رفتار شناسی رسانه ها در مورد یک پدیده ؛ صادق بوقی در بوق

نامه نیوز -  رسانه‌های داخلی در روزهای اخیر با عبور از مراسم اعطای جایزه نوبل به «نرگس محمدی»، از زاویه‌ای انتقادی به ماجرای «صادق بوقی» ورود کردند. در شبکه‌های بیگانه اما اوضاعی متفاوت به چشم می‌خورد.

ماجراهای مربوط به «صادق باقری» یا همان پیرمرد رشتی که حالا میلیون‌ها نفر به نام «صادق بوقی» او را می‌شناسند یکی دو روز گذشته بسیاری را به واکنش واداشت و بسیاری از رسانه‌های داخلی نیز از ابتدای بسته شدن صفحه اینستاگرامی او به اتهام تولید محتوای مجرمانه تا پخش شایعه و تکذیب بازداشت او و سپس بازگشت پیج و ... پیگیر این سوژه شدند.

نگاه انتقادی داخلی‌ها به بستن صفحه اینستاگرام پیرمرد رشتی

برخی روزنامه‌ها صرف نظر از رویکرد و دسته‌بندی‌های سیاسی، از زوایای گوناگون به این ماجرا پرداختند. به عنوان مثال، دیروز «فرهیختگان» نوشت: آن افرادی که پیج صادق بوقی را بسته‌اند مکانیسم را نمی‌شناسند، آنها احتمالا خوشحالند که به تکلیف خود عمل کرده‌اند، چون نماینده امپریالیسم جهانی در بازار رشت را به زانو درآورده‌اند. اینکه قبض و بستن موجب بسط و نشر شهرت می‌شود خیلی پیچیدگی ندارد. اگر اینها را بدانیم از آوازخوان‌ها و مردم معمولی چریک درست نمی‌کنیم.

امروز هم برخی رسانه‌های داخلی از زاویه غلبه اخبار صادق ‌بوقی بر موج‌سازی «ساسی مانکن» و «تتلو» و ... به این موضوع پرداختند و تصویر پیرمرد رشتی روی صفحه نخست روزنامه‌هایی مانند «همشهری» و «سازندگی» قرار گرفت.

برخی سیاسیون دولت سابق نیز در فضای رسانه‌ای و مجازی در این باره اظهارنظر کردند. در میان مسئولان کنونی هم اظهارات «عزت الله ضرغامی» وزیر میراث فرهنگی مورد توجه قرار گرفته که گفته بود «هنوز نتوانستیم شادی را به درستی ارائه کنیم. اگر پیرمردی درب مغازه‌اش شادی کرد از نظر ما متهم است ولی اگر همین شادی را در ایام یا مناسبت مذهبی انجام می‌داد تشویق هم می‌شد»

همچنین، توئیت حجت‌الاسلام «محمد قمی» رئیس سازمان تبلیغات اسلامی قابل تامل بود که «با این مسأله‌سازی‌های زرد و پوچ، اسب را گم کرده و پیِ نعلش می‌گردیم!»

تفاوت‌های بی بی سی فارسی و ایران اینترنشنال در پوشش دو خبر

این رویداد در میان رسانه‌های فارسی‌زبان خارجی هم بازتاب زیادی داشت آن هم در شرایطی که اکثر رسانه‌های جهان بیشترین حجم اخبار خود را به جنگ در اراضی اشغالی و پس از آن با فاصله زیاد روز جهانی حقوق بشر (دهم دسامبر) اختصاص می‌دهند.

حجم اخبار و تولیدات خبری فارسی‌زبان‌های خارجی درباره صادق بوقی با توجه به وقایعی مانند برخی تجمع‌های اعتراضی بازنشستگان، اظهارنظر و اطلاع‌رسانی‌های مربوط به پرونده موسوم به «فساد چای»، انفجار در مخازن مینی پالایشگاه بیرجند و ... قابل توجه و چشمگیر بود.

این در حالی است که در میان اخبار مربوط به ایران در روزهای هفته جاری، اعطای جایزه صلح نوبل ۲۰۲۳ به «نرگس محمدی» محکوم جرائم امنیتی که در زندان به سرمی‌برد از دیگر رویدادها از نظر کمّیت و کیفیت پوشش خبری در رسانه‌های فارسی‌زبان خارجی سبقت گرفت.

در میان رسانه‌های فارسی‌زبان خارجی، «ایران اینترنشنال» در بازه زمانی دو روزه دهم و یازدهم دسامبر (یکشنبه و دوشنبه ۱۹ و ۲۰ آذرماه) بیشترین تمرکز را بر جایزه نوبل نرگس محمدی داشت.

از میان ۲۲۳ پست تلگرامی کانال ایران اینترنشنال در این بازه ۴۸ساعته، ۵۶ مورد به نرگس محمدی و ۱۳ مورد به صادق بوقی اختصاص داشت. این یعنی ۲۵.۱ درصد پست‌های تلگرامی به نوبل محمدی و ۵.۸ درصد به صادق بوقی پرداخته است که نسبتی نزدیک چهار به یک را نشان می‌دهد.

«بی بی سی فارسی» هم سعی کرد برای نرگس محمدی سنگ تمام بگذارد و از میان ۱۹۵ پست تلگرامی طی دو روز، ۲۲ مورد (۱۱.۳درصد پست‌ها) را به نوبل این زندانی امنیتی اختصاص داد و ۹ مورد (۴.۶ درصد) را به صادق بوقی تا نسبتی حدود ۲.۵ برابری میان این دو چهره خبرساز برقرار سازد.

در زمینه تفاوت‌های نحوه پوشش بی بی سی و ایران اینترنشنال باید گفت که رسانه نخست در دوره بررسی، بخش عمده اخبارش را روی وقایع جنگ غزه متمرکز ساخت و نیز اعطای جایزه حقوق بشری ساخاروف به خانواده «مهسا امینی» و در همین فضا و در مقایسه با دیگر شبکه لندن‌نشین کوشید با «بریکینگ نیوز» (خبر فوری)، گزارش‌های تصویری و فوتوتیترهای گوناگون، نوبل نرگس محمدی را پوشش دهد.

در عوض، ایران اینترنشنال رویکردی کمّی یا به اصطلاح فلّه‌ای را در پیش گرفت و ضمن انعکاس حواشی، تا توانست کوشید با مصاحبه‌شوندگان اختصاصی و کارشناسان پای ثابت این شبکه گفت‌وگوهایی را ترتیب دهد.

بقیه رسانه‌های بیگانه چطور نوبل نرگس محمدی و داستان صادق بوقی را پوشش دادند؟

رویکرد «رادیو فردا» به این دو خبر در قیاس با سایر رسانه‌ها جالب توجه بود و تلاش کرد در پست‌های تلگرامی به هر شکل که شده ماجرای نرگس محمدی را به صادق بوقی متصل سازد و به نوعی ترکیبی عمل کند.

از میان ۸۴ پست تلگرامی رادیو فردا طی ۴۸ ساعت، ۱۵ مورد (حدود ۱۷.۸ درصد) به نوبل محمدی تعلق داشت و هفت مورد (۸.۳ درصد) به پیرمرد رشتی یعنی تقریبا نصف. در کنار این دو موضوع، تقابل اتحادیه اروپا با تهران بر سر مسائلی مانند وضع تحریم‌های تازه و اعتراض به محاکمه شهروند سوئدی به اتهام جاسوسی در ایران در کنار برخی تجمعات ضدجمهوری اسلامی در کشورهای اروپایی به بهانه روز جهانی حقوق بشر در تولیدات این شبکه برجسته بود.

در همین مدت دو روزه، «دویچه وله فارسی» ۹۸ پست تلگرامی داشت که ۷ مورد آن (۷.۱ درصد) به نرگس محمدی مربوط بود و سه مورد (حدود ۳.۱ درصد) به صادق بوقی یعنی نسبتی شبیه رادیو فردا.

در بازه زمانی دو روزه، محور برجسته تولیدات «صدای آمریکا» معطوف به فضاسازی با هدف القاء وجود «فساد سیستماتیک» در ایران بود و علاوه بر پرداختن به ابعاد گوناگون پرونده فساد چای، اخبار و ادعاهایی در مورد کشف قاچاق نهاده‌های دامی و بازداشت تعدادی از مدیران منابع طبیعی به اتهام اخذ رشوه منتشر ساخت.

با این حال، از میان ۱۴۱ پست تلگرامی صدای آمریکا، ۱۷ مورد (حدود ۱۲ درصد) به نرگس محمدی و ۴ مورد (۲.۸ درصد) به صادق بوقی اختصاص یافت.

در میان رسانه‌های فارسی‌زبان بیگانه، «رادیو زمانه» و «رادیو بین‌المللی فرانسه» ترجیح دادند صادق بوقی را نادیده بگیرند. در عوض، از میان ۴۴ پست تلگرامی رادیو زمانه در بازه زمانی ۴۸ساعته، ۶ مورد (۱۳.۶درصد) متعلق به نرگس محمدی بود و این رسانه گزارش‌های مفصلی در مورد نوبل وی و پیامش به مراسم اعطای جایزه انتشار داد که در بخشی از آن آمده است «این پیام سندی ماندنی در تاریخ جنبش آزادی‌خواهی مردم ایران است»!

در بین ۲۳ پست کانال کم‌مخاطب رادیو فارسی فرانسه، ۴ پست (حدود ۱۷.۴ درصد) مربوط به نرگس محمدی بود و در مقابل، جنگ در اراضی اشغالی و مسائل حقوق بشری از افغانستان تا جنگ اوکراین، وزن قابل توجهی در تولیدات این رسانه داشت.

در بین شبکه‌های فارسی‌زبان بیگانه رویکرد سلطنت‌طلب‌ها در قیاس به طیف‌های موسوم به حقوق بشری و دموکراسی‌خواه بسیار جالب توجه بود. به عنوان مثال «ایندیپندنت فارسی» از میان ۱۳۴ پست تلگرامی در دو شبانه روز، ۲ مورد را به محمدی و ۲ پست را به صادق بوقی اختصاص داد یعنی چیزی نزدیک به ۱.۵ درصد برای هر کدام

نکته جالب توجه اینکه این رسانه سلطنت‌طلب چند روز پیش به نقل از «یاسمین پهلوی» همسر «رضا پهلوی» تحت عنوان «معمای گزینشی‌بودن تماس‌های تلفنی نرگس محمدی از اوین» نوشته بود: «چگونه به یک زندانی سیاسی اجازه صحبت با آنجلینا جولی داده می‌شود، اما او نمی‌تواند اجازه گفت‌وگو با پسرش را بگیرد. این موضوع برای بسیاری از ما یک معماست.»

جمع‌بندی

نگاهی به پوشش خبری دو رویداد مربوط به نرگس محمدی و صادق بوقی طی دو شبانه روز گذشته نشان می‌دهد که بسیاری از رسانه‌های داخلی با عبور از مراسم اعطای جایزه به محکوم امنیتی کوشیدند با نگاه انتقادی به ماجرای بسته شدن صفحه اینستاگرامی پیرمرد رشتی بپردازند.

در مقابل و البته به جز شبکه‌های فارسی‌زبان سلطنت‌طلب، این نرگس محمدی بود که در تولیدات خبری رسانه‌های بیگانه توانست گوی سبقت را از رقبایی مانند فساد چای و صادق بوقی برباید.

منبع: ایرنا