سناریوی خروج از NPT؛ ایران تنها می‌ماند؟

روزنامه فرهیختگان نوشت:  درعین‌حال آژانس انرژی اتمی به عنوان بازوی نظارتی معاهده ان‌پی‌تی نه‌تنها این حملات را محکوم نکرد بلکه به گفته مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، این نهاد، اقدام به انتقال اطلاعات از ایران به کشورهای متخاصم کرده است.

همچنین این نهاد با ارائه گزارش‌های نادرست زمینه‌ساز صدور قطعنامه در شورای حکام علیه ایران و زمینه‌سازی بین‌المللی و حقوقی حمله رژیم صهیونی و آمریکا علیه ایران شد. در واقع متعهد بودن به ان‌پی‌تی و آژانس به یک تهدید علیه ایران تبدیل شد. از طرفی نیز حضور کشورها در معاهدات بین‌المللی باید تا زمانی اتفاق بیفتد که منافع ملی آن‌ها تأمین می‌شود، با توجه به عدم تحقق منافع کشور و زیان دیدن امنیت ملی، بنابراین خروج از این معاهده امری ضروری است. 

با عنایت به لزوم اخذ این تصمیم، بررسی پیامدهای آن نیز ضروری است. یکی از سؤالاتی که پس از مطرح شدن این ایده به ذهن خطور می‌کند این است که آیا خروج از ان‌پی‌تی باعث ایجاد اجماع جهانی علیه ایران می‌شود یا خیر. 

خروج ایران از ان‌پی‌تی، در ظاهر یک تصمیم حقوقی است که مطابق ماده ۱۰ این معاهده، در صورت تهدید جدی منافع حیاتی یک کشور عضو، قابل انجام است. با استناد به همین ماده، کشورهایی نظیر کره شمالی نیز از این معاهده خارج شده‌اند. بنابراین، اصل خروج از منظر حقوق بین‌الملل نمی‌تواند مشروعیت ایران را زیر سؤال ببرد؛ مگر آن‌که این اقدام با برنامه‌ریزی برای ساخت سلاح هسته‌ای همراه باشد که خلاف فتوای رسمی رهبری معظم انقلاب و دکترین دفاعی کشور است. 

با این حال، باید درنظر داشت که برخی کشورها، به ویژه اعضای دائم شورای امنیت و شرکای ناتو، ممکن است از خروج ایران ازNPT به عنوان بهانه‌ای برای تقویت تحریم‌ها خصوصاً اعمال مجدد تحریم‌ های مربوط به فصل هفتم سازمان ملل، افزایش فشارهای دیپلماتیک و تبلیغات منفی در افکار عمومی جهان استفاده کنند. از این رو، تهدید به ایجاد اجماع علیه ایران نه یک واکنش حقوقی و مشروع به خروج از ان‌پی‌تی، بلکه بیشتر ابزاری سیاسی است. 

نکته مهم آن است که ایران، پیش از این نیز در شرایطی مشابه باوجود عضویت کامل در NPT، در معرض اجماع‌سازی‌های یک‌جانبه و ناعادلانه قرار گرفته است. اعمال تحریم‌های گسترده اقتصادی و بانکی اوایل دهه نود شمسی و خروج آمریکا از برجام در حالی صورت گرفت که ایران به گواه آژانس، به تمام تعهدات خود پایبند بود. این تجربه تاریخی، خود گواهی است بر اینکه ماندن در معاهده نیز مانع اجماع‌سازی نمی‌شود. با این‌حال با وجود زمینه حقوقی و مشروع برای خروج از ان‌پی‌تی و نیز بهره‌برداری درست و به موقع از پنجره‌های فرصت ایجادشده در سایه تحولات سال‌های اخیر در فضای جهان و حرکت به سمت نظم جدید جهانی، بروز تهدیدهایی علیه منافع ملی دو قدرت ‌بین‌المللی چین و روسیه در مناطق غرب آسیا، قفقاز و آسیای میانه ناشی از تضعیف و انزوای ایران در محیط جدید جهانی مانع همکاری این کشورها در خروج از ان‌پی‌تی می‌شود. 

در نهایت این مسائل نشان می‌دهد که خروج ایران از NPT الزاماً منجر به اجماع جهانی علیه این کشور نمی‌شود؛ بلکه سبب ایجاد بازدارندگی علیه تهدیدهای سیاسی و نظامی دشمنان و نیز تقویت جایگاه بین‌المللی کشور به دلیل افزایش وزن سیاسی و امنیتی در مقابل آمریکا و رژیم صهیونیستی خواهد شد.