وی افزود: مرحله قطع روابط تجاری با [رژیم] اسرائیل ضروری بود و انجام شد. حجم تجارت سالانه ما با اسرائیل ۹.۵ میلیارد دلار بود و ما چنین در نظر گرفتیم که این تجارت وجود ندارد و فاز جدیدی را آغاز کردیم.

رئیس‌جمهور ترکیه خاطرنشان کرد: برخی احزاب سیاسی در ترکیه پیش از انتخابات به ما در رابطه با روابط با اسرائیل حمله می‌کردند و این حملات غیرقابل توجیه بود. ما تا پایان انتخابات صبر کردیم و اکنون تصمیم به قطع کامل روابط تجاری با اسرائیل گرفتیم.

این اقدام ترکیه توجهات بسیاری را به خود جلب کرد، چراکه این کشور در طول هفت ماه گذشته به دلیل سیاست‌های دوگانه خود در رابطه با رژیم صهیونیستی مورد انتقاد قرار گرفته بود؛ در این مدت مقامات ترکیه و شخص اردوغان از یک‌سو در سخنرانی‌های مختلف و شدیداللحن به رژیم صهیونیستی می‌تاختند، اما از سوی دیگر روابط اقتصادی این کشور با رژیم همچنان برقرار بود.

به عقیده بسیاری از کارشناسان این سیاست‌های دوگانه در رقابت با جمهوری اسلامی ایران معنا می‌یابد، چراکه ترکیه به دنبال ساخت چهره‌ای مهم و تأثیرگذار از خود در جهان اسلام است و از طرفی چشم‌پوشی از روابط اقتصادی با رژیم صهیونیستی را به‌ضرر منافع خود می‌داند، در همین راستا پس از انجام عملیات «وعده صادق» و افزایش چشمگیر جایگاه جمهوری اسلامی ایران در میان افکار عمومی کشورهای جهان به‌ویژه مسلمانان، ترکیه نیز از قطع روابط اقتصادی خود با رژیم صهیونیستی خبر داد، اما به نظر می‌رسد ترکیه این بار نیز دست از سیاست‌های دوگانه خود برنداشته است، در همین راستا رسانه‌های رژیم صهیونیستی در روزها اخیر اعلام کردند با وجود تعلیق روابط اقتصادی ترکیه و اسرائیل، آذربایجان همچنان به صادرات نفت خود به اسرائیل از طریق مسیر شناخته شده خط لوله باکو-تفلیس-جیهان از طریق خاک ترکیه ادامه می‌دهد.

نگاه اردوغان، نگاهی سودمحور است

مهدی تبریزی، کارشناس مسائل منطقه در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا در خصوص سیاست‌های اردوغان در رابطه با رژیم صهیونیستی اظهار کرد: اصولاً نگاه اردوغان به مسائل و چالش‌های منطقه‌ای به ویژه مسئله فلسطین نگاهی سودمحور است. این بدان معنی است که زنده بودن حیات سیاسی دولت اردوغان در چالش‌های سیاسی منطقه‌ای و بین‌المللی تأمین می‌شود. شما این نوع از سیاست را می‌توانید به وضوح در رفتار ترکیه در چالش روسیه و غرب مشاهده کنید.

وی با بیان اینکه دولت اردوغان در هفت ماه گذشته موضع‌گیری‌های متفاوتی در خصوص مسئله فلسطین، از خود نشان داده است، گفت: در روزهای ابتدایی هفتم اکتبر دولت ترکیه با تصور این موضوع که بحران به وجود آمده عمر بسیار کوتاهی خواهد داشت، دو طرف درگیر را به حفظ آرامش و جلوگیری از خشونت‌های بیشتر دعوت کرد و هم‌زمان در همکاری با نیروهای غربی در مانور دریایی آب‌های مدیترانه و با حضور رژیم‌صهیونیستی شرکت کرد و از سوی دیگر سران گروه حماس را از ترکیه اخراج کرد. دولت اردوغان همیشه سعی کرده است به‌منظور حفظ ظاهر در زمینه گسترش روابط میان آنکارا-تل‌آویو این مسئله را برجسته کند که باید برای حفظ منافع فلسطینیان و وجود یک نیروی میانجی این روابط وجود داشته باشد.

ترکیه، ایران و جایگاه ام‌القرای جهان اسلام

کارشناس مسائل منطقه ادامه داد: اردوغان تصور می‌کرد در ماه‌های نخست می‌تواند مسئله به وجود آمده را با میانجیگری حل کند و همچنان جایگاه خود را به عنوان ام‌القری جهان اسلام ارتقا دهد و از سوی دیگر در سیاست بین‌الملل خود را در جایگاه یک میانجی در بحران‌های بین‌المللی معرفی کند، اما فرسایشی شدن و طولانی شدن درگیری میان حماس و ارتش اسرائیل به نوعی طرح‌های اردوغان را با مشکل روبه‌رو کرد.

تبریزی یادآور شد: اردوغان پس از شروع عملیات بمباران و کشتار مردم بی‌دفاع غزه و پس از موضع‌گیری افکار عمومی در جهان اسلام تغییر رویه داده و حملات لفظی خود را نسبت به مقامات کابینه اسرائیل و شخص نتانیاهو نشانه رفت، این در حالی است که بر اساس اسناد افشا شده اردوغان طی پیامی به وزارت خارجه ایالات‌متحده عنوان کرده که به هیچ عنوان خواهان قطع روابط با اسرائیل نیست و تنها مشکل اردوغان شخص نتانیاهو و سیاست‌های اعمالی وی است. این حملات لفظی پس از بمباران بیمارستان شفا شدت بیشتری به خود گرفت اما در عمل سیاست‌های دولت اردوغان کاملاً برخلاف لفاظی‌های در جریان بوده است.

وی تصریح کرد: بر طبق اسناد وزارت بازرگانی ترکیه از اکتبر ۲۰۲۳ تا مارس ۲۰۲۴ یعنی تقریباً دو ماه گذشته حجم تجارت بین آنکارا و تل‌آویو ۲ میلیارد و ۳۰۵ میلیون دلار بوده است! از همان ماه اکتبر ۲۰۲۳ تا ماه مارس که انتخابات شهرداری‌های ترکیه برگزار شد ۷۰۱ کشتی میان بنادر ترکیه و سرزمین‌های اشغالی در تردد بوده‌اند یعنی تقریباً روزانه ۸ کشتی. بر طبق همین اسناد بیشترین تجارت انجام شده میان اسرائیل و ترکیه از طریق شرکت‌های است که جزوی از خانواده یا حلقه اول نزدیکان اردوغان بوده‌اند.

کارشناس مسائل منطقه با اشاره به اینکه این روند به ظاهر پس از شکست سنگین حزب عدالت و توسعه در انتخابات شهرداری‌ها تغییر پیدا کرد، گفت: دولت ترکیه با تبلیغات و سروصدای زیاد صادرات ۵۴ قلم کالا به سرزمین‌های اشغالی ممنوع اعلام کرد، اما همان‌طور که واضح بود تجارت میان دو کشور محدود نشد و همچنان این روند و البته با سرعت کمتری ادامه پیدا کرد.

تبریزی با بیان اینکه یکی از مؤلفه‌های رقابتی میان ایران و ترکیه بحث ام‌القرایی جهان اسلام است، گفت: هر دو کشور در این زمینه برنامه‌ها و اقداماتی را در سال‌های گذشته انجام داده‌اند و گاهی تعارض منافع و برخورد منافع در برخی حوزه‌ها هم داشته‌اند، در خصوص مسئله فلسطین دستگاه تبلیغاتی ترکیه همیشه این کشور و شخص اردوغان را بزرگترین حامی آرمان فلسطین معرفی کرده است و از سوی دیگر فعالیت‌های کشورهای دیگر از جمله ایران را موجب پیچیده‌تر شدن فرایند دستیابی به صلح میان گروه‌های فلسطینی و رژیم صهیونیستی دانسته‌اند.

عملیات وعده صادق و رشته‌هایی که پنبه شد…

وی افزود: پس از هفتم اکتبر و سیاست‌های اعمالی دولت ترکیه نسبت به نسل کشی مردمان غزه و عدم قطع ارتباط سیاسی و تجاری با رژیم صهیونیستی نارضایتی‌های از سوی مردم ترکیه نسبت به موضع‌گیری‌های اردوغان ایجاد شد و این نارضایتی‌ها از سوی رسانه‌های ترکیه و فضای مجازی به افکار عمومی جهان اسلام ساطع کردید که به هیچ عنوان مورد رضایت دولت ترکیه نبود، از سوی دیگر تنش‌های میان ایران و اسرائیل پس از عملیات طوفان‌الاقصی و موضع‌گیری هوشیارانه جمهوری اسلامی و گروه‌های مقاومت متحد ایران به‌خصوص انصارالله یمن در دفاع از مردم مظلوم غزه توانست محبوبیت ایران را در میان کشورهای اسلامی به شدت افزایش دهد و این زنگ خطری برای ترکیه بود.

کارشناس مسائل منطقه ادامه داد: پس از حمله تروریستی به مقر دیپلماتیکی ایران در دمشق و حمایت همه‌جانبه افکار عمومی جهان اسلام از ایران همچنین حضور سران سیاسی حماس در تهران با یک استقبال رسمی موجب بروز اولین واکنش از سوی دولت اردوغان به‌منظور تغییر صحنه بازی شد. دولت اردوغان دقیقاً در بحبوحه اخبار حمله به سفارت ایران اعلام کرد که صادرات ۵۴ قلم از محصولات خود را به سرزمین‌های اشغالی ممنوع اعلام می‌کند. اردوغان سعی کرد با این موضع‌گیری همچنان خود را در صدر اخبار مبارزه با اسرائیل قرار دهد تا بتواند وجه از دست رفته خود را ترمیم کند، اما با انجام عملیات وعده صادق اردوغان تمام رشته‌های خود را پنبه شده دید.

تبریزی تصریح کرد: حمایت همه‌جانبه و خوشحالی زائد الوصف مسلمان از پاسخ مقتدرانه ایران به رژیم صهیونیستی باعث شد تا ترکیه جایگاه رهبری جهان اسلام خود را از دست رفته ببیند از همین روی پس از حمله ایران رسانه‌های و برخی چهره‌های دولتی به وضوح پاسخ ایران را یک نمایش تو خالی دانستند و آن را ذیل یک طرح سه‌جانبه میان ایران-آمریکا و اسرائیل توصیف کردند که هدفی جز فراموشی مسئله فلسطین و مردم غزه ندارد. این موضوع در یک هفته اول به شدت در رسانه‌های رسمی و فضای مجازی ترکیه علیه ایران در حال تبلیغ بود تا از عظمت اقدام ایران حداقل در میان مردم خود ترکیه بکاهند.

پشت پرده خبر قطع روابط اقتصادی ترکیه با رژیم صهیونیستی؛ ترکیه این بار صادق است؟

وی در خصوص واقعیت پشت پرده سیاست‌های اردوغان اظهار کرد: بر اساس شواهد و اسناد موجود به‌نظر می‌رسد دولت ترکیه مجدد جنگ زرگری را با اسرائیل آغاز کرده است.

هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه چند روز پیش از قطع کامل تمام روابط تجاری این کشور با تل‌آویو خبر داد این در حالی است که با مراجعه به منابع موجود هفدهم اردیبهشت چهار کشتی باری میان بنادر مختلف ترکیه و اسرائیل در حال تردد هستند، همچنین هنوز پایانه‌های انتقال انرژی از ترکیه به سرزمین‌های اشغالی در حال فعالیت بوده و نفت جمهوری آذربایجان را از طریق بند جیهان به اسرائیل منتقل می‌کنند.

کارشناس مسائل منطقه ادامه داد: از سوی دیگر به نظر می‌رسد تجار ترکیه‌ای با همکاری وزارت بازرگانی این کشور راه‌های جایگزینی را برای صادرات به رژیم صهیونیستی تدارک دیده‌اند، به این شکل که ابتدا محصولات مورد نیاز اسرائیل به کشورهای همچون یونان و جمهوری آذربایجان صادر و از آنجا دوباره به مقصد بنادر حیفا و اشدود بارگیری می‌شود. حجم تجارت ترکیه به یونان در هفته گذشته ۶۷ درصد افزایش پیدا کرده است، همینطور در خصوص میزان تجارت به آذربایجان نیز به همین مقدار شاهد افزایش بوده است.