روسیه و ایران به آمریکا نزدیک تر از آن چیزی هستند که گمان می رود

خبر فوری نوشت: پایگاه خبری فارن پالیسی در گزارشی به دوقطبی شدن جهان و اختلافات موجود بین آمریکا و روسیه پرداخته است. نویسنده گزارش این پایگاه معتقد است اختلافات آمریکا و روسیه به این معنا نیست که جهان وارد یک دو قطبی جدید شده و به نظر می رسد برخی کشورها در میانه این دو جبهه قرار گرفته و با هر دو ارتباط دارند و همین امر هم باعث می شود دو جبهه رقیب یعنی روسیه و آمریکا، علی رغم ظاهر، به هم نزدیک شوند.

فارن پالیسی ارمنستان را یکی از مهم ترین نمونه ها در این زمینه می  داند. ارمنستان کشوری است که از طرفی با آذربایجان و ترکیه اختلاف دارد. از طرفی، سعی دارد به جبهه غرب و ناتو نزدیک شود تا مقابل آذربایجان بایستد. از طرف دیگر هم از کشورهای جدا شده از شوروی سابق است و با روسیه قرابت و نزدیکی دارد. در نتیجه می توان گفت: «ارمنستان کشوری است که از نظر ارزش ‌های دموکراتیک و اجتماعی کاملاً با غرب همذات پنداری می‌ کند، اما به دلیل موقعیت جغرافیایی خود، با دو کشور تحت تحریم‌های غرب یعنی روسیه و ایران دوست است. ارمنستان برای کسانی که معتقدند جهان در حال تقسیم شدن به دو جبهه است، یک پیام مشخص دارد؛ سیاست بین‌المللی به ندرت به دوقطب تبدیل می شود.»

فارن پالیسی سپس به ویژگی های ژئوپولیتیک ارمنستان می پردازد. ارمنستان با جمعیتی کمتر از 3 میلیون نفر، کوچکترین کشور قفقاز است. آذربایجان، رقیب دیرینه اش، هم از نظر وسعت جغرافیایی و هم از نظر جمعیت حدودا سه برابر بزرگتر است. برای درک اینکه ارمنستان چقدر کوچک است، در نظر بگیرید که بزرگترین جاذبه توریستی این کشور در داخل مرزهای خود قرار ندارد: کوه آرارات (که طبق متن عهد عتیق جایی است که کشتی نوح به خشکی رسید) درست در بالای مرز ترکیه واقع است. جالب اینکه ارمنیان هنوز اجازه ندارند بدون مجوز از مرز ارمنستان و ترکیه عبور کنند تا کوه آرارات را ببینند. این واقعیت بزرگ‌ ترین چالش ژئوپلیتیکی ایروان را برجسته می‌کند. این چالش مربوط به روابط ارمنستان و ترکیه است که از زمان سقوط اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991 تا کنون ضعیف و بد بوده است.

ارمنستان، در مرز غرب و شرق

اختلافات عمیق ارمنستان و ترکیه در مورد نسل کشی ارامنه در سال 1915 وضعیت امنیتی ارمنستان را تا حد زیادی به چالش کشیده است. به جز این، حمایت ترکیه از آذربایجان رابطه این دو کشور را بدتر هم کرد. بحران قره باغ از ابتدای دهه 90 تا کنون باعث افزایش اختلاف ارمنستان و آذربایجان شده و جنگ های زیادی را پدید آورده است. حمایت ترکیه از آذربایجان باعث شده، ارمنستان تا حدی توسط متحدان آذربایجان محاصره شود و وضعیت بدی پیدا کند.

در میان بحران ارمنستان و آذربایجان، این روسیه است که نقش مهمی را ایفا کرده و می کند. روسیه امضاء کننده آتش بس هایی بود که به هر دو جنگ قره باغ پایان داد. طبق توافقنامه 2020، نیروهای حافظ صلح روسی از کریدور لاچین - جاده ای که ارمنستان را به قره باغ متصل می کند - محافظت خواهند کرد. فارن پالیسی ضمن تاکید بر این شرایط مدعی است که روسیه، قدرتمندترین کشور منطقه، با ارتباط با ارمنستان و آذربایجان، به دوران تزارها باز می گردد. در این میان، ارمنستان نیز از ارتباط با روسیه نفع می برد. ارمنستان در دوران پس از فروپاشی شوروی با روسیه متحد شده است و از این طریق، روابط آذربایجان با ترکیه را متعادل کرده است. ارمنستان همزمان عضو سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO) (ائتلافی امنیتی به رهبری روسیه) و نیز اتحادیه اقتصادی اوراسیا است که یک بازار واحد مشترک متشکل از پنج کشور جدا شده از شوروی است. این در حالی  است که آذربایجان عضو هیچکدام از این اتحادیه ها نیست. روسیه همچنین یک پایگاه نظامی بزرگ در ارمنستان دارد اما چنین پایگاهی در آذربایجان ندارد.

اختلافات روسیه و ارمنستان زیاد است

از آن سو، ارمنستان به غرب نیز نزدیکی زیادی دارد. این نزدیکی باعث شده، روسیه در مورد ارمنستان کمی نگران شود. در سال 2013، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، ارمنستان را تحت فشار قرار داد تا روابط اقتصادی خود با اتحادیه اروپا را کم کند. روابط ارمنستان و روسیه در سال 2018 و پس از انتخاب نیکول پاشینیان به عنوان نخست وزیر ارمنستان تیره تر شد. انتخابات ارمنستان جنجالی بود و به درگیری و اختلاف دو گروه انجامید. روسیه از برخورد دولت پاشینیان با رهبر معترضان که تمایلات بیشتری به روسیه داشت، راضی نبود و همین امر باعث افزایش اختلاف پوتین و پاشینیان شد.

همچنین، در طول جنگ 2020 قره باغ میانجیگری روسیه نهایتا از رخ دادن بدترین سناریوهای ممکن برای ارمنستان جلوگیری کرد، اما مانع از شکست ارمنستان نشد. ائتلاف CSTO هم به هیچ وجه در طول درگیری‌های 2020 اقدامی نکرد و خود را کنار کشید. در همین زمینه، مقامات سابق و فعلی ارمنستان نسبت به روابط سازنده ای که بین روسیه و ترکیه وجود دارد بسیار نگران بوده و هستند.

با این حال، فارن پالیسی می نویسد: «اگرچه پوتین ممکن است بزرگترین متحد ارمنستان نباشد، اما خود ارمنی ها به درستی اشاره می کنند که روسیه و ایران از طریق مخالفت با حمایت ترکیه از آذربایجان، به نوعی با ارمنستان متحد بوده اند. هیچ کدام از این دو کشور تمایلی به گسترش نفوذ ترکیه به حیاط خلوت خود ندارند و همین امر باعث نزدیکی روسیه و ایران و به ارمنستان می شود.»

رابطه ارمنستان با ایران

این پایگاه سپس به رابطه ایران و ارمنستان می پردازد و می نویسد: «در حالی که روسیه شریک امنیتی مهمتری برای ارمنستان است، نباید از روابط دیرینه ارمنستان با ایران نیز غافل شد. ارتباطات گردشگری و انرژی محور دو کشور بسیار قوی است. طبق گزارش ها، در طول جنگ 2020، ایران به روسیه اجازه داد تا از حریم هوایی خود برای ارسال تجهیزات نظامی به ارمنستان استفاده کند. در حالی که روابط ایران با آذربایجان خوب است، تهران نسبت به مداخله ترکیه در آذربایجان و قفقاز نگرانی هایی دارد.»

فارن پالیسی تاکید دارد که صادرات و واردات انرژی از ایران به ارمنستان اجازه می دهد که کمتر به روسیه متکی باشد. جای تعجب نیست که در بهار گذشته، پاشینیان به مطبوعات گفت: "اکنون ما روابط بسیار نزدیکی با ایران داریم."

از آنجا که روسیه و ایران نفوذ قابل توجهی در قفقاز دارند، برجستگی روابط آنها با ارمنستان همیشه موثر خواهد بود.

جهان دو قطبی نیست

از نظر فارن پالیسی، در غیاب دخالت فعال ‌تر غرب در منطقه قفقاز جنوبی، ارمنی‌ ها در مورد تهاجم روسیه به اوکراین و تحریم‌های بعدی غرب علیه مسکو احساس دوگانگی عمیقی دارند. از یک طرف، آنها متوجه افزایش تمایلات امپریالیستی روسیه شده‌اند و این باعث می ‌شود که به عنوان یکی از جمهوری های شوروی سابق عمیقاً ناراحت و نگران باشند. از سوی دیگر، ارمنی‌ ها نگران هستند که تحریم‌های ایالات متحده علیه روسیه بسیار خوب عمل کند و قدرت روسیه را کم کرده و  مانع از حفظ ثبات و امنیت ارمنستان در برابر ترکیه و آذربایجان شود.

فارن پالیسی معتقد است ارمنستان در شرایط فعلی باید روی لبه تیغ راه برود و همزمان رابطه مثبت و منفی با غرب و روسیه داشته باشد. در واقع، شواهد نشان می دهد، ارمنستان در مرز دو قطبی غرب و روسیه واقع است. ارمنستان از طرفی با غرب رابطه برقرار می کند، از طرف دیگر نیز به روسیه نزدیک است و همین امر باعث می شود نتوان به راحتی کشورها را در دو قطبی غرب – شرق قرار دهیم. طبق استدلال فارن پالیسی، وضعیت جدید دنیا و بررسی شرایط کشورها نشان می دهد که جنگ سرد تکرار نخواهد شد و کشورها به راحتی به دام غرب یا شرق نمی افتند.

گزارش های رسانه های خارجی، صرفا جهت اطلاع رسانی ترجمه می شوند و لزوما مورد تایید خبر فوری و نامه نیوز نیستند