طرحی برای آتش‌بس غزه یا انتخابات امریکا؟!

بعد از سخنرانی ۳۱مه ۲۰۲۴ (۱۱خرداد ۱۴۰۳) جو بایدن پیرامون حل بحران غزه و ارائه طرح سه مرحله ای، آمریکا پیش نویس قطعنامه ای را مبتنی بر طرح پیشنهادی برای آتش بس در غزه به شورای امنیت ارائه کرده که با مخالفت هایی از جمله از طرف اسرائیل مواجه شده است.

هشت ماه از آغاز جنگ اسرائیل علیه غزه می گذرد. در این مدت تلاشهای مختلفی برای آتش بس و پایان جنگ انجام شده، ولی به جز یک وقفه کوتاه در روز ۴۵ام جنگ در ۲۴نوامبر ۲۰۲۳(سوم آذر ۱۴۰۲) میان اسرائیل و حماس و برقراری آتش بس موقت چهار روزه و تمدید سه روز دیگر تا مدتها تلاشهای مختلف، عمدتا به دلیل مخالفت آمریکا به نتیجه نرسید.

به عنوان نمونه در۲۸اکتبر ۲۰۲۳آمریکا از کشورهایی بود که در مقابل ۱۲۰کشور موافق، به قطعنامه پیشنهادی کشورهای عربی   به درخواست آتش بس و ارسال کمکهای انسانی به غزه در مجمع عمومی رای منفی داد.

در ۱۳دسامبر ۲۰۲۳ (۲۲آذر) قطعنامه پیشنهادی به مجمع عمومی برای آتش بس فوری در غزه با ۱۵۳رای موافق به تصویب رسید. آمریکا در بین ۱۰کشور مخالف این قطعنامه بود که بر ضرورت آتش بس فوری در غزه، حفاظت از غیرنظامیان و آزادی فوری تمامی اسرا و ارسال کمک های بشردوستانه به غزه تاکید داشت.

در ۱۸اکتبر ۲۰۲۳ (۲۶مهر) آمریکا قطعنامه شورای امنیت را که خواستار «وقفه بشردوستانه» بود، چون  حق دفاع از خود اسرائیل را ذکر نکرده بود، وتو کرد .

شورای امنیت هشتم دسامبر۲۰۲۳ (۱۷آذر) برای دومین بار با وتوی آمریکا از تصویب قطعنامه ای که به پیشنهاد امارات متحده عربی خواستار آتش بس در غزه بود، باز ماند.

برای سومین مرتبه آمریکا در ۲۰فوریه ۲۰۲۴ (اول اسفند) پیش نویس قطعنامه پیشنهادی الجزایر را که خواستار آتش بس فوری بشردوستانه بود، وتو کرد.

قطعنامه آتش بس فوری در غزه  پس از نزدیک به ۶ماه جنگ در غزه و کشتار بیش از ۳۰هزار نفر بالاخره روز ۲۵مارس ۲۰۲۴ (۶فروردین ۱۴۰۳) در شورای امنیت با ۱۴رای موافق و رای ممتنع آمریکا به تصویب رسید. این قطعنامه خواهان آتش بس فوری در نوار غزه در ماه رمضان شده بود که منجر به آتش بس ثابت و پایدار شود. نماینده روسیه در ابتدای جلسه خواستار افزودن «آتش بس دائمی و پایدار» به پیش نویس قطعنامه شده بود که با مخالفت آمریکا مواجه شد. این نخستین مرتبه بود که آمریکا از زمان جنگ غزه قطعنامه شورای امنیت را وتو نکرد .

 البته کمک های آمریکا به اسرائیل از جمله ارسال سلاح ادامه یافت و آتش بسی نه در ماه رمضان و نه پس از آن محقق نشد. جنگ در غزه با سلاحهای آمریکایی و حمایتهای دولت بایدن ادامه یافت و با همین سلاحهای آمریکایی دههاهزار نفر کشته یا زخمی شدند و اکثرخانه ها و زیرساخت ها نابود شد. یقینا اگر حمایت و مشارکت آمریکا در این جنگ نبود یا اگر آمریکا أراده اعمال قدرت بر اسرائیل برای توقف جنگ داشت، اسرائیل هرگز نمی توانست قتل و کشتار و جنایات خود را در این حجم وسیع و این مدت طولانی پیش ببرد.

در شرایطی که اسرائیل در طی ۸ماه گذشته با وجود حمایتهای گسترده سیاسی و مالی و تسلیحاتی و تبلیغاتی غرب به هیچ یک از اهداف اعلام شده خود در غزه از جمله نابودی حماس و آزادی اسرا – حتی یک اسیر- دست نیافته است، بایدن روز ۳۱می ۲۰۲۴برای پایان بخشیدن به بحران غزه با تمرکز بر «پایانی پایدار برای این جنگ» طرحی سه مرحله ای ارائه داد. این طرح به گفته بایدن نقشه راهی برای یک آتش بس پایدار است که توسط «اسرائیل» ارائه شده است. البته واکنشهای منفی مقامات اسرائیل نسبت به این طرح، با این ادعای بایدن سئوال برانگیز است.

سه مرحله طرح پیشنهادی به شرح زیر است:

 مرحله اول  به مدت ۶هفته طول می کشد که شامل آتش بس کامل، خروج نیروهای اسرائیلی از تمامی مناطق پرجمعیت غزه، آزادی تعدادی از اسیران ازجمله زنان، افراد سالمند و مجروحان در ازای آزادی صدها اسیر فلسطینی است. اسرای آمریکایی در این مرحله آزاد می شوند.  بقایای اسیران مرده به خانواده هایشان بازخواهد گشت.

فلسطینیان – شهروندان غیرنظامی- به خانه ها و محله های خود در غزه از جمله در شمال باز خواهند گشت. ۶۰۰کامیون کمکهای بشردوستانه روزانه به غزه منتقل و صدها هزار سرپناه موقت توسط جامعه بین المللی تحویل داده می شود.

در طول شش هفته مرحله نخست، اسرائیل و حماس در مورد ترتیبات لازم برای رسیدن به مرحله دوم که پایان دائمی خصومت ها  ست، مذاکره خواهند کرد. یک سری جزئیات برای مذاکره به منظور انتقال از مرحله اول به مرحله دوم وجود دارد. اسرائیل می خواهد مطمئن شود که از منافعش محافظت می شود. اگر مذاکرات برای مرحله اول بیش از شش هفته طول بکشد، تا زمانی که مذاکرات ادامه دارد، آتش بس ادامه خواهد داشت.

 مرحله دوم  شامل تبادل همه اسرای زنده باقیمانده، از جمله سربازان مرد، همراه با عقب نشینی کامل سربازان اسرائیلی از غزه است  و تا زمانی که حماس به تعهدات خود عمل کند، آتش بس موقت به «توقف دائمی خصومتها» به تعبیر پیشنهاد اسرائیل تبدیل می شود.

مرحله سوم  شامل آغاز طرح بازسازی گسترده غزه و بازگرداندن نهایی بقایای اسرا خواهد بود.»

 بایدن در سخنانش با اعتراف به «تعهد مادام العمر به اسرائیل» و اشاره به اینکه «جنگ نامحدود» برای تحقق «پیروزی کامل» اسرائیل را «در باتلاق غزه فرو می برد و منابع اقتصادی، نظامی و انسانی آن را نابود و انزوای اسرائیل در جهان بیشتر می کند» بر این نکته مهم که نکته محوری این طرح است، تاکید می کند که «با این توافق، اسرائیل می تواند عمیقتر در منطقه ادغام شود، از جمله یک توافق بالقوه عادی سازی تاریخی با عربستان سعودی. اسرائیل می تواند بخشی از یک شبکه امنیتی منطقه ای برای مقابله با تهدید ناشی از ایران باشد.

 اینکه چرا آمریکا که در طی هشت ماه گذشته به رغم درخواست های مختلف بین المللی و معترضان داخلی برای آتش بس دائمی و پایدار و توقف جنگ در غزه با هر پیشنهادی مخالفت کرده و در حمایت از اسرائیل از هیچ اقدامی دریغ نکرده، حال به صرافت برای اجرای طرحی افتاده  است که «روز بعد بهتری برای فلسطینی ها» البته «بدون قدرت حماس» ایجاد کند، قابل توجه است. طرحی که به گفته بایدن «امنیت اسرائیل را تضمین می کند» و «زمینه را برای یک راهحل سیاسی فراهم می کند که آینده بهتری را برای اسرائیلیها و فلسطینیها فراهم می کند» بدون آنکه کوچکترین اشاره ای به تعهد به اجرای پروژه دو کشوری و تشکیل کشور فلسطینی در این طرح شود و صرفا به آینده بهتر در زمانی نامعلوم که «خودمختاری، عزت، امنیت و آزادی» فلسطینیان -لابد زیر سلطه اشغالگران- تامین شود، اکتفا می کند.

 تردیدی نیست که حمایتهای گسترده مالی و تسلیحاتی و سیاسی آمریکا از اسرائیل انتقادهای زیادی از سیاستهای بایدن  برانگیخته است. نه فقط در بین شهروندان معترض کف خیابانها یا دانشجویان دانشگاههای آمریکا، بلکه درون حزب دموکرات و میان هم حزبی های بایدن، انتقادهایی به حمایتها از اسرائیل و وتوهای پیاپی آمریکا در شکل گیری وضع وخیم غزه وارد شده است. از همه مهمتر افزایش نگرانیها از تاثیر عملکرد حمایت آمیز دولت آمریکا از اسرائیل در بحران غزه بر نتیجه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال ۲۰۲۴است  که بایدن و دولت او را به هراس و تحرک و مواضعی متفاوت از ماههای نخست جنگ واداشته است.

طرف اسرائیلی از همان ابتدا  با تعلل مقابل طرحهای آتش بس به منظور به دست آوردن زمان، از انجام حمله های جدید و کشتارها همچون یک اهرم فشار بر مردم فلسطین استفاده کرده است. در واکنش به طرح بایدن که به گفته او پیشنهاد اسرائیل بوده، دفتر بنیامین نتانیاهو در بیانیه ای اعلام کرد که «جنگ تا دستیابی به همه اهداف آن از جمله بازگشت همه گروگانها و از بین بردن قابلیتهای دولتی و نظامی حماس پایان نخواهد یافت.»

او همچنین گفته :«ما می توانیم جنگ را به مدت ۴۲روز برای آزادی گروگان ها متوقف کنیم، اما هرگز از پیروزی مطلق کوتاه نمی آییم.» وزیر امنیت داخلی و وزیر دارایی اسرائیل هم تهدید کردند در صورت موافقت با طرح بایدن برای مبادله اسرا، دولت را سرنگون خواهند کرد. بن گویر گفته: «این طرح به معنی پیروزی فلسطینیان بوده و خطری امنیتی برای«اسرائیل »است. پذیرش این طرح، نه پیروزی مطلق، بلکه شکست مطلق است و ما هرگز اجازه توقف جنگ بدون نابودی کامل حماس را نمیدهیم.»

در طرف مقابل، از همان روزهای نخست حمله اسرائیل به غزه، حماس بر یک موضع مشخص پافشاری و تا امروز آن را تکرار کرده  که شامل تحقق اصول زیر است:

 توقف همه جانبه جنگ، خروج کامل نیروهای اسرائیلی از کل نوار غزه، بازگشت کامل و بدون شرط آوارگان به خانه های خود، حل و فصل و تامین قضایای انسانی همچون امدادرسانی، اسکان فلسطینیان و بازسازی این باریکه، برداشتن محاصره این منطقه و نهایتا رسیدن به یک توافق برای مبادله اسرا.

این أصول هم در بیانیه های حماس، هم از زبان رهبرانش و هم در گفتگوهای هیات نمایندگی حماس با کشورهای میانجی اعلام شده است.

بعد از اعلام طرح بایدن، حماس با اعلام اینکه منتظر شفافسازی بیشتر جزئیات از سوی میانجیگران است، با تکرار موضع قبلی، گفت در صورتی که اسرائیل «به وضوح تعهد خود را به چنین توافقی اعلام کند» این گروه نیز آماده است «به صورت مثبت و سازنده» در پیشنهادی که شامل آتش بس دائمی، خروج نیروهای اسرائیلی، بازسازی غزه، بازگشت آوارگان و مبادله «واقعی» زندانیان باشد، شرکت کند. یحیی السنوار، رهبر حماس در غزه نیز در باره پیشنهاد اعلام شده، در پیامی به  میانجیگران اطلاع داد  که «حماس جز با توقف دائمی جنگ، سلاح خود را تسلیم نمی کند  و توافق صلحی با اسرائیل امضا نخواهد کرد.»

طرح سه مرحله ای اسرائیل/بایدن، نه به ریشه مشکلات ۷۶ساله فلسطین-اسرائیل و اراده آمریکا برای حل آن پرداخته، نه به تشکیل کشور فلسطینی اشاره دارد و نه به توقف شهرک نشینی در مناطق اشغالی. ضمن اینکه با توجه به تخریب ساختمانها و آوارگی جمعیت ۲.۳۰۰میلیونی غزه، مرحله اول طرح که اشاره به «بازگشت مردم به خانه های خود» (کدام خانه؟!) یا «خروج نیروهای اسرائیلی از تمام مناطق پرجمعیت غزه» (کدام مناطق؟) دارد، بیشتر به مغلطه می ماند.

در یک کلام، این طرح و قطعنامه پیشنهادی برای تامین امنیت اسرائیل و خرید آبرو برای بایدن و موفقیت او در انتخابات آینده طراحی شده است نه حل مساله فلسطین.