عارف: زمان آن رسیده که به ناشناخته ها و ناگفته های امام بپردازیم

«محمدرضا عارف» امروز دوشنبه ۱۲ خرداد ۱۴۰۳ در همایش کنشگران حوزه امام خمینی (ره) در مرکز همایش های ریاست جمهوری، با گرامیداشت حماسه ها و رویدادهای های ماه خرداد، گفت: امروز ابعاد ناشناخته فراوانی از شخصیت امام راحل، بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی وجود دارد که به اندازه کافی برای شناخت و تبیین آن تلاش لازم و جدی صورت نگرفته و ضروری است که ابعاد شخصیتی امام خمینی (ره) در ابعاد و زمینه های مختلف دقیق تر تبیین و بررسی شود.

معاون اول رئیس جمهور تاکید کرد: اگر ابعاد شخصیتی امام دقیق‌تر و عمیق‌تر تبیین می‌شد؛ امروز حاکمیت ارزش‌ها و آنچه امام رهبری کردند بهتر و پایدارتر بود.

عارف با بیان اینکه باید از گذشته درس بگیریم و مسیر بهتری را برای انجام وظایف خود، به‌ویژه نخبگان، دانشمندان و اندیشمندانی که دغدغه‌ راه امام را دارند، ترسیم کنیم، توجه بیشتر و دقیق تر به ابعاد شخصیتی امام در شرایط کنونی برای جامعه‌ اسلامی ما بیشتر ضروری به نظر می‌رسد.

وی خاطرنشان کرد: امروز در سی و ششمین سالگرد ارتحال بنیانگذار نظامی نوین و معمار اندیشه‌ای تمدنی گرد هم آمده‌ایم؛ اندیشه‌ای که فراتر از مرزهای جغرافیایی، قومی و حتی فقهی، پیام خود را به جهانیان رساند.

زمان آن رسیده که به ناشناخته ها و ناگفته های امام بپردازیم 

عارف افزود: در طول سال‌ها، بارها از امام به‌عنوان فقیه، عارف، مبارز و سیاستمدار یاد کرده‌ایم، اما اکنون زمان آن فرا رسیده که به ناشناخته‌ها و ناگفته‌های ایشان بپردازیم؛ بخش‌هایی از شخصیت و اندیشه‌ی امام که گاه در روایت‌های سیاسی به حاشیه رفته‌اند و امروز بیش از هر زمان دیگری نیاز به بازخوانی و بازشناسی دارند.

معاون اول رئیس جمهور تصریح کرد: در این مسیر، شایسته است از موسسه تنظیم و نشر آثار امام تقدیر ویژه به عمل آید؛ نهادی که در طول سالیان، حافظه‌ مکتب امام را پاسداری کرده و امروز نیز می‌تواند با بازتولید معرفت دینی، اجتماعی و حکمرانی برآمده از آرای ایشان، ما را در شناخت عمیق‌تر امام یاری رساند.

عارف در ادامه سخنان خود در تشریح چند ویژگی برجسته‌ امام خمینی(ره) که توجه به آنها در شرایط کنونی ضروری است، گفت:  انقلاب اسلامی ایران پیش از هر چیز یک دگرگونی فرهنگی بود؛ انقلابی برای تحول درونی انسان‌ها، بازسازی نظام ارزشی جامعه و احیای رابطه‌ی انسان با خدا، خویشتن و قدرت بود.

توجه ویژه امام به موضوع فرهنگ به عنوان مسئله اصلی 

معاون اول رئیس جمهور با اشاره به نگاه تمدنی امام عنوان کرد: امام خمینی(ره) از همان آغاز، فرهنگ را مسئله‌ اصلی می‌دانستند؛ فرهنگی که باید انسان‌ساز، مسئولیت‌آفرین و معنابخش باشد. در اندیشه‌ی ایشان، حکومت ابزار بود نه هدف. تمدن مورد نظر امام، تمدنی اخلاقی و معنوی است؛ تمدنی که در آن قدرت در خدمت معنا، عدالت و کرامت انسان قرار می‌گیرد.

عارف با بیان اینکه امام پروژه بزرگتر از انقلاب سیاسی را دنبال می‌کرد، افزود: امام به دنبال پروژه نهادسازی اخلاقی در تراز فرهنگ اسلامی بود، امام خمینی (ره) پیش از آنکه فقیه حکومت باشد معلم نفوس بود. آثار عرفانی و اخلاقی ایشان از ولایت، عبودیت، سیر انفسی و طهارت نفس سخن می‌گویند اما کمتر به این توجه شده که امام این مفاهیم را به ساحت سیاست و حکمران نیز آورد و دستگاه معرفتی جدیدی بر پایه آن بنیان نهاد.

فقه در نگاه امام خمینی (ره) یک جریان سیال و در مسیر تکامل بود

معاون اول رئیس جمهور، فقه تحولگرا و گذر از فقه فردی به فقه تمدنی را از دیگر ویژگی های امام راحل عنوان کرد و گفت: فقه در نگاه امام خمینی نه امری ثابت و راکد بلکه جریان سیالی بود که در مسیر تکامل و پاسخگویی به تحولات زمانه قرار داشت.

عارف تصریح کرد: رویکرد مصلحت محور ایشان در تاسیس مجمع تشخیص مصلحت نظام و نمونه‌هایی از اجتهاد ایشان نشانه‌های بارز از انعطاف پذیری و نوآوری در چارچوب اصول فقهی به شمار می‌رود. 

معاون اول رئیس جمهور اظهار کرد: امام خمینی فقه را در گستره تاریخ و شرایط متغیر زمانه بازخوانی کرد بی‌آنکه از اصول و مبانی اصیل آن فاصله بگیرد. این توانایی تبیین و تحول فکری فقهی امروز بیش از هر زمان دیگری برای جهان اسلام ضرورت و اهمیت دارد.

هنر حکومت داری در بحران 

وی به دیگر خصوصیت امام یعنی هنر حکومت داری در بحران اشاره کرد و گفت: امام نه تنها رهبر ایام انقلاب بود بلکه پس از پیروزی نیز توانست بر بحران‌های متوالی همچون جنگ تحمیلی، اختلافات داخلی، ترورها و فشارهای جهانی، کشتی انقلاب را هدایت کنند. مدیریت بحران و نگاه امام، ترکیبی از توکل الهی، مشورت با نخبگان و تشخیص مقتضیات زمان بود. ایشان در بحران‌ها نه به سازش تن داد و نه گرفتار تحجر شد. این میدان داری هوشمندانه حلقه مفقوده سیاست امروز ما است.

ضرورت بازتعریف جایگاه زن مسلمان فراتر از کلیشه ها

معاون اول رئیس جمهور با اشاره به دیدگاه روشن امام خمینی (ره) درباره جایگاه زن در تمدن اسلامی، اظهار داشت: امام خمینی(ره) زن را نیرویی فعال و مؤمن در شکل‌گیری تمدن اسلامی می‌دانستند. ایشان زن را نه صرفاً عضوی از خانواده، بلکه عنصری تأثیرگذار در جامعه و تاریخ اسلام می‌شناختند.

وی افزود: این دیدگاه که ریشه در سنت دینی دارد، بر این باور است که حضور و مشارکت فعال زنان در عرصه‌های مختلف، ضامن پیشرفت و استحکام جامعه اسلامی است. ما باید این نگاه را به صورت عمیق‌تر مورد بررسی قرار دهیم و جایگاه زن مسلمان را فراتر از کلیشه‌ها و محدودیت‌های رایج بازتعریف کنیم.

اعتقاد و ایمان راسخ امام به جوانان

عارف در ادامه به موضوع “امام و جوانان” پرداخت و با اشاره به نگاه امام به مقوله اعتماد و میدان دادن به نسل جوان گفت: در منظومه فکری امام خمینی(ره)، جوانان نه صرفاً یک گروه سنی، بلکه اصلی‌ترین سرمایه اجتماعی و فرهنگی کشور محسوب می‌شدند.

وی افزود: امام به جوانان ایمان راسخ داشت و بزرگترین مأموریت‌های انقلاب را به آنان می‌سپرد. از دفاع مقدس تا جهاد سازندگی، از عرصه دانشگاه تا مساجد، و از سنگر علم تا میدان سیاست - این جوانان بودند که به ندای امام پاسخ گفتند و نقش محوری در تحولات ایفا کردند.

معاون اول رئیس جمهور تاکید کرد: نگاه ژرف امام این بود که با اعتماد و میدان دادن به نسل جوان، می‌توان افق‌های دوردست را فتح کرد. این بینش، امروز نیز می‌تواند چراغ راه ما در مواجهه با نسل جدید باشد.

عارف خاطرنشان کرد: امام بارها در بیانات خود تاکید می‌کردند که امید من به شما جوانان است. با زبانی صمیمی مسئولیت آینده کشور را به آنها گوشزد می‌کردند. نگاه امام به جوانان صرفاً احساسی یا شعاری نبود بلکه نگاهی راهبردی، تمدن ساز و آینده نگر بود. امروز نیز اگر بخواهیم به راه امام بازگردیم باید به جوانان بازگردیم با آنها سخن بگوییم به آنها اعتماد کنیم و راه را برای شکوفایی استعدادهای آنها هموار سازیم.

وی در ادامه سخنان خود با اشاره به نگاه امام خمینی(ره) به موضوع حوزه و دانشگاه در افق تمدنی اظهار کرد: امام هم حوزه را احیا کرد و هم دانشگاه را کرامت بخشید. او بیش از هر شعاری به وحدت نهادهای علمی باور داشت. دانشگاه و حوزه را دو بال اصلی انقلاب می‌دانست. در نگاه امام علم دینی یعنی علمی که در خدمت انسان و معنویت باشد نه علمی خنثی یا ابزاری. ایشان دغدغه داشت که دانشگاه از وابستگی فکری و حوزه از انزوا خارج شوند و هر دو در خدمت انسان‌سازی و توسعه و پیشرفت کشور باشند.