تکذیب ممنوع الکاری مجری رادیو جوان

حال که به باور شما فاصله ظریف با مرحوم مصدق فرسنگ ها فرسنگ است، نگاهی هم به تفاوت معنادار شرایط بحرانی چهار سال گذشته کشور با دوران مصدق هم دارید یا خیر. به هر حال مصدق هم در سایه ملی کردن صنعت نفت ایران با تحریم های انگلستان روبه رو شد که کار به بحران اقتصادی و معیشتی در کشور و حتی فروش اوراق قرضه ملی در اول دی ماه ۱۳۳۰ کشیده شد، ولی به نظر می رسد وضعیت امروز کشور بسیار بحرانی تر است. شما این پارامتر را تا چه اندازه موثر می دانید؟ اینکه بخواهیم ایران ۱۴۰۰ را با دهه ۳۰ مقایسه کنیم خوانش اشتباهی است. چون هر دوره بنا به اقتضائات خود باید بررسی شود. یعنی هر دوره تنها با اقتضائات سیاسی، دیپلماتیک، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، معیشتی، منطقه ای و بین المللی خود قابل بررسی است. بله آن زمان وضعیت اقتصادی بحرانی بود و دولت مصدق به سمت فروش اوراق قرضه پیش رفت، الان هم وضعیت به شدت بحرانی است. به خصوص آنکه تداوم و تشدید شیوع بیماری کرونا هم وضعیت را پیچیده تر، بغرنج تر و بحرانی تر کرده است. اما به نظر من بخش عمده این مشکلات متاثر از سیاست دولت های پیشین است. در این بین نقش کلیدی و محوری به محمود احمدی‌نژاد بازمی‌گردد. متاسفانه سیاست خارجی غلط وی سنگ بنای تحریم های سه گانه سازمان ملل، ایالات متحده آمریکا و اروپا شد که هرگاه بخواهند می‌توانند آن را علیه ایران اعمال کنند. مضافا به دلیل نگاهی که دولت مصدق به منافع ملی داشت زمانی که برای مقابله با تحریم‌ها مسئله فروش اوراق قرضه پیش آمد شاهد استقبال گسترده مردمی و فروش آن در مدت کوتاهی بودیم در صورتی که اکنون دولت‌ها در ایران به خصوص دولت سابق روحانی و دولت فعلی رئیسی که تا چند روز دیگر سر کار می آید از هیچگونه محبوبیتی در بین جامعه و مردم برخوردار نیستند. میزان مشارکت در انتخابات خردادماه گویای محبوبیت دولت و رئیس جمهور جدید است. اینجاست که کشور چه در شرایط بحرانی باشد چه نباشد تاثیری بر فاصله جایگاه ظریف و امثال ظریف با مصدق ندارد. من پیشتر اشاره کردم که حتی ظریف با فردی مانند قوام‌السلطنه هم قابل قیاس نیست. بگذارید اینجا این مسئله را روشن تر بیان کنم. قطعاً ایران ۱۴۰۰ با ایران در زمان احمد قوام السلطنه قابل قیاس نیست، چون آن زمان وضعیت کشور بحرانی تر بود. به هر حال بخشی از ایران در اشغال قوای روسیه بود و نیروهای وابسته هم ادعای جدایی آذربایجان را مطرح می کردند، اما در این وضعیت ما شاهد ابتکار عمل احمد قوام السلطنه در خاتمه دادن غائله آذربایجان هستیم. یعنی اگرچه قوام در سفر به شوروی وعده دادن امتیاز نفت شمال را به استالین می دهد تا قوای ارتش این کشور (شوروی) آذربایجان را ترک کنند، اما خود قوام نیک می داند که مجلس ایران هیچ گاه حاضر به دادن امتیاز نفت شمال به روس ها نخواهد بود و این یک هوشمندی ذکاوت و دیپلماتیک احمد قوام السلطنه در بورن رفت ایران از بحران تجزیه بود. اما من از شما می پرسم ظریف برای حل حداقل بخشی از بحران های کشور به عنوان وزیر امور خارجه چه کاری انجام داد؟ چه ذکاوتی را به خرج داد؟ آقای ظریف حتی به اندازه‌ مرحوم عزالدین کاظمی در جریان توافق الجزایر برای نوشتن متن برجام هم زحمت نکشید. چون متن برجام یک متن از پیش نوشته شده توسط اروپا و آمریکا بود که در داخل کشور بررسی شد. نکته مهم دیگری که در مقام قیاس محمدجواد ظریف با دیگر وزرای امور خارجه پیشین وجود دارد عدم توازن بخشی بین کلان گفتمان های سیاست خارجی در داخل کشور طی هشت سال گذشته بود. از این رهیافت اگرچه ظریف و دولت روحانی قائل به گفت وگو و مذاکره با اروپا و آمریکا بودند، اما حاکمیت و نظام ایران، آرمان شهر خود را در نگاه به شرق توصیف و تعریف کردند. لذا تعارض بین نگاه به غرب دولت و نگاه به شرق حاکمیت، ذیل یک تضاد سیاست داخلی، سیاست خارجی را هم دو پاره کرد و تبعات و خسارات جدی هم برای کشور داشت که نمونه آن در تصویب رژیم حقوقی دریای خزر، امضای سند همکاری‌های راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین و یا امضای سند همکاری های راهبردی ایران و روسیه بود که با انتقادات بسیار گسترده ای داخلی و حتی اعتراضات همراه شد. اتفاقا این نکته در نامه خداحافظی دیروز سه شنبه ظریف هم مطرح شد و او از بابت این اقدامات از مردم عذرخواهی کرد. حال باید پرسید چرا ظریف قادر به مدیریت و کنترل این دوگانگی در سیاست داخلی نبود، ولی کسی مانند مرحوم احمد میرفندرسکی توانست حکومت محمدرضا پهلوی که به طور کامل در جبهه غرب و به طور اخص ایالات متحده آمریکا قرار داشت را به سمت تقویت مناسبات با شوروی و چین سوق دهد؟ به هر حال مرحوم میرفندرسکی در قامت یک روس شناس قهار توانست مدیریت خوبی بین شرق و غرب در سیاست خارجی ایران ایجاد کند. پس چگونه میرفندرسکی در مدت کوتاهی توانست، اما ظریف در هشت سال نتوانست؟ چون در پهلوی دوم، دولت به دولت بنای سیاست خارجی ایران بر روی گسترش مناسبات با همه بازیگران جهانی بود. بله محمدرضا پهلوی به طور کامل وابستگی جدی به آمریکا داشت، اما وزرای امور خارجه از آن میزان هوشمندی برخوردار بودند که همه تخم مرغ های دیپلماسی ایران را در سبد آمریکا قرار ندهند، اینجاست که ثبات رای و بینش مدون فکر افرادی چون مرحوم خلعتبری یا مرحوم میرفندرسکی یا مرحوم افشار قاسملو و دیگر وزرای خارجه پیشین سبب شد که سیاست خارجی مسیر درستی را بپیماید. یعنی اگر چه شخص شاه سرسپردگی خاصی به آمریکا داشت، اما وزرای امور خارجه از آن میزان از استقلال رای برخردار بودند که همه چیز کشور را به آمریکا گره نزنند. به هر حال باید بپذیریم که هیچ کشوری دوست و یا دشمن مادام العمر ندارد، آنچه که مادام العمر است، منافع ملی است. لذا برای تحقق منافع ملی در هر مقطع زمانی بستگی به اقتضائات دیپلماتیک و روابط بین‌الملل باید دشمن و دوست خود را تعریف کنیم. ضمن اینکه منطقی آن است که دشمنی راهبردی با هیچ کشور منطقه ای و فرامنطقه ای ایجاد نکنیم. از این رو در دوره پهلوی همراهی و همسویی تام و تمام ایران با آمریکا بنایی برای تقابل با شوروی و یا چین نبود، آن هم در شرایطی که جهان شاهد جنگ سرد و تخاصم تمام عیار آمریکا با شوروی و چین بود. اما متاسفانه اکنون حاکمیت و نظام جمهوری اسلامی به دلیل نگاه ضدآمریکایی و ضداروپایی سعی می‌کند تمام تخم مرغ های سیاست خارجی را در سبد شرق و کشورهایی مانند چین و روسیه بگذارد. اینجا ظریف هم نتوانست به دلیل عدم استقلال رای این توازن را بین نگاه به غرب دولت و نگاه به شرق نظام ایجاد کند. یعنی ظریف نتوانست حاکمیت و نظام جمهوری اسلامی ایران را قانع کند که سیاست خارجی یک سویه به شرق یا غرب نمی‌تواند منافع ایران را در بلندمدت تامین کند و چون به قول برخی ها ظریف عملا ماله کش نظام شد بر خلاف دیدگاه سیاسی خود که قائل به گفت وگو با اروپا و آمریکا بود، نهایتا به سمت امضای قراردادهایی مانند سند همکاری های راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین، سند همکاری راهبردی ایران و روسیه و یا امضای رژیم حقوقی دریای خزر و دادن امتیازهای خسارت بار به چین و روسیه شد. مطمئن باشید در دوره رئیسی به دلیل آن که دولت و حاکمیت به یک همفکری در سایه یکدست شدن قدرت رسیده اند، سیاست خارجی ایران را به قهقرا خواهند برد. چون ایران به صورت تام و تمام خود را ابزار و بازیچه ای در دست روسیه و چین قرار می‌دهد و پکن و مسکو هم هرگاه که بخواهند از ایران به عنوان یک برگ برنده در برابر اروپا و آمریکا استفاده خواهند کرد. در مصاحبه به احمد قوام السلطنه و مرحوم دکتر مصدق اشاره شد، اما همین افراد هم دارای فراز و فرودهایی در زندگی سیاسی و دیپلماتیک بودند. کما اینکه این فراز و فرودها برای هر سیاستمدار و دیپلماتی پیش می آید. در این رابطه احمد قوام السلطنه ای که با سفر به شوروی و دادن امتیاز نفت شمال به استالین موفق به خاتمه دادن غائله آذربایجان، فرقه دموکرات، جعفر پیشه وری و یا تلاش های قاضی محمد و حزب دموکرات کردستان ایران در مهاباد می شود و از او به عنوان قهرمان ملی در کشور یاد می شود در ۳۰ تیر ۱۳۳۱ با اعتراضات گسترده مردمی روبه رو است. این مهم درباره مصدق هم صدق می کند؛ مصدقی که در سایه تلاش برای ملی کردن صنعت نفت چهره قهرمان ملی به خود می گیرد، در برهه ای محبوب ایرانیان می شود و به همین دلیل محبوبیت با استقبال گسترده مردم برای فروش اوراق قرضه ملی و یا با حمایت مردمی ۳۰ تیر مواجه است، در سایه تلاش برای گرفتن قدرت نظامی و ارتش و مهمتر از آن انحلال مجلس هفدهم و ایجاد حکومتی توتالیتر و تمامیت خواه نهایتا در ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ از قدرت کنار گذاشته می شود. پس آیا نمی‌توان این فراز و فرود در محبوبیت را برای ظریف هم قائل بود؛ ظریف هم در برهه ای به دلیل حصول برجام مصدق زمان نامیده شد، بعد هم با اقدامات اشتباه، موضع گیری های غلط، حمایت و توجیه برخی اتفاقات در داخل و ...، ماله کش لقب گرفت؟ پاسخ دقیق تر و بهتر شما نزد مردم است. به هر حال اکنون که دهه ها از حیات مرحوم مصدق و احمد قوام السلطنه می‌گذرد، تاریخ و مردم بهتر می‌توانند در خصوص آنها نظر بدهند که این افراد به کشور خیانت کردند یا خدمت؟ بله قوام‌السلطنه در سی تیر با پذیرش نخست وزیری اشتباهی را انجام داد، اما این اشتباه وی هیچ گاه نمی تواند تلاش وی را برای عدم تجزیه ایران پاک کند و یا اینکه ما در سال ۱۳۲۷ شاهد بودیم که در بحبوحه تلاش محمدرضا شاه برای انحلال مجلس، احمد قوام السلطنه از اروپا نامه ای را به شاه می نویسد و او را با عتاب و خطاب از این مسئله نهی می کند. پس قوام‌السلطنه خدمات جدی به ایران کرده است. حتی دکتر مصدق در خاطرات خود از قوام السلطنه به بدی یاد نمی کند، مشابه همین خدمات در خصوص مرحوم مصدق هم صدق می‌کند. البته هیچ فردی، هیچ سیاستمداری و هیچ دیپلماتی معصوم نیست. بله مصدق هم با انحلال مجلس هفدهم سبب شد تا فضا برای کودتا در ۲۵ و ۲۸ مرداد شکل بگیرد. پس برای پاسخ به سوال شما دوباره به گفته پیبشین خود باز می گردم که ظریف چه با برجام چه بی برجام هیچگاه مصدق زمان نبوده و نخواهد بود. چون به دلیل عملکرد ضعیف، نداشتن عزت نفس و عدم ثبات رای، ظریف محبوبیتی در میان ملت و مردم ندارد. ای کاش ظریف فرصت و اجازه شرکت در انتخابات ریاست جمهوری امسال را می داشت و شورای نگهبان هم او را رد صلاحیت نمی کرد، آن زمان میزان آرای مردم به او بهترین ارزیابی در خصوص کارنامه هشت ساله اش در سمت وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران می بود.