شوک عجیب روسیه به اوکراین

در یکی از بی‌سابقه‌ترین عملیات‌های هوایی از زمان آغاز جنگ اوکراین، شب گذشته نیروی هوایی روسیه با بهره‌گیری از تاکتیکی متفاوت، حمله‌ای دوربرد علیه اهداف ناتو در خاک اوکراین ترتیب داد. در این عملیات، دو فروند بمب‌افکن استراتژیک Tu-95MS با همراهی دو فروند هواپیمای سوخت‌رسان Il-78 از پایگاه هوایی «بلایا» در منطقه ایرکوتسک واقع در شرق سیبری به پرواز درآمدند. این هواپیماها در مجموع مسافتی در حدود ۳۸۰۰ کیلومتر را طی کردند و سپس ۱۰ فروند موشک کروز X-101 را به سوی اهداف از پیش تعیین‌شده در اوکراین شلیک کردند.

آن‌گونه که منابع اطلاعاتی غربی و تحلیلگران نظامی گزارش داده‌اند، پس از انجام این حمله، دو بمب‌افکن Tu-95 در پایگاه هوایی Engels-2 واقع در جنوب غربی روسیه فرود آمدند. این جابه‌جایی غیرمعمول نه تنها از نظر برد و مسیر پروازی قابل توجه بود، بلکه از منظر تاکتیکی نیز به‌عنوان یک نوآوری قابل تحلیل است.

کارشناسان نظامی معتقدند که این اقدام بخشی از یک استراتژی جدید روسیه برای سردرگم‌کردن شبکه‌های نظارتی و اطلاعاتی ناتو و ارتش اوکراین بوده است. در حالت عادی، بیشتر پروازهای رزمی و موشکی روسیه از غرب این کشور و در نزدیکی مرزهای اوکراین یا از دریای خزر انجام می‌شود؛ اما این بار پرواز از عمق استراتژیک خاک روسیه انجام شد—حرکتی که معمولاً در رزمایش‌ها یا حملات نمادین صورت می‌گیرد.

از مدت‌ها پیش، ناتو هواپیماهای شناسایی و جاسوسی خود را در اطراف دریای سیاه، شمال ترکیه، شرق اروپا و مناطق همجوار اوکراین مستقر کرده تا به‌صورت ۲۴ ساعته تحرکات هوایی روسیه را رصد کنند. این هواگردها با استفاده از رادارهای پیشرفته، شنود سیگنال‌ها و تحلیل داده‌های پروازی تلاش می‌کنند تا هرگونه حمله احتمالی روسیه را پیش از وقوع شناسایی و به نیروهای پدافند هوایی اوکراین هشدار دهند.

اما حمله اخیر از مسیر غیرمنتظره و با تغییر در نقطه‌ی پرتاب، این سیستم ردیابی را دچار مشکل کرد. به نظر می‌رسد این عملیات بخشی از یک «مانور فریب» بوده که هدف آن کاهش اثربخشی واکنش دفاعی اوکراین و تضعیف توان هشدار اولیه ناتو است.

موشک‌های X-101 که در این حمله مورد استفاده قرار گرفتند، از پیشرفته‌ترین تسلیحات کروز روسیه به شمار می‌روند که قابلیت پرواز در ارتفاع پایین، مانور بالا و دقت هدف‌گیری چشمگیر دارند. پرتاب این موشک‌ها از فاصله‌ای بسیار دور و در زمانی که تحلیل‌گران انتظار آن را نداشتند، باعث شد تا اوکراین بار دیگر غافلگیر شود.

در مجموع، این عملیات را می‌توان نشانه‌ای از ورود روسیه به فاز جدیدی از نبرد هوایی دانست؛ فازی که در آن نه‌تنها توان تسلیحاتی بلکه «غافلگیری تاکتیکی» به عنوان سلاحی مستقل مورد استفاده قرار می‌گیرد. باید دید در روزهای آینده ناتو و اوکراین چگونه به این تحول واکنش نشان خواهند داد و آیا قادر خواهند بود تاکتیک‌های مقابله‌ای تازه‌ای را در برابر این نوع حملات پیچیده طراحی کنند یا خیر.