جداسازی سیاست خارجی و اقتصاد واقع‌بینانه نیست

گروه سیاست نامه نیوز – خبرهای خوبی از وضعیت پرونده هسته‌ای و مذاکرات برجامی نمی‌رسد. حداقل ترکیب تیم مذاکره کننده ایران در دولت جدید و استفاده از نیروهایی که پیش‌تر با مذاکره نکردن و مخالفت با برجام خود را به ما شناسانده‌اند این تصور را ایجاد می‌کند که اساسا میلی به احیای برجام وجود ندارد. بگذریم از اینکه برخی هم مثل عباس‌زاده، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس صراحتا گفته‌اند که دولت دنبال نئوبرجام است. 

خلاصه اینکه با این اوضاع و مواضع نمی‌توان به احیای برجام و لغو تحریم‌ها دلخوش بود. اینکه دولت جدید می‌تواند آن توافق آرمانی مورد نظر خود را ایجاد کند یا هم که اصلا معلوم نیست. بدی ماجرا اینجاست که به نظر می‌رسد دولت رئیسی که شعار گره نزدن معیشت مردم و اقتصاد کشور به برجام را می‌دهد، راه جایگزینی هم ندارد! 

کارشناسان و تحلیلگران اما به جد از این وضعیت انتقاد کرده و نسبت به عواقب آن هشدار می‌دهند. مثلا جلال میرزایی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب و نماینده پیشین مجلس در گفت‌وگو با «نامه نیوز» می‌گوید: «دولت آقای رئیسی در سیاست خارجی توسعه روابط با کشورهای همسایه و همچنین برقراری روابط راهبردی با چین و روسیه را در اولویت قرار داده و آقای امیرعبداللهیان هم گفته که این سیاست به معنی نادیده گرفتن روابط با سایر کشورها نیست. این آن‌چیزی است که بیان شده اما برای پیگیری این هدف نیاز به سیاست‌ها و تاکتیک‌های واقع‌بینانه‌ای داریم چون اگر در این حوزه دقت لازم نشود، هزنیه‌های زیادی به کشور تحمیل شده و بر اقتصاد هم تاثیر خواهد شد. لذا تیم آقای رئیسی باید دقت کند که در هر اقدامی بازخوردها را بررسی کرده و بر مبنای آن اقدامات بعدی انجام شود.»

وی می‌افزاید: «منتها به نظر می‌رسد که اکنون اینطور عمل نمی‌کنند و نمونه‌اش هم سیاست دولت آقای رئیسی در موضوع برجام و مذاکره با اعضای برجام است. این تعلل فعلی باعث شد که تا اینجای کار اروپا هم به آمریکا نزدیک شده و بین آنها یک اجماع و اتفاق نظری ایجاد شود. شاهدیم کشورهایی که تقریبا از ما حمایت می‌کردند یعنی روسیه و چین هم تغییر رویه داده‌اند. روس‌ها مردد شده و چینی‌ها چیزی نمی‌گویند. طبیعتا اگر ما الان دقت لازم را نداشته باشیم، مشکلاتی را در پیش خواهیم داشت.»

این فعال سیاسی اصلاح‌طلب تاکید می‌کند: «دولت باید دقت کند که بی‌توجهی به این حوزه و سکوت درباره آن سبب نمی‌شود که تحولات این حوزه روی اقتصاد اثرگذار نباشد. این دست ما نیست که با یک سخنرانی یا موضع‌گیری فکر کنیم که توانسته‌ایم حساب اقتصاد را از سیاست خارجی و برجام جدا کرده‌ایم. تکرار این مواضع و رویکردها به معنی نادیده گرفتن واقعیات است».

او در واکنش به اینکه «رویکرد دولت در سیاست خارجی مبتنی بر اشتباه محاسباتی است و نه داشتن یک راه جایگزین برای نجات اقتصاد کشور» می‌گوید: «بعضی مسائل اصلا دست دولت نیست که بگوید برنامه ریزی می‌کنم و حساب این دو حوزه سیاست خارجی و اقتصاد را از هم جدا می‌کنم. این اصلا ممکن نیست که ما تصور کنیم دولت با جداسازی این دو حوزه یک راه جایگزین خواهد یافت. نادیده گرفتن این واقعیات ما را دچار خطا و اشتباه کرده و هزینه‌های مضاعفی را به کشور تحمیل می‌کند».

جلال میرزایی در ادامه می‌گوید: «اگر قائل باشیم که یک اتفاق فکری پشت تصمیمات وزارت خارجه است، این اتاق فکر باید دقت کند که روند مدیریت برجام به نحوی نباشد که باعث همراهی سه کشور اروپایی و آمریکا شود و به امریکا قدرت دهد که ایران را به عنوان مقصر شکست برجام معرفی کند. کما اینکه شواهد موجود مثل بیانیه اخیر اروپایی‌ها در حاشیه اجلاس 20 حاکی از همین است. این بیانیه باید ما را به خودمان آورد چون در سال‌های اخیر با وجود همه فشارهای ترامپ شاهد چنین بیانیه‌هایی نبودیم. عملکرد دولت قبل و آقای ظریف هم حتی اگر نتوانست شرایط را تغییر دهد اقلا به نحوی بود که مانع از صدور چنین بیانیه‌هایی که پیامد منفی بر اقتصاد ما دارد، شد».

به گفته او، «الان هم تعلل وزارت خارجه و تیم مذاکره کننده ما در خصوص بازگشت به میز مذاکره در وین و ابهامی که در خصوص موضع ایران ایجاد شده؛ در دو ماه گذشته دستاوردی نداشته و بهانه و فرصت را به طرف مقابل داده است تا توپ را در زمین ایران اندازند. موضع اخیر روسیه و سکوت چین خود علائمی است که نباید نسبت به آن بی‌توجه بود. مثلا بعد از سفر اخیر آقای باقری به مسکو دیدیم که آنها تاکید کردند ایران باید بگوید دقیقا کی به مذاکره برمی‌گردد. این موضع گیری خیلی معنا ندارد و ما باید مرتب این مسائل را رصد و تحلیل کنیم. واقعیت این است که در دوره مذاکره ظریف و عراقچی، اروپا ظرفیتی برای اعمال فشار ما به آمریکا بود اما الان آمریکا از ظرفیت اروپا برای اعمال فشار بر ایران استفاده می‌کند. باید این تغییر به زیان خود را ببینیم و بدانیم که کجا اشتباه کرده‌ایم».

این نماینده پیشین مجلس خاطر نشان می‌کند: «باید در سیاست خارجی اقدامات مثبت دولت قبل را ادامه داده و ضعف‌ها را جبران کنیم نه اینکه معادله را به نحوی تغییر دهیم که شرایط کاملا به زیان ایران شود. متاسفانه شاهدیم که تیم مذاکره کننده جدید به این واقعیات بی‌توجه است».