مرد اول ترکیه، نگران آینده/ زلزله طومار اردوغان را در هم می پیچد؟
اعتراضات و شورش هایی در برخی مناطق ترکیه رخ داده و سخنرانی‌ها، توئیت‌ها، پست‌های اینستاگرامی و مقالات علیه اردوغان و دولتش فزونی یافته است. اینها همه نشان می دهد که در آستانه انتخابات ماه می، شرایط برای اردوغان سخت شده است.
خبر فوری نوشت: زلزله سهمگین ترکیه و سوریه می تواند عواقب و تاثیرات سیاسی مختلفی داشته باشد. این تاثیرات به خصوص می تواند کرسی حکومت رجب طیب اردوغان را متزلزل کند چراکه او بر خلاف بشار اسد که در جنگی خونین بر مخالفانش پیروز شده، همچنان نگران احزاب مخالف قدرتمندی است که در ترکیه فعالیت می کنند.
حوادث طبیعی چگونه طومار قدرتمندان را می پیچند؟
در تاریخ شواهد زیادی از تاثیرات یک بلا یا حادثه طبیعی بر فرآیندهای سیاسی و اجتماعی وجود دارد. جنگ پلوپونزی به علت شیوع طاعون به نفع اسپارتی ها تمام و به مرگ رهبر قدرتمند آتن یعنی پریکلس منجر شد. همچنین، وقوع یک کسوف در سرزمین باستانی کره باعث شد مردم نسبت به آینده امپراتور گوموا نگران شده و او را نه نظر کرده بلکه لعنت شده توسط ارواح آسمانی و خدایان بدانند.
این تاثیرات در دوران کنونی نیز قابل مشاهده است. کیست که بتواند منکر تاثیر پاندمی کرونا بر شکست جریان راست افراطی در قاره آمریکا (شکست ترامپ در ایالات متحده و بولسونارو در برزیل) شود. بنابراین، تاثیر یک واقعه طبیعی بر فرآیندهای سیاسی امری ممکن و گاه محتمل است. اما آیا زلزله مهیب اخیر می تواند بر آینده سیاسی اردوغان تاثیر بگذارد؟
اقتصاد و زلزله؛ پاشنه آشیل های اردوغان و مخالفینی که علیه او متحد شده اند
انتخابات سراسری ترکیه نزدیک است. اردوغان که در ۱۰ سال اخیر توانسته به قدرتمندترین عضو حزب عدالت و توسعه بدل شده و با تغییر قانون اساسی و تبدیل ساختار سیاسی این کشور از نظام پارلمانی به ریاستی، قدرت خود را تضمین کند، در سه سال اخیر با مشکلات فراوانی روبه‌رو بوده است. اردوغان که روزگاری توانست اقتصاد ترکیه را با تحول روبه‌رو کرده و حتی سودای عضویت در اتحادیه اروپا را در سر داشت، حالا از همان جایی ضربه می خورد که روزگاری نقطه قوتش بود. اقدامات سیاسی اردوغان و به خصوص تصمیماتِ مبتنی بر ایدئولوژی جدید او که نه تحت اصول و باورهای آتاتورک بلکه تحت تاثیر سلطان عبدالحمید (سلطان عثمانی سابق) پرورده شده‌اند، باعث شده اقتصاد ترکیه با آسیب های فراوانی روبه‌رو شود. اقدامات سیاسی اردوغان در دو سال اخیر باعث شد، لیر ترکیه نوسانات بزرگی را تجربه کرده و بانک مرکزی این کشور با شتاب به سمت سقوط حرکت کند.
در این اوضاع و احوال، احزاب مخالف اردوغان بیکار ننشسته و شروع به فعالیت علیه رئیس جمهور ترکیه کرده و می کنند. اردوغان بعد از کودتای نافرجام سال ۲۰۱۶ و غائله مربوط به فتح الله گولن و طرفدارانش، شروع به پاکسازی ارتش، مجلس و احزاب از مخالفان خود کرد. در آن دوران، اردوغان گمان داشت که به تنها سلطان آنکارا تبدیل شده و دیگر هیچ مخالفی یارای مقابله با او را ندارد اما اوضاع به سود اردوغان پیش نرفت و فضای سیاسی ترکیه بعد از چند سال، مجددا باعث نزدیکی و اتحاد احزاب و گروه های مخالف شد و آنها را دور هم جمع کرد.
با ضربات اقتصادی و تورم اخیر ترکیه، قدرت و نزدیکی احزاب مخالف اردوغان بیشتر شده است. در آستانه انتخابات ترکیه، احزاب مخالف اردوغان متحد شده و در مقابل او و حزبش، نام "اتحاد ملت" را برگزیده‌اند. حزب اتحاد ملت وعده داده که در صورت شکست حزب عدالت و توسعه و شخص اردوغان و متحدانش، در کمتر از ۴ ماه بانک مرکزی را مستقل و ارزش لیر را به حالت سابق بازگرداند.
رجب طیب اردوغان برای محافظت از لیر، جلوگیری از تبدیل لیر به دلار و افزایش تبدیل دلار به لیر، سپرده‌های محافظت‌شده لیر در برابر نوسانات ارز خارجی را ایجاد کرد که هزینه گزافی روی دست دولت گذاشت. احزاب مخالف وعده داده‌اند که به برنامه سپرده‌های محافظت‌شده لیر در برابر نوسانات ارز خارجی پایان دهند.
اتفاقات اقتصادی اخیر وقتی با زلزله و خرابی های حاصل از آن جمع می شود، اردوغان را بیشتر در موضع ضعف قرار می دهد. در حال حاضر بسیاری از بازماندگان زلزله، سلبریتی ها و فعالان اجتماعی و سیاسی ترک معتقدند نحوه امدادرسانی به زلزله‌زدگان مناسب نیست. اعتراضات و شورش هایی در برخی مناطق ترکیه رخ داده و سخنرانی ها، توئیت ها، پست های اینستاگرامی و مقالات علیه اردوغان و دولتش فزونی یافته است. اینها همه نشان می دهد که رجب طیب اردوغان در شرایط مناسبی به سر نمی برد و در آستانه انتخابات (در ماه می)، شرایط برای او سخت شده است.
اردوغان همچنان قدرت اول ترکیه است
با این حال، نباید از خاطر برد که شخص اردوغان و حزبش یعنی عدالت و توسعه همچنان در بین بخش های زیادی از مردم ترکیه محبوب است. این محبوبیت از جهات مختلف قابل ارزیابی است. اولا اردوغان یک سیاستمدار سنتی و مذهبی است و قدرت نفوذ بر طبقات سنتی شهری و روستایی را دارد. ثانیا، اردوغان یک سیاستمدار قدیمی است که توانسته در ساختار قدرت ترکیه نفوذ کرده و بر ارکان مختلف آن حکمرانی کند. از این جهت، بسیاری ترجیح می دهند به او اعتماد کنند و دست به تغییر وسیع سیاسی نزنند. ثالثا، گروه های مخالف هنوز نتوانسته اند روی یک چهره شاخص و کاریزماتیک برای مقابله با اردوغان به اجماع برسند. اینها همه دلایلی هستند که نشان می دهند اردوغان همچنان از شانس زیادی برای پیروز شدن در انتخابات ریاست جمهوری آتی برخوردار است. باید تا ماه می صبر کرد و دید سیاستمدار کهنه کار ترک می تواند بار دیگر در صدر قدرت بماند یا او و حزب عدالت و توسعه جای خود را به یک سیستم سیاسی دیگر می دهد؟
دیدگاه تان را بنویسید