صلح در غزه؛ دورتر از آنچه به نظر می رسد/ چالش مذاکرات و حمله ایران به اسرائیل

در حالیکه تا چند روز پیش، همه رسانه ها و تحلیلگران منتظر انفجار خاورمیانه و حمله ایران به مواضع اسرائیل در فلسطین اشغالی در پاسخ به ترور اسماعیل هنیه در تهران بودند، ناگهان، اخبار مذاکرات آتش بس و صلح رژیم صهیونیستی و حماس به گوش رسید و چنان پخش شد که نگرانی حاصل از درگیری مقاومت و اسرائیل را کاهش داد و اخبار جنگ را در سایه قرار داد.

با این حال، برخی تحلیلگران معتقدند این مذاکرات نیز مانند مذاکرات قبلی به سرانجام نخواهد رسید و بعید است بتواند به صلح دائمی یا طولانی مدت در غزه تبدیل شود.

غیبت بازیگران مهم؛ مهمترین ضعف مذاکرات صلح

مذاکرات صلح فعلی با چالش های متعددی روبه رو است. مهم ترین چالش مربوط به ضعف ساختاری خود مذاکرات می شود. این نقص و ضعف در مذاکرات صلح قبلی نیز مشهود بود و اجازه نداد که روند مذاکرات به نتایج طولانی مدت و چشمگیر منتج شود. مشکل اصلی و بزرگ مذاکرات صلح فعلی عدم حضور گروه ها و دولت های تاثیرگذار در جنگ و صلح غزه است.

در مذاکرات فعلی چند بازیگر مهم حضور دارند: آمریکا، مصر، قطر و رژیم صهیونیستی. همچنین، تروئیکای اروپا (انگلیس، فرانسه، آلمان) از آن حمایت کرده اند. اما خود حماس که یک طرف جنگ است در مذاکرات حضور ندارد. برخی ناظران معتقدند اگرچه حماس در مذاکرات حضور ندارد اما مصر و قطر به نمایندگی از این گروه در مذاکرات حاضرند. اما باید در نظر داشت که نه مصر و نه قطر قادر به نمایندگی حماس نیستند.

دولت مصر هیچ قرابتی با حماس ندارد و در نظر رهبری حماس، عبدالفتاح السیسی (رئیس جمهور مصر) چهره ای غرب گرا و محافظه کار است که در اوج جنگ نیز حاضر نشد دیوار مرزی در منطقه رفح و صحرای سینا را به روی پناه جویان فلسطینی باز کند و اگرچه در روزهای پایانی مراوداتی با اعضاء حماس داشت اما تفاوت مبنایی و عقیدتی اش با حماس منجر به نوعی احتیاط و دوری در برقراری روابط شده و می شود.

در مقابل مصر، قطر از وضعیت بهتری برخوردار است. دولت قطر یکی از حامیان جدی حماس است و برخی رهبران سیاسی این جنبش در این کشور حضور دارند. مراودات سیاسی قطر و حماس همیشه مستحکم بوده و در جنگ اخیر نیز مستحکم تر از قبل شده است. با این حال، نباید گمان داشت که دولت قطر نماینده حماس در مذاکرات است و کادر فرماندهی سیاسی و نظامی این جنبش حاضر است به احکام و دستورات دولت قطر پایبند بماند. اگرچه بعد از انتخاب یحیی السنوار به عنوان جانشین اسماعیل هنیه، قطر ابراز خوشحالی کرد (اینجا بخوانید) اما باید در نظر داشت که در قلب حماس، همواره نوعی دوگانگی سیاسی وجود داشته است.

گروهی از اعضاء ارشد کادر رهبری این جنبش به قطر نزدیک و گروهی به جنبش مقاومت (حزب الله و ایران) نزدیک اند. این دوگانگی از سال های قبل نیز وجود داشته است. مشهور است که خالد مشعل به قطر گرایش بیشتری داشته و یحیی السنوار به مقاومت نزدیک تر است. به همین دلیل، حماس هرگز تابع قطر نیست و دولت قطر نیز قادر به نمایندگی این گروه جهادگرا اما متکثر نمی باشد.

یکی از نتایج و لوازم استدلال فوق این است که عدم حضور جنبش مقاومت و به خصوص نمایندگان ایران در مذاکرات صلح یک خلاء جدی در روند مذاکرات بوده و می تواند آن را به محاق ببرد. این مساله زمانی برجسته تر می شود که شرایط فعلی منطقه را در نظر بگیریم. مذاکرات صلح جدید در زمانی به اوج خود رسیده که هم اسرائیل و هم دنیا منتظر پاسخ مقاومت به ترور اسماعیل هنیه در تهران هستند. بر اساس گزارشی که اخیرا خبرگزاری فرانسه نوشته، آمریکا بعد از اوج گیری تنش در خاورمیانه و افزایش احتمال درگیری مستقیم ایران و اسرائیل، تلاش کرد مذاکرات صلح را پیش ببرد تا از تنش ها کاسته و خطر جنگ را کم کند.

حتی اگر هدف آمریکا این باشد، باز شکی نیست که عدم حضور ایران در مذاکرات صلح می تواند طرح بایدن را نقش بر آب کند. شاید به همین دلیل باشد که در روزهای اخیر، بازیگران مختلف منطقه ای با مقامات ایران تماس گرفته و تلاش کرده اند ایران را از پاسخ به اسرائیل منصرف کنند. این واسطه گری ها، بدون حضور ایران در مذاکرات، ممکن است بی فایده بوده و مذاکرات صلح را هم بی نتیجه کند.

همچنین، عدم حضور ترکیه به عنوان یکی دیگر از بازیگران منطقه ای مهم و روسیه، به عنوان بازیگر مهم جهانی که بر کشورهای مقاومت نیز نفوذ دارد، بر اثرگذاری و نتیجه بخشی مذاکرات تاثیر خواهد گذاشت. در اهمیت نقش روسیه در مذاکرات صلح همین بس که با وجود درگیری شدید مسکو در جنگ با اوکران و شرایط بد نظامی آنها، محمود عباس، رهبر تشکیلات خودگردان، به مسکو سفر کرد و برای کاهش تنش ها در فلسطین از پوتین کمک خواست.

مذاکرات و «احتیاط» و «تردید» حماس و اسرائیل

شاید همین نقص های فوق الذکر در روند مذاکرات باشد که هم حماس و هم دولت نتانیاهو را نسبت به آینده بدبین کرده است. این مساله ای است که خبرگزاری فرانسه در گزارش اخیرش به آن اشاره دارد. بر اساس گزارش این پایگاه، رهبران حماس روند مذاکرات، پیش شرط ها و اهداف آن را نامشخص و مبهم دانسته اند.

از آن سو، نتانیاهو حاضر به تمدید آتش بس بعد از پایان روند مذاکرات نیست و برای اجرای این سیاست، از آمریکا تعهد کتبی خواسته است. همچنین، طبق گزارش ها در دو روز اخیر درگیری هایی در مناطق مختلف غزه، بین نیروهای حماس و اسرائیل رخ داده که در اثر آنها، چند نفر مجروح شده یا جان باخته اند.

این شواهد نشان می دهد که شرایط منطقه هنوز ملتهب و نابسامان است و ممکن است هر لحظه به درگیری های بزرگ تبدیل شود. مذاکرات صلح در این شرایط ادامه دارد و به همین دلیل، در خطر جدی است. تاریخ نشان داده هر گاه «میدان» در وضعیت نابه سامان و ملتهب است، «دیپلماسی» نیز شکست می خورد.

منبع: خبر فوری