خانه‌تکانی در نیروی هوایی ایران با ورود احتمالی جنگنده‌های روسی؟

فوربس در گزارشی درباره رابطه نظامی جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه می‌نویسد: گزارش‌هایی تایید نشده در رسانه‌های ایران، حکایت از این دارد که ممکن است در هفته‌های ‌پیش‌رو، نخستین بخش از جت‌های جنگنده سوخو-۳۵ که ایران به روسیه سفارش داده، به این کشور تحویل شود.

در مطلبی که خبرگزاری جمهوری اسلامی، «ایرنا» آن را از‌خروجی خود حذف کرده است، گزارش داده بود که سوپر فلنکرها(سوخو-۳۵) به زودی وارد ایران خواهند شد.  با توجه به مقاله‌ی حذف شده و شایعات قبلی مبنی بر اینکه جنگنده‌ها در آوریل وارد ایران می‌شوند و تایید ورود جنگنده‌ها در ماه مارس، از سوی یک مقام رسمی ایرانی، نهایتا باید با شک و تردید به این خبر نگاه کرد.

با این وجود، ورود قریب‌الوقوع هواپیماهای سوخو-۳۵ به ایران، بدون شک در نیروی هوایی ایران که مدت‌هاست نادیده گرفته شده، یک نقطه عطف خواهد بود.

هیچ جنگنده‌ی جدیدی در ۳۳ سال گذشته، به نیروی هوایی ایران وارد نشده است. آخرین خرید قابل توجه جنگنده از سوی ایران، به ۴۷ سال قبل بازمی‌گردد.

سال ۱۹۷۶، ایران نخستین جنگنده‌های تامکت F-14‌ را که در یک قرارداد تاریخی به ایالات متحده سفارش داده بود، تحویل گرفت.

تهران، نهایتا تا پیش از انقلاب اسلامی ۱۹۷۹ که روابط نزدیک میان ایران و آمریکا پایان یابد، ۷۹ فروند از آنها را دریافت کرده بود.

علیرغم تحریم تسلیحاتی از سوی آمریکا و موتورهای مشکل‌دار تی‌اف-۳۰، تامکت‌های اف-۱۴ که نیروی هوایی ایران به ارث برده بود، با خلبانانی که بعضا‌ در حکومت جدید زندانی شده بودند، در طول جنگ طولانی مدت ۸ساله با صدام، بسیاری از جنگنده‌های‌دشمن را سرنگون کردند.

مجهز بودن به رادارهای AWG-9، مسلح بودن با موشک‌های هوا به هوای دوربرد فونیکس AIM-54 که توانایی منهدم کردن اهداف تا  فاصله ۱۰۰ مایلی را داشتند، تامکت‌ حریفی قدرتمند و برتر در نبردهای هوایی بود.

در حالی که نسل چهارم جنگنده‌ها، در آن زمان واقعا پیشرو و پیشرفته بودند و به خوبی برای ایران کار کردند، در نهایت زمان به آنها خسارت وارد کرد. در همین حال، رقبای ایران جنگنده‌های‌مدرن و پیشرفته‌ای را در همان دهه‌ها به دست می‌آوردند.

در دهه ۹۰ میلادی، ایران از اتحاد جماهیر شوروی، یک ناوگان میگ-۲۹ فالکروم خریداری کرد.

دلیلی که ایران تعداد بیشتری از‌جنگنده‌های‌میگ-۲۹ را از‌اتحاد جماهیر شوروری خریداری نکرد، این بود که جنگنده‌های استفاده شده‌ی اف-۱۴ بسیار جدیدتر از میگ‌های۲۹ بودند.

سال‌های بعد، جت‌های نیروی‌هوایی‌عراق شامل هواپیماهای فرانسوی میراژ اف-۱، برای جلوگیری از‌ نابودی توسط ناوگان دریایی ائتلاف به رهبری آمریکا در جنگ خلیج فارس، در ایران فرود آمدند. تهران آنها را مصادره کرد و به خدمت نیروی هوایی خود درآورد. هواپیماهای تهاجمی سوخوهای-۲۵ عراق نیز در اختیار نیروی هوایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی قرار گرفت که در سال ۲۰۱۴ برای کمک به بغداد جهت مبارزه با گروه دولت اسلامی[داعش] به عراق بازگردانده شدند.

پیش از این، ایران در نظر داشت تا از‌ روسیه، جنگنده‌های سوخو-۳۰ خریداری کند. لااقل از سال ۲۰۱۶، شایعات متناوبی مبنی بر اینکه ایران قصد تولید مشترک هواپیما جنگنده را دارد، وجود داشت.

در پی تجاوز نظامی سرنوشت‌ساز روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، مسکو و تهران روابط دفاعی‌شان را به سطح بی‌سابقه‌ای گسترش دادند. طرف دوم، طرف اول را با صدها پهپاد یک‌بار مصرف مجهز کرد.

در پاسخ، روسیه ایران را با حداقل ۲۰ فروند سوخوی-۳۵ تامین خواهد کرد، که به نظر می‌رسد در سال‌های اخیر، ابتدا برای صادرات به مصر ساخته شده‌ بودند؛ بابت قراردادی با قاهره که بسیاری بر این عقیده‌اند که لغو شده است.

واضح نیست که تهران به دنبال وارد کردن جنگنده‌های‌ بیشتر است یا هماهنگی برای‌تولید مشترک از طریق مونتاژ کردن در ایران. اخیرا و در اوایل ماه می، مجددا شایعات تولید مشترک سوخو-۳۰ مطرح شد؛ این بار در یک رسانه‌ ترکیه.

جنگنده‌های سوخو-۳۵، مرگبار بودن خودشان را برای مخالفان اوکراینی روسیه، ثابت کرده‌اند. یک خلبان میگ-۲۹ شناخته شده‌ی اوکراینی اخیرا به بی‌بی‌سی گفته که «بزرگترین دشمن، جنگنده‌های‌ سوخو-۳۵ روسی هستند».

در حالی که جنگنده‌های روسی با قابلیت مانور فوق‌العاده، بسیار پیشرفته‌تر از جنگنده‌های در اختیار نیروی هوایی اوکراین یعنی مدل‌های ابتدایی فلنکر و فالکروم ساخته شده در دهه ۸۰ میلادی، هستند، اما این جنگنده‌های روسی همچنان از بسیاری جهات، دارای محدودیت هستند. برای مثال، سوخوی-۳۵، تنها جنگنده نسل ۴.۵ است که «آرایه اسکن الکترونیکی فعال (AESA)» را ندارد.[تکنولوژی (AESA) یکی از فناوری‌های‌ برتر برای جنگنده‌ها محسوب می‌شود که هنگام نبرد هوایی می‌تواند همزمان ۸ هدف را رهگیری کند و با ۴ هدف درگیر شود. این تکنولوژی همچنین در جنگ‌های الکترونیکی هوایی کاربرد زیادی دارد]

این مورد، در کنار بسیاری دیگر از کمبودهای شدید بالقوه، احتمالا به این معناست که سوخو-۳۵ نمی‌تواند تهران را قادر به داشتن برتری هوایی بر فراز خلیج فارس کند؛ به خصوص آنکه اگر تنها ۲۴ فروند دریافت کند.

از طرف دیگر، آنها ناوگان قدیمی جنگنده‌های ایران را تقویت خواهند کرد و توان دفاعی هوایی ایران هم افزایش می‌یابد.

این جنگنده‌ها چه هفته‌ها و ماه‌های پیش‌رو و چه حتی در سال‌های آینده وارد ایران شوند، به احتمال زیاد، سوخوهای۳۵، پیشرفته‌ترین جنگنده‌هایی ‌خواهند بود که در نیم قرن گذشته وارد ایران شده‌اند؛ مساله‌ای که به خودی خود، قطعا بی‌اهمیت نخواهد بود.