتیبی که بود فیلم را به خوبی به پایان رسانیم، اما من به صورت مطلق پشت فیلم نمی‌ایستم چون قطعاً دارای کاستی‌هایی است و مطلق واقعی تنها خداوند است. ما در حد توان خودمان این کار را به پایان رساندیم. تمام لوکیشن‌های فیلم را در عراق فیلمبرداری کردید؟ - در وهله اول قرار بود در عراق فیلمبرداری داشته باشیم، اما بعد طی صحبت‌هایی که با دوستانی در همانجا داشتیم به این نتیجه رسیدیم که اگر بخواهیم مثلاً مدت 2 ماه آنجا بمانیم تأمین امنیت‌اش مشکل است چون فیلم باید در منطقه‌ای بسته فیلمبرداری شود. بنابراین در شهرک دفاع مقدس مستقر شدیم و خیلی از سکانس‌ها را در همان جا گرفتیم. چیزی در حدود 12-10 درصد از کار را هم در لبنان فیلمبرداری کردیم. بازیگران خارجی هم در فیلم‌تان داشتید؟ - بله از نظر شما مشکلات بازی با بازیگران خارجی چه بود؟ - به نظرم وقتی فیلمساز روی فیلمنامه مسلط می‌شود و تیم خوبی را کنار هم قرار می‌دهد هیچ مشکلی در خصوص بازیگران خارجی وجود ندارد یعنی اگر بازیگران فیلم چینی هم باشند وقتی همه چیز در روال درستش قرار بگیرد گروه به مشکل برنمی‌خورد. خوشبختانه ما در این کار با هنرمندان لبنانی به هماهنگی‌های لازم رسیدیم و تعامل خوبی با هم داشتیم. آیا فیلم شما بعد بین‌المللی هم دارد؟ - بله کاملاً. واقعاً نمی‌دانم چرا داوران بین‌المللی حداقل از بعد جنگ نرمش به این فیلم توجه نکردند. این فیلم صراحت لهجه بسیاری در نقد حضور آمریکا در عراق دارد و منظورش را در یک نگاه پیچیده و خام بیان نمی‌کند و با صراحت کامل حرفش را می‌زند. ما برخلاف فیلم‌های ضد ایرانی که آنها می‌سازند با تکیه بر حقیقت این فیلم را ساختیم چون من معتقدم فرق ما با آنها در اینجاست که ما به حقیقت ایمان داریم و آنها به کفرشان. از آنجا که ما معتقدیم که آمریکا با این زیاده‌خواهی‌هایش در تمام دنیا باعث بهم ریختگی، تشویش خاطر، عدم امنیت عمومی، ترویج تروریسم و... می‌شود در این فیلم نشان دادیم که حضور آمریکا در عراق با یک فاصله 20 هزار کیلومتری با ایجاد دموکراسی واقعاً‌ متفاوت است که اگر نبود تروریسم، بمب‌گذاری و... همچنان در این کشور رواج نداشت. من واقعاً متعجبم از اینکه چرا این فیلم با این مفاهیم عمیق و جهانی در بخش بین‌الملل قرار نگرفته! نمی‌دانم داوران چه اولویت‌هایی را برای حضور در این بخش لحاظ می‌کنند! یک فیلم خنثی و معمولی که به کسی هم بر نمی‌خورد برای میهمانان بخش خارجی وقتی به نمایش در می‌آیند، آنوقت فیلم من به این بخش اصلاً راه پیدا نمی‌کند! مسؤولان در بخش‌های مختلف صراحتاً نسبت به عملکرد آمریکا اعلام موضع می‌کنند، چرا در جشنواره نباید با صراحت این موضع را به نمایش درآورد! اگر فیلم ضعف داشت می‌شد این قضاوت را پذیرفت، ولی وقتی این فیلم در بخش مسابقه قرار گرفته حتماً می‌شد در بخش بین‌الملل هم قرار گیرد تا میهمانان خارجی ببینند در مقابل هجوم توهین‌های ناروایی که به ایران می‌شود ما بیکار ننشسته‌ایم! عدم راهیابی این فیلم در این بخش به اعتقاد من نوعی کج‌دهنی و مخالفت با الگوها و اصولی است که به آن معتقدیم. فکر می‌کنید فیلم‌تان در جشنواره تا چه اندازه موفق بود؟ - من هیچ ادعایی در این زمینه ندارم و مطمئنم دوستان و همکارانم نیز زحمات بسیاری کشیده‌اند. امیدوارم هر کسی که فیلم درست و صحیحی ساخته بتواند به موفقیت‌های چشم‌گیری برسد. به هر حال من زحمت خودم را کشیدم و سعی کردم به موضوعی بپردازم که کمتر کسی تا به حال به آن پرداخته است.