چرا امیدها به احیای برجام کم رنگ شده است؟

به گزارش اکوایران، دولت ایران چندین هفته گذشته را صرف تحکیم دستاوردهای دیپلماتیک خود خارج از کشور کرده است.ماه مارس، ایران و عربستان با میانجیگری چین روابط خود را احیا و به تنش‌ها پایان دادند. ماه آوریل ایران سفیری را برای خدمت در امارات منصوب کرد؛ مسندی که از سال 2016 خالی بود.همان ماه ابراهیم رئیسی عازم سوریه شد؛ نخستین سفر بعد از بیش از یک دهه.در شرایط کنونی هم عمان تلاش دارد تا زمینه را برای تسهیل گفتگوها برای بهبود روابط تهران و قاهره هموار کند.

چشم انداز لغو تحریم ها تیره است

نشریه نشنال گزارشی در این باره نوشت و مدعی شد که از منظر گروهی از سیاستگذاران ایرانی، بهبود روابط ایران با همسایگانش در خلیج فارس و تعریف روابط محکم با پکن و مسکو، نشان دهنده دور شدن ضمنی از شعار نه شرقی و نه غربی است با این همه گروهی دیگر خط فکری متفاوتی دارند و می گویند که با افول و کم رنگ شدن نقش آمریکا و اروپا در خاورمیانه، قدرت شرق بالاخص خاورمیانه رو به افزایش است و از همین رو این بلوک می تواند به انزوای ایران پایان داده و برای این کشور فرصت‌های اقتصادی و دیپلماتیک فراهم کند.

متغیرهایی که زمینه ساز تنش شد

در این میان گروهی از تحلیلگران ادعای دیگری را مطرح کرده و با اشاره به ناآرامی های سال گذشته در ایران مدعی‌اند که نزدیکی به بلوک شرق نمی‌تواند به چالش های داخلی ایران پایان دهد.این نشریه به وضعیت اقتصادی ایران اشاره کرده و مدعی است که در شرایط کنونی ایران به دلایل متفاوتی چون تحریم‌ها، استانداردهای زندکی و دستمزدها در شرایط مطلوبی قرار ندارد، تورم بالا است.آن هم در شرایطی که به واسطه تنش میان تهران و غرب در باب سه موضوع کلیدی، چشم انداز لغو تحریم ها کم رنگ شده است.

نشنال در ادامه مدعی شد که امروز به واسطه (ادعای) همکاری پهپادی ایران و و روسیه در جنگ اوکراین( ادعایی که ایران بارها آن را رد کرده است)، تنش میان تهران و غرب تشدید شده و موجب گشته تا به ادعای این نشریه آنهای در توسعه و انتقال تسلیحات به روسیه فعالیت دارند به واسطه این ادعا هدف قرار بگیرند. در کنار این متغیر، به بن بست رسیدن رایزنی های هسته ای نیز از دیگر عوامل تنش زا است.

تلاش‌ها برای احیای توافقی که ترامپ می 2018 از آن خارج شد بین آوریل 2021 و سپتامبر 2022 تقریبا شکست خورد. علیرغم پیشنهاد ایران در ماه جاری مبنی بر این که هنوز می توان توافق را به سرانجام رساند، شواهد گویای پایان برجام است مگر آن که غرب اراده سیاسی اش را به نمایش بگذارد.با این همه فعلا واشنگتن و تروئیکای اروپایی نشان داده‌اند که اراده سیاسی برای احیای برجام ندارند. خواسته‌های ایران چون توقف تحقیقات آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره فعالیت های گذشته ادعایی ایران در سایت های هسته‌ای اعلام نشده، یا درخواست تضمین از واشنگتن جهت پایبندی به توافق مقوله‌هایی است که آمریکا قطعا قادر به پذیرششان نیست.

امیدی به احیای برجام نیست!

فارغ از سه متغیری که بدان ها اشاره شد، تنش میان ایران و آمریکا به واسطه درگیری میان واشنگتن و متحدان ایران در سوریه و یا فعالیت های ایران در خلیج فارس افزایش یافته است. تنش ها در خلیج فارس موجب شده تا ایالات متحده و متحدانش در آبراه‌هایی چون تنگه هرمز که کلید تجارت انرژی منطقه است،عملیات دریایی‌شان را تقویت کنند. ماحصل همه کنش‌ها و واکنش‌ها، ایجاد یک بن بست استراتژیک هم برای ایران است و هم قدرت‌های غربی.

ایران می گوید خواهان احیای توافق است اما آمریکا و تروئیکای اروپایی می‌گویند که امروز به واسطه افزایش نگرانی‌های( ادعایی) درباره برنامه هسته ای ایران، متن توافق سال گذشته دیگر مناسب نخواهد بود. این در حالی است که نه ایالات متحده و نه تروئیکای اروپا هنوز جایگزین قابل اجرا برای برجام پیشنهاد نکرده‌اند.شاید این گروه از بازیگران بتوانند تغییرات خاصی را را در متن توافق سال گذشته اعمال کرده، محدودیت هایی را در ازای لغو جامع تر تحریم ها تعریف کنند. با این همه با اعمال این تغییرات باز هم بعید است طرفین بتوانند به اجماع دست یابند بالاخص آن که تهران ممکن است با بخش وسیعی از تغییرات مخالفت کند.

مدیریت بازی از دست ایران و غرب خارج شده است

نشنال مدعی شد که بازی به شکلی غیر قابل اجتناب در مسیری هدایت شده که شاید طرفین خواهانش نیستند. با لحاظ کردن پیشرفت برنامه هسته ای ایران و این گزاره که مقام‌های آمریکایی زمان شکست( دستیابی ادعایی ایران به مواد شکاف پذیر) را 12 روز تخمین زده‌اند، به نظر نمی‌رسد هیچکدام خواهان تنش های بیشترباشند.بی دلیل نیست که تروئیکای اروپا به ایران و اعضای شورای امنیت سازمان ملل این سیگنال را فرستاده که در صورت تداوم غنی سازی ممکن است تحریم های سازمان ملل پیش از سال 2015 بازگردد.

 در این میان باید مانور و رزمایش اخیر امریکا و اسرائیل را نوعی واکنش به پیشرفت ایران قلمداد کرد.تهران به نوبه خود با آژانس بین المللی انرژی اتمی تعامل دارد تا مانع از ارجاع پرونده اش به شورای حکام شود با این همه هنوز نگرانی های آژانس را برطرف نکرده است. در آستانه برگزاری نشست شورای حکام، فعالیت های ایران در حوزه غنی سازی اورانیوم که خط قرمز آمریکا و اسرائیل است می‌تواند معادلات را برهم بزند. به ادعای نیشنال هدف ایران از احیای روابط دیپلماتیک خود با عربستان تعمیق رابطه اش با روسیه و چین در فضای دیپلماتیکی است که در چارچوب آن سود اقتصادی داشته باشد. هرچند به ادعای این نشریه تحقق چنین خواسته ای دور از ذهن است.