نشانه های توافق ایران و آمریکا

دولت جو بایدن در حال مذاکره محرمانه با ایران برای دستیابی به یک توافق غیررسمی است که برخی از مقامات جمهوری اسلامی آن را آتش بس سیاسی می نامند. حقیقت مذاکرات ضمنی واشنگتن با تهران به طور مستقل، توسط سه مقام بلند پایه اسرائیل، یک مقام ایرانی و یک مقام امریکایی تایید شده است.

ایالات متحده امریکا از تهران انتظار دارد که برنامه هسته ای خود را محدود کند (به طور دقیق تر، از غنی سازی اورانیوم بالاتر از سطح تولید فعلی خودداری کند) و شهروندان امریکایی ایرانی الاصل را که اکنون در زندان های ایران هستند، آزاد کند. و از همه جالبتر از فروش تسلیحات موشکی به روسیه خودداری کند.

در مقابل، ایران انتظار دارد که امریکا تحریم ها را افزایش ندهد، نفتکش های خارجی را توقیف نکند و به دنبال قطعنامه های تنبیهی جدید در سازمان ملل متحد نباشد. تهران همچنین، از واشنگتن انتظار دارد که میلیاردها دلار از دارایی های ایران را در ازای شهروندان زندانی آزاد کند.

ایران در شرایط سخت اقتصادی قرار دارد. ولادیمیر ساژین، محقق ارشد موسسه شرق شناسی آکادمی علوم روسیه، گفت که بیش از 10 میلیارد دلار از دارایی های ایران در امریکا بلافاصله پس از انقلاب اسلامی 1979 مسدود شد. تا اواسط دهه 2010، مجموع وجوهی که در خارج از کشور به دلیل تحریم ها بلوکه شده بود، از 100 تا 120 میلیارد دلار متغیر بود. 

وی همچنین گفت: «مسئله افراد دستگیر شده نیز وجود دارد و این نیز عامل مهمی است، به ویژه برای امریکایی ها. امید به نوعی پیشرفت وجود دارد، به خصوص که مذاکرات متوقف نشده و مدت هاست که از طریق واسطه های عمانی و حتی، گاهی مستقیم انجام شده است. این نشان می دهد که هم امریکا و هم ایران به حل این مشکل علاقه مند هستند.»

در نشست ماه مه G7 در هیروشیما، کشورهای گروه 7 به رهبری امریکا حل و فصل موضوع برنامه هسته ای ایران با تمرکز بر برجام را خواستار شدند. در همان زمان، رهبران گروه 7 به تهران هشدار دادند که لازم است، از حمایت از روسیه در درگیری با اوکراین دست بردارد. در غرب، تصور می شود که ایران پهپادهای کامیکازه شاهد 136 را به روسیه ارائه می دهد. در ماه مارس، لوید آستین، وزیر دفاع ایالات متحده امریکا اعلام کرد که گفته می شود، مسکو تصمیم گرفته است، با تهران در زمینه تسلیحات موشکی و دفاع هوایی همکاری بی سابقه ای را آغاز کند.

ایوان تیموفیف، مدیر برنامه شورای امور بین الملل روسیه و باشگاه گفت وگوی بین المللی والدای گفت: «انگیزه امریکایی ها برای دستیابی به توافق با ایران قابل درک است. در چارچوب بحران انرژی، برای امریکا سودمند است که حجم بیشتری از سوخت را در بازار آزاد سازی کند.»

دلیل دوم این است که اکنون کاهش تعداد مخالفان آشکار، کاهش شدت رویارویی با ایران و تمرکز بر رویارویی با روسیه و چین برای امریکایی ها سودمند است. اولین نشانه های توافق میان امریکا و ایران ممکن است، این اطلاعات باشد که هفته گذشته، امریکا مجوز پرداخت ۲.۷۶ میلیارد دلار بدهی انرژی به ایران را به عراق صادر کرد. این پول فقط توسط فروشندگان شخص ثالث مورد تایید امریکا برای خرید مواد غذایی و تجهیزات پزشکی برای شهروندان ایرانی استفاده خواهد شد.

چندی پیش، آیت الله علی خامنه ای، رهبر معظم انقلاب ایران، گفت که اگر زیرساخت های هسته ای ایران دست نخورده باقی بماند، می تواند توافق با غرب را تایید کند. وی همچنین، گفت که ایران باید حداقل با بازرسان هسته ای بین المللی همکاری کند. ساژین پیش بینی می کند که برای هر یک از نکات ذکر شده، احتمالا یک معامله وجود دارد و هنوز هم پیشرفت هایی در این مسیر وجود خواهد داشت. این خاورشناس خاطرنشان کرد: «افراد رادیکالی در حکومت ایران وجود دارند که به طور کلی، مخالف هر گونه گفت وگو با غرب هستند. از سوی دیگر، وضعیت اقتصادی و اجتماعی کشور به نظام ایران اجازه نمی دهد که برای حل این مشکل فرصت ها را از دست دهد.»

تیموفیف با تردید خاطرنشان کرد: «برخی تبادل سیگنال های دیپلماتیک میان تهران و واشنگتن ممکن است، اما موانع زیادی وجود دارد. مانع اصلی این است که ایران هیچ تضمینی ندارد که امریکایی ها در هر لحظه، نظر خود را تغییر ندهند. اگر آنها برخی تحریم ها را کاهش دهند، با یک ضربه قلم می توانند آنها را بازگردانند. یک چیز دیگر هم وجود دارد: بیشتر تحریم ها علیه ایران به طور قانونی، در امریکا گنجانده شده است. رئیس جمهوری می تواند، اجرای آنها را متوقف کند، اما نفر بعدی می تواند، آنها را بازگرداند. این همان چیزی است که در مورد توافق هسته ای ایران اتفاق افتاد.»

به نظر می رسد، جالب ترین مورد در توافق احتمالی، کاهش همکاری های نظامی ایران و روسیه باشد. ساژین یادآور می شود که ایران متحد استراتژیک روسیه نیست و هر دو کشور به دلیل تحریم ها، در یک طرف قرار گرفته اند که آنها را متحد می کند. در ایران، بسیاری از مقامات مخالف نزدیک شدن به روسیه هستند و معتقدند که این اتحادیه اروپاست که می تواند مشکلات را حل کند.

ساژین گفت: «اگر امریکا حتی با کاهش نسبی تحریم ها موافقت کند، این به کاهش تورم و کاهش بیکاری کمک می کند». 

تیموفیف نیز تاکید کرد که عرصه تجارت مایل است تحریم ها برداشته یا کاهش یابد تا در بازارهای بین المللی کارآمدتر کار کنند. اما، او افزود که منافع راهبردی در قالب برنامه هسته ای نیز وجود دارد که موضوع امنیت ملی است.

تیموفیف همچنین گفت: «روسیه بازار بزرگی است که اکنون، در حال خالی شدن است. بعید است که دولت ایران به رغم همه وعده های واشنگتن، این منافع را قربانی کند.»

منبع:  دیپلماسی ایرانی