رشد استفاده از یخدان یونولیتی در ارسال واکسن و دارو

رشد جهانی استفاده از یخدان یونولیتی

بر اساس گزارش‌های سازمان بهداشت جهانی (WHO) و مؤسسات پژوهشی بین‌المللی، بازار زنجیره سرد دارویی طی یک دهه گذشته رشد چشمگیری داشته است. در سال ۲۰۱۹ ارزش بازار حمل‌ونقل دارویی سرد حدود ۱۳ میلیارد دلار برآورد شد و پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که این رقم تا سال ۲۰۳۰ به بیش از ۲۵ میلیارد دلار خواهد رسید.

بحران کرونا در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱، شتاب این رشد را دوچندان کرد. میلیاردها دوز واکسن باید در مدت‌زمان کوتاهی تولید، توزیع و تزریق می‌شدند. این مأموریت جهانی بدون ابزارهای ساده اما مؤثری همچون یخدان یونولیتی امکان‌پذیر نبود. از ایالات متحده تا کشورهای آفریقایی، یخدان یونولیتی به‌عنوان یک راهکار عملی برای توزیع واکسن مورد استفاده قرار گرفت.

در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، نبود زیرساخت‌های پیچیده لجستیک، استفاده از یخدان یونولیتی را به تنها گزینه قابل اتکا تبدیل کرده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد که کشورهای آسیایی و آفریقایی بیش از سایر مناطق به استفاده از این محصول وابسته هستند.

در این میان، شرکت پلاستوفوم غرب ایرانیان با تولید انواع یخدان یونولیتی با کیفیت بالا، توانسته سهم قابل توجهی در تأمین این نیاز حیاتی ایفا کند. پلاستوفوم غرب ایرانیان با بهره‌گیری از تکنولوژی پیشرفته و مواد اولیه مرغوب، به توسعه بازار زنجیره سرد دارویی کمک شایانی کرده است.

چالش‌های حمل و نگهداری دارو و واکسن

داروها و واکسن‌ها از جمله محصولات فوق‌العاده حساس محسوب می‌شوند که تغییر شرایط دمایی می‌تواند آن‌ها را غیرقابل استفاده کند. واکسن‌ها، به‌ویژه واکسن‌های ویروسی، باید در بازه‌های دمایی خاصی نگهداری شوند تا ساختار پروتئینی آن‌ها دچار تغییر نشود. برای نمونه، برخی واکسن‌های کووید ۱۹ نیازمند نگهداری در دمای منفی ۲۰ تا منفی ۷۰ درجه سانتی‌گراد بودند؛ شرایطی که بدون تجهیزات پیشرفته و قابل اطمینان، فراهم کردن آن در سطح گسترده دشوار است.

از سوی دیگر، بسیاری از داروهای بیماران خاص مانند داروهای هورمونی، فرآورده‌های خونی، انسولین و داروهای سرطان نیز نیازمند نگهداری در دمای پایین هستند. اگر این داروها در مسیر حمل‌ونقل حتی برای چند ساعت در معرض دمای نامناسب قرار گیرند، نه‌تنها کارایی خود را از دست می‌دهند بلکه می‌توانند به سلامت بیماران نیز آسیب برسانند.

توزیع این داروها در کشورهای در حال توسعه و مناطق محروم، چالش‌های مضاعفی ایجاد می‌کند. نبود تجهیزات کافی، طولانی بودن مسیرها و تغییرات شدید دمایی، همگی عواملی هستند که زنجیره سرد را تهدید می‌کنند. همین موارد نشان می‌دهد که انتخاب ابزار مناسب برای حمل‌ونقل تا چه اندازه حیاتی است.

یخدان یونولیتی چیست؟

یونولیت یا پلی‌استایرن منبسط‌شده (EPS)، ماده‌ای سبک، مقاوم و دارای خاصیت عایق حرارتی است. یخدان‌های ساخته‌شده از این ماده به دلیل توانایی بالای خود در حفظ دما، امروزه به‌طور گسترده در حمل‌ونقل دارو و واکسن مورد استفاده قرار می‌گیرند.

ویژگی‌های کلیدی یخدان یونولیتی عبارت‌اند از:

1. عایق حرارتی قدرتمند: توانایی جلوگیری از تبادل سریع دما با محیط بیرون.
2. وزن سبک: سهولت در حمل‌ونقل و کاهش هزینه‌های لجستیک.
3. قیمت مقرون‌به‌صرفه: در مقایسه با جعبه‌های فلزی یا پلاستیکی پیچیده، هزینه تولید و خرید یخدان یونولیتی کمتر است.
4. مقاومت مکانیکی: توانایی تحمل فشار و ضربه در طول مسیر حمل‌ونقل.
5. تنوع در ابعاد: امکان تولید در اندازه‌های مختلف برای انواع نیازها.

این ویژگی‌ها سبب شده تا یخدان یونولیتی به‌عنوان یک انتخاب استراتژیک در صنعت داروسازی مطرح شود.

تجربه ایران در استفاده از یخدان یونولیتی

در ایران نیز استفاده از یخدان یونولیتی سابقه‌ای طولانی دارد، اما دوران کرونا نقطه عطفی در این روند بود. وزارت بهداشت و مراکز درمانی برای توزیع واکسن کرونا در سراسر کشور، به‌ویژه در مناطق روستایی و دورافتاده، به‌طور گسترده از یخدان‌های یونولیتی استفاده کردند.

به کمک این ابزار ساده، میلیون‌ها دوز واکسن در شرایط استاندارد به مراکز بهداشتی رسید و توانست نقش مهمی در اجرای موفق برنامه ملی واکسیناسیون ایفا کند. علاوه بر واکسن، امروزه بسیاری از داروهای حساس به دما نیز از طریق یخدان یونولیتی جابه‌جا می‌شوند. از داروهای بیماران دیابتی گرفته تا فرآورده‌های خونی و آزمایشگاهی، همگی برای حفظ کیفیت خود به چنین ابزاری نیازمندند.

مقایسه یخدان یونولیتی با سایر ابزارهای حمل‌ونقل

هرچند ابزارهای مختلفی برای حفظ زنجیره سرد وجود دارد، اما یخدان یونولیتی مزیت‌های رقابتی قابل توجهی نسبت به سایر روش‌ها دارد:

• در مقایسه با جعبه‌های فلزی: هزینه بسیار پایین‌تر و وزن کمتر.
• در مقایسه با جعبه‌های پلاستیکی پیشرفته: قیمت مناسب‌تر و در دسترس بودن.
• در مقایسه با تجهیزات برقی حمل‌ونقل سرد: عدم نیاز به انرژی و سهولت در استفاده در مناطق محروم.

این مقایسه نشان می‌دهد که یخدان یونولیتی نه‌تنها برای کشورهایی با منابع محدود، بلکه حتی برای کشورهای پیشرفته نیز انتخابی منطقی و به‌صرفه است.

چالش‌های زیست‌محیطی یخدان یونولیتی

هرچند یخدان یونولیتی مزایای بسیاری دارد، اما چالش‌هایی نیز به همراه آورده است. اصلی‌ترین چالش، مسئله بازیافت یونولیت است. به دلیل جنس پلاستیکی، دفع غیرمسئولانه این محصول می‌تواند مشکلات زیست‌محیطی ایجاد کند.

برای رفع این چالش، بسیاری از کشورها برنامه‌های بازیافت ویژه‌ای راه‌اندازی کرده‌اند. همچنین تولیدکنندگان در تلاش‌اند با استفاده از مواد زیست‌تخریب‌پذیر یا ترکیب یونولیت با افزودنی‌های دوستدار محیط زیست، محصولات جدیدی ارائه کنند. این نوآوری‌ها می‌تواند آینده‌ای پایدارتر برای استفاده گسترده از یخدان یونولیتی رقم بزند.

نوآوری‌ها و آینده یخدان یونولیتی

روند جهانی نشان می‌دهد که یخدان یونولیتی در حال تحول است. تولیدکنندگان این محصول به دنبال ارتقای کیفیت و افزودن قابلیت‌های جدید هستند. برخی نوآوری‌ها عبارت‌اند از:

• طراحی یخدان‌هایی با دیواره‌های ضخیم‌تر و مقاوم‌تر.
• افزودن حسگرهای هوشمند برای اندازه‌گیری و ثبت دما.
• تولید یخدان‌های ترکیبی با قابلیت نگهداری دما تا چند روز.
• استفاده از مواد اولیه دوستدار محیط زیست برای کاهش اثرات زیست‌محیطی.

این پیشرفت‌ها می‌تواند نقش یخدان یونولیتی را در آینده صنعت داروسازی پررنگ‌تر کند.

نتیجه گیری

نگاهی به روندهای اخیر نشان می‌دهد که یخدان یونولیتی از یک ابزار ساده به یک رکن حیاتی در زنجیره سرد دارویی تبدیل شده است. تجربه جهانی در دوران کرونا ثابت کرد که بدون این ابزار، توزیع واکسن‌ها در سطح گسترده امکان‌پذیر نبود.

در ایران نیز یخدان یونولیتی توانست نقش مهمی در برنامه‌های ملی سلامت ایفا کند. با توجه به مزایای رقابتی، نوآوری‌های در حال توسعه و افزایش تقاضای جهانی، به نظر می‌رسد که استفاده از این محصول در سال‌های آینده همچنان رشد خواهد داشت.

یخدان یونولیتی نه‌تنها یک محصول صنعتی، بلکه یک ابزار حیاتی برای حفظ جان میلیون‌ها انسان در سراسر جهان است؛ ابزاری که با هزینه‌ای کم، نقشی بزرگ در سلامت جامعه ایفا می‌کند.