جمهوریخواهان موفق به وتوی تصمیم برجامی بایدن می شوند؟

سوال اصلی اینجاست که با توجه به در پیش بودن انتخابات میاندوره ای کنگره در آبان ماه امسال، در صورت پیروزی جمهوریخواهان و کسب اکثریت کرسی های سنا توسط آنها، چه اتفاقی در قبال برجام رخ خواهد داد؟ آیا کنگره آمریکا قادر به جلوگیری از اجرای این توافق خواهد بود؟

منابع آمریکایی چه می گویند؟

بر اساس گزارش نشریه هیل،  تلاش‌های دولت جو بایدن برای احیای برجام با شک و تردید فزاینده‌ اعضای دموکرات و جمهوری‌خواه کنگره آمریکا روبه‌رو شده و قانونگذاران از هر دو حزب نگرانند توافق احتمالی احیای برجام از خود برجام ضعیف‌تر باشد، زیرا آمریکا زمان و اهرم فشار خود را از دست داده است.بر اساس گزارش این نشریه، قانونگذاران آمریکایی در این مورد تردیدهایی دارند که آیا اکنون که روابط آمریکا با روسیه و چین، دو امضاکننده برجام، در پایین‌ترین حد خود طی چند سال گذشته است، زمان خوبی برای مذاکره بر سر توافق جدید هسته‌ای ایران است یا نه؟!همچنین نگرانی‌هایی در کنگره آمریکا وجود دارد که در زمان تحریم‌های غرب علیه مسکو، توافق جدید هسته‌ای ایران بتواند میلیاردها دلار را به سوی روسیه هدایت کند. با این حال، اصل مخالفت جمهوریخواهان ، مربوط به اصل توافق برجام است. در سال 2015 میلادی و در جریان بررسی برجام در سنای آمریکا، 42 سناتور دموکرات از آن حمایت کردند که همگی از حزب دموکرات بودند. در آن زمان ، جمهوریخواهان اکثریت سنا را در اختیار داشتند. با همه این اوصاف، به دلیل حمایت رئیس جمهور وقت آمریکا ( اوباما ) از توافق هسته ای، سناتورهای مخالف توافق هسته ای  نتوانستند دو سوم  رای مورد نیاز ( 67 رای از 100 رای) را برای جلوگیری از استفاده رئیس جمهور از حق وتو کسب کنند. 

دموکراتهای مخالف برجام

اکنون دموکراتها با اختلافی بسیار شکننده( یک رای ) ، اکثریت سنا را در دست دارند. آنچه مسلم است اینکه 49 سناتورجمهوریخواه جملگی با توافق هسته ای مخالف بوده و احیای آن را نیز بر نمی تابند. اما در میان دموکراتها نیز برخی سناتورها از رویکرد بایدن و همراهانش در قبال توافق مذکور پیروی نمی کنند. باب منندز رییس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا گفته که به اندازه کافی از جزئیات توافق در حال نهایی شدن احیای برجام اطلاع ندارد تا بگوید آن قدر قوی است که بتواند از آن حمایت کند یا نه.او یکی از چهار دموکرات سنای آمریکا بود که به برجام در هفت سال پیش رای منفی دادند.منندز به هیل گفت در مورد این که اوضاع در مذاکرات هسته‌ای وین چگونه به پیش می‌رود، اطلاع کمی دارد و نمی‌داند که توافق احتمالی چگونه است.منندز در اظهاراتی وقیحانه تاکید کرده است که برنامه موشکی ایران نیز باید در توافق نهایی محدود شود تا او بتواند از احیای برجام حمایت کند. منندز از جمله سناتورهای دموکرات بود که در سال 2015 و در پروسه مخالفت با برجام به جمهوریخواهان پیوست. سه سناتور دموکرات دیگریعنی جومانچین، بن کاردین و چاک شومر نیزمخالفت خود را با این توافق اعلام کردند. با این حال، جمهوریخواهان سنا به صورت مطلق با برجام مخالفت کردند و این توافق در میان آنها موافقی نداشت. 

رویکرد دموکراتهای سنا در قبال برجام 

به نظر می رسد در حال حاضر نیز اکثر دموکراتها از تصمیم دولت بایدن مبنی بر احیای توافق هسته ای حمایت می کنند .با این حال، مخالفان اصل توافق هسته ای در حزب دموکرات کماکان با احیای برجام مخالف هستند. بن کاردین دیگر سناتور دموکرات در کمیته روابط خارجی سنای آمریکا گفت روابط رو به وخامت این کشور با روسیه و چین موانعی را برای مذاکره بر سر یک توافق جدید ایجاد می‌کند و شاید بهتر باید به امید دستیابی به یک توافق بهتر، منتظر آینده باشیم!

با این حال، مقامات ارشد وزارت امور خارجه آمریکا در جلسات استماع سنا تاکید کرده اند که قدرت انعقاد توافقی محکم تر با ایران ( به گونه ای که تامین کننده حداکثری منافع آمریکا باشد ) ندارند. نکته مهم این است که حتی در صورت احیای توافق هسته ای ، این توافق به تصویب مجلس سنا نخواهد رسید و با تصمیم سیاسی رئیس جمهور ایالات متحده اجرایی خواهد شد. به عبارت بهتر، این توافق از حمایت دو سومی اعضای سنا ( 67 سناتور) جهت تبدیل شدن به یک سند قطعی در حوزه سیاست خارجی آمریکا بهره مند نخواهد شد .از سوی دیگر، حتی با احتساب 4 یا 5 سناتور دموکرات که مخالف احیای برجام هستند، تعداد سناتورهای مخالف برجام نیز به بالای 67 سناتور نخواهد رسید و همین مسئله، دستان بایدن را برای استفاده از حق وتوی خود در برابر هرگونه اقدام کنگره علیه توافق احتمالی را باز خواهد گذاشت. 

اصل ابطال پذیر بودن برجام 

همان گونه که اشاره شد، دولت و دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی کشورمان باید در محاسبات خود بر اصل ابطال پذیر بودن برجام توجه ویژه ای داشته باشند. بدیهی است که در معادلات داخلی آمریکا، اگر دولت بعدی اعم از دموکرات یا جمهوریخواه مخالف توافق هسته ای باشد، می تواند بدون اجازه کنگره از آن خارج شود، دقیقا مانند اقدامی که دونالد ترامپ رئیس جمهور سابق آمریکا آن را صورت داد. بنابراین، باید ضمن کسب تضمینهای حداکثری در قبال توافق نهایی، هزینه دولت بعدی آمریکا برای خروج از توافق را افزایش داد.کسب تضمینهای ذاتی در خصوص ذخایر مازاد اورانیوم غنی شده در کشور ، سانتریفیوژهای نسل جدید، برنامه تحقیق و توسعه کشور در حوزه بهره مندی از فناوری هسته ای و .....جملگی از مصادیق این تضمینها محسوب می شود. در کنار این موارد، باید تضینهای اعتباری( اقتصادی) را نیز در قبال تجارت شرکتها و موسسات اقتصادی و بانکهای خارجی با کشورمان در نظر گرفت. در هر حال، نباید آینده پژوهی در قبال برجام را حتی لحظه ای فراموش کرد.