ضرورت تدریس تاریخ در حوزه های علمیه | دو تصویر ماندگار از آیت الله مجتهد شبستری در تاریخ انقلاب اسلامی| تاکید رهبر معظم انقلاب به توجه به تاریخ

ه گزارش روابط عمومی مرکز اسناد انقلاب اسلامی، صبح دیروز (شنبه 14 اسفندماه)، آئین رونمایی و معرفی کتاب «خاطرات آیت الله محسن مجتهد شبستری» از تازه ترین منشورات مرکز اسناد انقلاب اسلامی در محل حوزه علمیه آیت الله ایروانی برگزار شد.

در این مراسم آیت الله علیرضا اعرافی مدیر حوزه های علمیه کشور، حجت الاسلام والمسلمین مصطفی پورمحمدی رئیس هیئت امناء و رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی، حجت الاسلام والمسلمین محمدهادی رحیمی صادق مدیر حوزه علمیه تهران، حجت الاسلاموالمسلمین جواد مجتهد شبستری و جمعی از طلاب و روحانیون حضور داشتند.

در ابتدای این نشست، حجت‌الاسلام شیخ جواد مجتهد شبستری، فرزند آیت الله شبستری و تولیت مدرسه علمیه آیت الله ایروانی ضمن تبریک حلول ماه مبارک شعبان و میلاد حضرت سیدالشهداء(ع) گفت: امروز عزیزانی می‌خواهند ملبس به لباس مقدس روحانیت شوند؛ امیدواریم که انشالله مصباح هدایت و سفینه نجات مردم در مسیر اسلام و مسیر سیدالشهدا سلام‌الله‌علیه باشد. برنامه دیگر ما، رونمایی از کتاب خاطرات مرحوم آیت‌الله شبستری است که جا دارد بنده از همه عزیزانی که در این راستا زحمت کشیدند تشکر کنم؛ خانم عظیمی، جناب آقای میردار و خصوصاً از ریاست محترم مرکز اسناد انقلاب اسلامی، جناب حجت‌الاسلام پورمحمدی که زحمت بسیاری کشیدند و امروز هم در این جلسه حضور دارند تشکر می کنم.

ضرورت مطالعه خاطرات انقلابیون و شخصیت های اثرگذار

حجت‌الاسلام مجتهد شبستری با اشاره به اهمیت خاطرات مبارزین انقلاب اظهار داشت: کتاب‌های خاطراتی که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر می‌شود، حقیقتاً اسناد انقلاب اسلامی است. نکاتی مهم و کاربردی در این کتب وجود دارد. گاهی که انسان از مطالعات علمی خسته می‌شود می‌تواند تورقی در این کتب کرده و از آن‌ها استفاده کند. قطعاً در این کتاب، خاطرات ارزشمندی درج شده است. آیت الله مجتهد شبستری منشأ خدمات بسیاری بود و در پیام مقام معظم رهبری هم به خدمات اجتماعی وی اشاره شده است.

دو تصویر ماندگار از آیت الله مجتهد شبستری در تاریخ انقلاب

فرزند آیت الله مجتهد شبستری تصریح کرد: دو قضیه، نام آیت‌الله محسن مجتهد شبستری را در تاریخ انقلاب اسلامی ماندگار کرده است؛ یکی جریان انتخاب مقام معظم رهبری است که بیانگر بصیرت و اقدام به موقع مرحوم شبستری بود. ماجرای انتخاب رهبری بعد از حضرت امام(ره)، به سمت شورایی شدن پیش می‌رفت که آیت‌الله شبستری در حین جلسه، یادداشتی به مرحوم آقای هاشمی - که اداره جلسه را به عهده داشت - می نویسد که: «آنچه امام درباره آقای خامنه ای فرمودند را بیان کنید...» مدتی از جلسه می‌گذرد و وقتی او می‌بیند که ترتیب اثری به این یادداشت داده نشد، در صحن اجلاسیه بلند می‌شود و می‌گوید: «آقای هاشمی! قضیه‌ای که امام در مورد آقای خامنه ای فرمودند را بیان کنید.» آقای هاشمی هم آن ماجرای معروف را نقل می‌کند و جو جلسه خبرگان از «رهبری شورایی» به سمت «رهبری فردی» گرایش پیدا می‌کند. این نقش حساس و اثرگذار، در آن پیچ تاریخی، بسیار مهم بود.

وی ادامه داد: قضیه دیگر، ماجرای 8 و 9 دی است. حرکت مرحوم شبستری در فضای آن روز در تبریز بسیار اثرگذار بود. 9 دی، بساط فتنه و فتنه‌گران را در هم پیچید. چندی پیش، با یکی از ائمه جمعه اصفهان دیدار داشتم. ایشان می گفت بعد از قضیه 8 و 9 دی سال 88 در جلسه‌ای که ائمه جمعه سراسر کشور حضور داشتند، مرحوم والد شما را دیدم. همان جا خم شدم و دست ایشان را بوسیدم؛ چراکه مجاهدت ایشان در آن دوره آشوب و فتنه، باعث شد در 9 دی، بساط فتنه‌گران در هم پیچیده شود.

«جهاد تبیین» جهادی اولی است

حجت الاسلام والمسلمین مصطفی پورمحمدی دبیرعالی جامعه روحانیت مبارز و رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی در آئین رونمایی از کتاب خاطرات آیت الله محسن مجتهد شبستری در جمع طلاب و اساتید حوزه، ضمن تبریک اعیاد شعبانیه گفت: الحمدالله ما متنعم به مکتب اسلام و معارف عالیه آن هستیم. رحمت بی کران الهی بر وجود مطهر پیامبر اکرم و ائمه اطهار باد. ماه شعبان ماهی سراسر از نعمات خداوند متعال است.

وی یادآور شد: این جلسه هم به منظور تکریم و تجلیل از علم و تحصیل و تهذیب و انجام وظیفه تبلیغ دین و در یک کلام «جهاد تبیین» که جهادی اولی هست و هم به منظور گرامیداشت یاد و نام حضرت آیت‌الله شبستری که حق بزرگی بر گردن همه ما دارند، تشکیل شده است.

رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی با اشاره به رخدادهای روز جهان تصریح کرد: فضایی که این روزها در آن قرار داریم، مسائل حاد و جدی ای است که در جامعه ما وجود دارد. ما به شدت نیاز داریم که در این حوزه‌ها با یکدیگر صحبت کنیم. نیاز جدی به گفتگو، شنیدن، خواندن و تحقیق داریم. ما به شناسایی پیشینه‌مان، حوادثی که بر ما گذشته و حوادثی که این روزها در حال رخ دادن است نیاز داریم. این مسائل مهم و اساسی هستند و باید آن را تحلیل و تفسیر کنیم. به خصوص در باره فتنه ها و حوادثی که ابهامات زیادی درباره آن وجود دارد. برای شما پیشتازان عرصه روشنگری، باید مسائل به طور دقیق تحلیل شود.

نقش طلاب جوان در «جهاد تبیین»

حجت الاسلام والمسلمین پورمحمدی با اشاره به نقش طلاب جوان در تبیین مسائل و روشنگری تصریح کرد: ما طلاب، رسالت روشنگری در جامعه را برعهده داریم. باید فهم دقیقی از حوادث داشته باشیم. خود ما بیش از دیگران نیازمند درک شرایط و آگاهی از حوادث گذشته و درحال وقوع و حوادثی که امکان دارد در آینده رخ دهد هستیم. در این دنیای وانفسا و دوران فتنه های پی در پی و حرکت جهانی همراه با ظلم و به سمت سقوط، این مسئله‌ی مهم بیش از پیش قابل درک است. فضای این روزهای روسیه و اوکراین را ببینید. به تعبیر حضرت آقا، این رویداد حاصل «جهان متمدن» است. جاهلیت مدرن در حال اوج گیری است؛ به راحتی تن به جنگ می‌دهد و انسان‌ها را قربانی مطامع پست و رذل خود می کند. در چنین شرایطی، انسان امروز به کشتی نجات و هدایت نیاز دارد. همه‌ی انسان ها در معرض گرفتاری در این فتنه ها هستند و کمتر کسی می‌تواند از این طوفان فتنه، موفق بیرون آید و از این غرقاب نجات یابد.

بیش از این که به شفاعت ائمه نیازمند باشیم، به هدایتشان نیاز داریم

وی با اشاره به تعبیر «اِنَّ الْحُسین مِصباحُ الْهُدی وَ سَفینَهُ الْنِّجاة» یادآور شد: روایات متعددی برای این تعبیر عمیق داریم. روایتی از رسول الله(ص) داریم که ایشان می‌فرمایند: هنگامی که به معراج می‌رفتم در سمت راست عرش مشاهده کردم که با خط سبز این جمله نوشته شده است؛ «اِنَّ الْحُسین مِصباحُ الْهُدی وَ سَفینَهُ الْنِّجاة». ما انسان ها در همه حال به دنبال کشتی نجات هستیم که اباعبدالله(ع) و فرزندان گرامی شان کشتی نجات اند. بیش از اینکه به شفاعت این کشتی نجات نیازمند باشیم، به هدایت شان نیازمندیم؛ به راهنمایی و دستگیری فکری شان نیاز داریم؛ تا در این کوران ها و کورراه‌ها دست ما را بگیرند و بفهمیم که چه باید بکنیم. البته هدایت مقدمه و سیر به سمت شفاعت است.

جریان روحانیت، امتداد این «سفینه نجات» است

پورمحمدی با بیان این که جریان مقدس و ناب روحانیت امتداد این سفینه نجات است ادامه داد: خوشبختانه کشور ما و جهان تشیع متنعم به جریان زلال روحانیت است. از مراجع گرانقدر، علما، فضلا، خطبا تا طلاب عزیز، در این مسیر مشغول جهادند. حضرت اباعبدالله(ع) پیشتاز همه ماست و ما متأسی به وجود او هستیم و در تبعیت و پیروی از ایشان در این مسیر گام برمی داریم.

در پاسداشت «عالم مجاهد»

وی افزود: مرحوم آیت‌الله شبستری یکی از محصولات این مکتب و این مدرسه است. ایشان در سال 1332 به قم آمدند و از سال 1353 اقامت دائم در تهران داشتند. دوران تحصیل و تهذیب و مراتب حوزوی ایشان مشخص است و من در این مورد وقت شما را نمی‌گیرم. در کتابی که دوستان ما در مرکز اسناد انقلاب اسلامی جمع‌آوری کرده اند، گوشه‌هایی از زندگانی ایشان آمده است و امیدوارم مورد استفاده عزیزان قرار بگیرد.

حجت الاسلام پورمحمدی با اشاره به ویژگی ها و خصوصیات مرحوم مجتهد شبستری خاطرنشان کرد: ایشان وظیفه شناس، متعهد و انسانی فاضل بودند. هنگامی که ما در مدرسه حقانی درس می‌خواندیم، ایشان در آنجا تدریس می‌کردند و از فضلای خوش بیان و خوش قریحه بودند؛ از مدرسین فاضل بودند. وقتی مؤمنین به سراغ ایشان آمدند و آن مرحوم احساس تکلیف کردند، فضای درس و بحث قم را ترک کردند و به تهران آمدند. دل کندن از فضای طلبگی قم خیلی سخت است، اما آقای مجتهد شبستری به واسطه تکلیفی که داشتند این کار دشوار را انجام دادند.

هجرتی که سرآغاز انجام یک رسالت بزرگ بود

رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی با اشاره به مجاهدت های آیت الله مجتهد شبستری در سنگر تبلیغ اضافه کرد: ایشان با هجرت، رسالت تبلیغ خود را انجام دادند. بعد از هجرت به تهران، به یک مسجد و مدرسه بسنده نکردند، بلکه درگیر مسائل سیاسی-اجتماعی جامعه شدند و به عنوان یک «عالم مجاهد»، حضور فعالی در عرصه های مختلف داشتند.

دبیر عالی جامعه روحانیت مبارز ادامه داد: بعد از اینکه جامعه روحانیت مبارز فعالیت خود را در سال 1356 علنی کرد، مرحوم آقای شبستری جزء پایه های اصلی این جریان بودند و تا هفته آخری که منجر به رحلت ایشان شد، این بزرگوار در جلسات جامعه روحانیت مبارز حضور داشتند. بسیار منضبط بودند. در دوران کرونا با اینکه شرایط‌ سنی و جسمی شان مساعد نبود و بیماری داشتند معمولا منظم ترین فرد حاضر در جلسات بودند. بسیار وقت شناس بودند و در جلسات مسائل را به صورت جدی پیگیری می‌کردند. آن مرحوم چهار دوره نمایندگی مجلس و همه ادوار خبرگان را در کارنامه خود داشتند. در جلسه خبرگان که منجر به انتخاب حضرت آقا به رهبری شد، بسیار فعال بودند. ما در مرکز اسناد، مشروح مذاکرات اجلاسیه خبرگان در 14 خرداد 68 را به همراه مصاحبه‌های مجدد با اعضاء که یکی از این بزرگواران آقای شبستری بود، تحت عنوان «سند انتخاب» منتشر کرده ایم.

وی با اشاره به مجاهدت های آیت الله شبستری در تبریز تصریح کرد: ایشان در تبریز هم منشاء خیر و برکت بودند. فعالیت‌های علمی، فرهنگی و تبلیغی ایشان زبانزد بود. آثار عظیمی که ایشان در مصلی تبریز و مسجد کبود برجای گذاشتند کاری بزرگ بود. انسان باید از نزدیک این آثار را ببیند تا متوجه عظمت آن شود.

پورمحمدی با بیان این که «مرحوم آقای شبستری در مجمع جهانی اهل بیت نیز عنصری فعال و اثرگذار بودند» تصریح کرد: ایشان بعدها به عنوان ریاست شورای این مجمع انتخاب شدند. همچنین به عنوان قائم مقام رئیس جامعه روحانیت مبارز تا آخرین لحظه، فعالیت های اثرگذاری داشتند. بخشی از باقیات و صالحات ایشان، همین مدرسه شریف آیت‌الله ایروانی است. محصول این مدرسه شریف شما طلاب بزرگوار هستید که امیدوارم ادامه دهنده راه این عزیز و دیگر بزرگواران باشید.

مسئولیت سنگین روحانیت در جامعه امروز

حجت الاسلام پورمحمدی با اشاره به نقش روحانیت در بزنگاه های تاریخی خاطرنشان کرد: همانطور که اشاره شد، این جریان ناب شیعی در امتداد حرکت اهل بیت(ع) است. امروز دنیا به شدت به این جریان معنوی احتیاج دارد. در این وانفسای بی هویتی انسان و به مسلخ رفتن همه ارزش‌های انسانی، انسانیت معاصر به چراغ هدایت نیاز دارد؛ به سفینه نجات نیاز دارد. این رسالت بر عهده من و شما دوستان بزرگوار است. ما باید نقش خودمان را خوب ببینیم و خوب بیابیم. الحمدالله انقلاب اسلامی این مشعل را در جهان شعله ور کرده است. مسئولیت ما خیلی سنگین است. از پیروزی انقلاب تا به امروز 43 سال می‌گذرد. هر روزمان در این مدت سخت بوده؛ روزی را نداشتیم که بگوییم آرامش در آن روز برقرار بوده است. امروز خیلی سخت تر از گذشته است. امروز مسئولیت خیلی سنگین تر از گذشته است. امروز احساس نیاز خیلی بیشتر است. امروز دشمن ما را بیش از پیش شناخته است.

رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی، با اشاره به نقش تاریخی روحانیت در ماجرای رژی اظهار داشت: می‌گویند وقتی مرحوم میرزای شیرازی فتوای تحریم تنباکو را دادند، گریه کردند و گفتند: اینان تا به امروز نمی‌دانستند قدرت مرجعیت شیعی چه قدر است؛ امروز قدرت مرجعیت و رهبری دینی را شناختند.

وی ادامه داد: دنیای امروز هم قدرت معارف اهل بیت(ع) را فهمیده است؛ قدرت اسلام ناب را فهمیده و شناخته است. قدرت فرهنگ عاشورایی و حسینی، قدرت تربیت فاطمی و قدرت مدیرت مهدوی را شناخته و فهمیده که این قدرت ها قادرند چه اتفاقی را رقم بزنند. امروز دنیا فهمیده که چگونه می توان قدرت نرم تولید کرد. دنیای امروز دنیای قدرت نرم است. سربازان، افسران و سرداران قدرت نرم امروز، شما جوانان روحانی و انقلابی هستید. رسالت سنگینی دارید. حضرت آقا هم که فرمودند: «جهاد تبیین». در مسیر تبیین، فحش خوردن، کتک خوردن، سختی و مشقت و دردسر وجود دارد. اقتضای جهاد این سختی ها و این تهدیدات است. امیدواریم که ما طلاب به لطف اباعبدالله الحسین(ع) رسالت خود را بیابیم و بفهمیم. انشاءالله که این محصول فرهنگ اهل بیت(ع) که نظام مقدس اسلامی است، تسلیم صاحب اصلی اش کنیم و خودمان و مردممان و دیگر ملت‌ها را از این چشمه زلال سیراب نمائیم.

ضرورت فهم تاریخ

حجت الاسلام پورمحمدی ادامه داد: ما روحانیت، غیر از آنچه که به عنوان معارف، از کتاب و اهل بیت و سنت به دستمان رسیده و وظیفه نشر آن را داریم، وظایف دیگری را نیز عهده دار هستیم. برای اینکه انسان روز باشیم و لسان قوم بدانیم، باید زمانه و مخاطب مان را بشناسیم. باید بدانیم که میدان عملیات مان چه میدانی است. باید شرایط میدان را درک کنیم. یکی از مهم ترین نکاتی که به درک شرایط کمک می‌کند، فهم تاریخ است. باید تاریخ را خوب بشناسیم.

لزوم تدریس تاریخ در حوزه های علمیه

رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی تصریح کرد: با توجه به مسئولیتی که بنده بر عهده داشته و مختصری با تاریخ سروکار دارم به این نتیجه رسیده ام که ما طلاب به اندازه کافی با تاریخ مأنوس نیستیم. چه تاریخ پیشنیان، چه تاریخ انبیاء، چه تاریخ اسلام و چه تاریخ معاصر و تاریخ سرزمین مان. حوادثی که بر کشور ما گذشته است اتفاقاتی است که امروز در حال تکرار شدن است. اگر تاریخ را خوب بفهمیم و بازیگران تاریخ را بشناسیم، می‌فهمیم که این اتفاقات در طول تاریخ بارها تکرار شده است. اگر تاریخ را بدانیم، از اشتباهات گذشتگان اجتناب می‌کنیم. من از بزرگواران می خواهم که مطالعه تاریخ را در متن آموزش حوزوی قرار دهند. اگر تاریخ متن آموزش حوزوی باشد، راهنمای زندگی خواهد بود. شما به خود قرآن هم که مراجعه کنید بخش بزرگی از این کتاب شامل تاریخ است.

حجت الاسلام پورمحمدی در فراز پایانی سخنان خود گفت: خدمت حضرت آیت‌الله اعرافی که در جلسه حضور دارند عرض می کنم که دو نکته مشکل اساسی ماست: یکی آشنایی کم با قرآن و دیگری آشنایی کم با تاریخ. امروز ما در این دو زمینه مشکل داریم. نقل شده که مرحوم علامه طباطبایی فرمودند: یک طلبه می تواند کفایتین را تمام کند و به یک آیه قرآن هم نیاز نداشته باشد. امیدواریم شما طلاب جوان و بزرگوار از عیب‌ها و کاستی‌ها و نواقص ما درس بگیرید و شما مردان امروز و مردان فرداها باشید؛ برای انسان‌هایی که سخت نیازمند راهنمایی های شما هستند. حضور بنده در این جلسه توفیقی بود که خدمت شما بزرگواران برسم و عرض تبریک اعیاد شعبانیه را داشته باشم و یادی از مرحوم آیت‌الله شبستری و خدمات و زحماتشان کنم. در آخر هم مجددا از دست اندرکاران برگزاری این برنامه سپاسگزاری می‌کنم.