شورای دفاع ؛ اتاق آنلاین برای تصمیم سازی امنیتی

مصطفی صادقی : چند هفته‌ پس از جنگ ۱۲ روزه، خبری   منتشر شده که در نگاه اول ساده به‌نظر می‌رسد، اما در لایه‌های عمیق‌تر آن، بازتاب یک تغییر بنیادین در حکمرانی امنیتی جمهوری اسلامی ایران نهفته است: تشکیل «شورای دفاع».

این شورا به‌ظاهر یک نهاد جدید است، اما ریشه آن به سال‌های اول انقلاب بازمی‌گردد. در ادامه، به چیستی شورای عالی دفاع، تفاوت آن با شورای عالی امنیت ملی، و چرایی نیاز امروز کشور به یک «اتاق جنگ دائمی» می‌پردازیم.

شورای دفاع چیست؟

شورای عالی دفاع بر اساس اصل ۱۱۰ قانون اساسی، نهادی استراتژیک در سطح عالی‌ترین لایه نظام حکمرانی نظامی کشور است که ریاست آن با فرمانده کل قوا یعنی مقام معظم رهبری بوده است. این شورا وظیفه دارد درباره سیاست‌های کلان دفاعی کشور تصمیم‌گیری کند.

 ترکیب شورا بر اساس سابقه تاریخی شامل افراد زیر بوده است:

رئیس‌جمهور

وزیر دفاع

رئیس ستاد کل نیروهای مسلح

فرماندهان عالی ارتش و سپاه

و سایر اعضایی که به تشخیص رهبری یا رئیس شورا اضافه می‌شدند.

نکته اما این است که هنوز ساختار جدید این شورا نهایی نشده و معلوم نیست که اعضا بر روال  ماضی باشد.

اگرچه در سال‌های پس از پایان جنگ تحمیلی، شورای عالی دفاع عملاً کمتر فعال بود و اغلب وظایف آن به شکل غیررسمی یا از طریق شورای عالی امنیت ملی پیگیری می‌شد، اما اکنون و با توجه به تجربه مستقیم جنگ اخیر، ضرورت فعال‌سازی یا بازتعریف رسمی این نهاد دوباره حس شده است.

چرا شورای عالی امنیت ملی کفایت نمی‌کند؟

شورای عالی امنیت ملی (شعام) نهادی است که برای هماهنگی امور سیاسی، امنیتی، نظامی، اقتصادی و فرهنگی در حوزه امنیت ملی تأسیس شده است. ریاست آن بر عهده رئیس‌جمهور است، دبیر شورا از سوی رهبر انقلاب منصوب می‌شود.

 اما نکته مهم در شعام این است که:

ساختار آن برای شرایط عادی طراحی شده، نه وضعیت شبه‌جنگی یا جنگ ترکیبی.

فرآیند تصمیم‌گیری در آن کند، بوروکراتیک و بر اساس مصلحت است.

بین دبیرخانه، دولت، نهادهای نظامی و ستاد کل، گاهی نکاتی به وجود می آید که در لحظات بحرانی، ممکن است باعث تعلل در تصمیم‌گیری‌های فوری شود.

شورای دفاع، اتاق جنگ و مفهوم حکمرانی میدان‌محور

 شورای دفاع اگر به‌درستی طراحی شود، باید دارای ویژگی‌های زیر باشد:

ماموریت دائمی نه مقطعی

فرماندهی یکپارچه و پاسخگو

عملیات روانی، سایبری، نظامی و دیپلماتیک هم‌زمان

استفاده از نخبگان، کارشناسان نظامی و امنیتی نه صرفاً مدیران سیاسی

در دل شورای دفاع، نیاز جدی به تأسیس یک نهاد کلیدی احساس می‌شود: اتاق جنگ یا همان War Room.

اتاق جنگ؛ نیاز فوری امروز  ایران

 در مقابل دشمنانی که ۲۴ ساعته، در قالب جنگ اطلاعاتی، رسانه‌ای، تروریستی، تحریمی و سایبری علیه کشور فعال‌اند، نمی‌توان با ساختارهای اداری به مقابله پرداخت. اتاق جنگ باید:

۲۴ ساعته فعال باشد

دارای فرماندهی واحد و مستقل باشد

قادر به صدور فرمان فوری و فوری‌تر باشد

به تمام نهادهای نظامی، اطلاعاتی، سایبری، رسانه‌ای، و دیپلماتیک دسترسی داشته باشد

 این اتاق باید پاسخ‌ساز، راهبردنویس و تصمیم‌گیر نهایی در شرایط حمله و تهدید باشد؛ نه صرفاً گزارش‌گیر و هشداردهنده.

آغاز دوره‌ای نوین

 امروز با تحول در صحنه میدانی و فشارهای ترکیبی دشمن، ایران در حال بازتعریف ساختارهای دفاعی خود است. این بازتعریف اگر به معنای پوست‌اندازی در ذهنیت مدیریتی، تسریع تصمیم‌سازی و ارتقاء فرماندهی میدانی باشد، می‌تواند نقطه عطفی در تاریخ دفاعی ایران باشد.

 با تشکیل شورای دفاع و اتاق جنگ، جمهوری اسلامی ایران به یک ساختار هماهنگ، مقتدر و منعطف در مواجهه با جنگ‌های نوین دست می یابد.