سردرگمی در مدیریت ؛ چرا مساله آلودگی هوا حل نمی شود؟

گروه جامعه نامه‌نیوز: وقتی آلودگی هوا به گونه‌ای شده است که به معنای واقعی کلمه نفس‌کشیدن را برای مردم سخت کرده است و به ویژه در این شرایط بیماران قلبی، ریوی و تنفسی به شدت دچار آسیب شده‌اند. حالا پرسش آن است که این شرایط محصول چه عواملی است و چه باید کرد؟

حسن اصیلیان، معاون اسبق محیط انسانی سازمان محیط زیست، درباره این موضوع به «نامه‌نیوز» گفت: «آلودگی هوای کشور به شدت مسئله خطرناکی است و آثار آن به‌طور قطعی برای سلامت انسان اثبات شده است. با توجه به ترکیب آلاینده‌های موجود، این آلودگی هنگام تنفس وارد بدن می‌شود و پیامدهای گوناگونی ایجاد می‌کند. برخی از این پیامدها مستقیما بر ریه اثر می‌گذارند، برخی مواد سرطان‌زا هستند و برخی نیز ظرفیت تنفسی را کاهش می‌دهند و در نهایت می‌توانند موجب افزایش مرگ‌ومیر شوند. در کلان‌شهرها، مجموعه‌ای از عوامل به شکل هم‌زمان باعث تشدید آلودگی شده‌اند: خودروهای زیاد، موتورسیکلت‌ها، خودروهای دیزلی و غیر‌استاندارد، فعالیت معادن و نیروگاه‌های اطراف شهر و کارخانه‌های آلاینده. این عوامل وقتی به طور همزمان در کنار هم قرار می‌گیرند معضل بزرگی به‌وجود می‌آورد».

او ادامه داد: «سوخت خودروها استانداردهای لازم را ندارند و میزان ترددهای غیرضروری هم در سطح شهر بسیار بالاست. ناوگان حمل‌ونقل عمومی هم پاسخگوی نیاز مردم نیست. از سوی دیگر، نبود یک برنامه جامع و علمی و همچنین فقدان یک سازمان قدرتمند و برخوردار از اختیارات اجرایی و مالی کافی برای پیاده‌سازی برنامه‌های کنترل آلودگی، باعث شده که وضعیت روزبه‌روز بدتر شود».

این تحلیلگر مسائل زیست‌محیطی همچنین بیان کرد: «یکی از سوخت‌های مورد استفاده، مازوت است؛ سوختی که ماهیتا سنگین است و مشکل وقتی دوچندان می‌شود که پالایشگاه‌های ما قدیمی است و به روز نیستند و تجهیزات استانداردی برای سوزاندن مازوت وجود ندارد. مازوت معمولا دارای درصد بالای گوگرد است. هنگام سوختن، گوگرد موجود در مازوت به گاز SO₂ تبدیل می‌شود و با جریان باد به سمت شهرها حرکت می‌کند. SO₂ برای پوست و دستگاه تنفسی بسیار خطرناک است. ادعای استفاده از مازوت کم‌گوگرد هم با واقعیت سازگار نبود، زیرا ماهیت این سوخت به‌طور طبیعی دارای گوگرد زیاد است».

اصیلیان در پایان گفت: «در شهرها، به دلیل ثبات منابع تولید آلودگی، در تمام فصول سال آلاینده‌ها در هوا منتشر می‌شوند. در فصل گرم، آلودگی به لایه‌های بالاتر جو منتقل می‌شود، اما در فصل سرد لایه‌ای از هوای سرد روی شهر قرار می‌گیرد و مانع از صعود آلودگی می‌شود. این پدیده وارونگی دما یا اینورژن نام دارد و ارتفاع آن در شهرهای مختلف متفاوت است؛ در برخی شهرها ۱۵۰ متر و در برخی دیگر مثلا یک کیلومتر از سطح زمین فاصله دارد. اما حتی در شهرهایی که این لایه ارتفاع بیشتری دارد، وقتی آلودگی افزایش می‌یابد، تمام فضای بین سطح زمین تا سقف وارونگی از آلاینده‌ها پر می‌شود. اگر این شرایط ادامه پیدا کند، آلودگی به سطحی می‌رسد که تنفس را مختل کرده و می‌تواند موجب مرگ‌ مستقیم افراد شود. در شرایط فعلی، از یک‌سو ذخایر گاز پاسخگوی نیاز کشور نیست و کمبود گاز وجود دارد و از سوی دیگر پالایشگاه‌های قدیمی حجم زیادی مازوت تولید می‌کنند؛ بنابراین استفاده از این سوخت، هرچند ناگزیر، خود به تشدید آلودگی دامن می‌زند. برای حل معضل آلودگی هوا، هم مردم و هم مسئولان باید اراده و عزم ملی داشته باشند. مقابله با آلودگی هوا نیازمند تصمیمات جدی و پایدار است. در نهایت، جامعه هم مجبور است بین آسایش کوتاه‌مدت و سلامت بلندمدت، یکی را انتخاب کند و برای مثال اگر لازم از سطح آسایش خود یعنی خودروهای تک‌سرنشین بگذرد تا به سلامت خود اهمیت دادن باشد، حتما این کار را انجام دهد».