از جنگ اوکراین تا تغییر پیش فرضهای مسکو

روسیه پیشتر از آمریکا خواسته بود تضمین بدهد که در صورت توافق بر سر احیای برجام، تحریم‌های تازه علیه روسیه تاثیری بر همکاری‌های تجاری آن کشور با ایران نخواهد داشت. برخی منابع غربی گفته بودند که ممکن است روسیه در نظر داشته باشد پس از لغو تحریم‌های آمریکا علیه ایران، از این رابطه برای دور زدن تحریم‌های جدید غرب علیه آن کشور استفاده کند.اما در مقابل، مقامات کاخ سفید و وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا به خبرنگاران گفتند که  این کشور برای احیای کامل برجام همچنان با روسیه در تماس است. مقامات دولت باین تصریح ککرده اند که آنها مشارکت روسیه را در پروژه‌های هسته‌ای که بخشی از روند بازگشت به اجرای کامل برجام است، تحریم نمی‌کنند اما در عین حال، در موضوع ارتباطات تجاری روسیه و ایران به مسکئ قدرت مانور مطلق نخواهند داد! 

به نظر می رسد این ملاحظه اقتصادی، همچنان در مسیر احیای توافق هسته ای وجود دارد و منجر به بی تفاوتی مسکو در قبال مذاکرات وین و انفعال آن شده است. البته مقامات روسیه از جمله اولیانوف نماینده روسیه در مذاکرات وین معتقدند که آنها نسبت به این موضوع بی تفاوت نیستند اما وقوع جنگ اوکراین سبب شده است تا تمرکز و واسطه گری خاص مسکو در حل و فصل موارد اختلافی کاهش یافته و آنها قدرت ارائه ابتکار عمل تازه در مسیر احیای توافق هسته ای با کشورمان را نداشته باشند. به نظر می رسد جنگ اوکراین برخی از پیش فرضهای قبلی روسیه در قبال موضوعات امنیتی جاری در نظام بین الملل را بر هم ریخته و از آنجا که مسکو برجام را به مثابه محصولی امنیتی مورد رصد و بررسی قرار داده است، تغییر این پیش فرضها بر تغییر رفتار مسکو در مذاکرات نیز موثر بوده است. 

آینده پژوهی جنگ اوکراین نشان می دهد که جنگ میان مسکو و کی یف و فراتر از آن، جدال استراتژیک و تاکتیکی روسیه و ناتو در طولانی مدت ادامه پیدا خواهد کرد. در چنین شرایطی به نظر می رسد روسیه نسبت به هم افزایی مشترک با آمریکا و سه کشور آلمان، انگلیس و فرانسه در پروسه احیای توافق هسته ای نیز بی میل شده است. محیط و بستری که به لحاظ امنیتی و جهانی پس از جنگ اوکراین بر نظام بین الملل حاکم شده است، مصدر و عامل اصلی این تغییر رفتار روسهاست. البته به نظر می رسد میان برخی مقامات روسی در این خصوص اختلافاتی وجود دارد. به عنوان مثال ریابکوف معاون وزیر خارجه روسیه بر خلاف اولیانوف، تاکید بیشتری بر نقش آفرینی روسیه در نهایی کردن توافق در وین دارد. در هر حال، نمی توان نقش جنگ اوکراین و مشتقات آن را در این تغییر رویکرد نادیده انگاشت. 

بر اساس هر سناریویی که در اوکراین رخ دهد، منازعه غرب و مسکو در آینده نیز ادامه پیدا خواهد کرد. نخستین سناریو این است که روسیه با باقیمانده نظامیان حرفه‌ای، وظیفه و حتی شماری از یگان‌های ارتش بلاروس با تشدید حملات خود و تکیه به استراتژی زمین سوخته، هرچه را که در اوکراین پیش روی آن قرار دارد، نابود کند و مقاومت ارتش را بشکند و کنترل کی‌یف را به دست گیرد.سناریوی دیگر می‌تواند تقسیم اوکراین به دو پاره باشد؛ روسیه با توجه به اراضی تصرفی در شمال و شرق و جنوب اوکراین و پیشروی بیشتر به طرف رودخانه دنیپر و تثبیت کنترل خود بر این مناطق، یک دولت  در آن‌جا بگمارد .سناریوی سوم  نیز تکیه بر دیپلماسی و اکتفا بر موافقت اوکراین با عدم پیوستن به ناتو و به رسمیت شناختن دوفاکتوی استقلال مناطق شرقی می باشد.تاکنون مورد نخست ( اتخاذ سیاست بی طرفی از سوی اوکراین) محقق شده است.به عبارت بهتر، اوکراینی ها با عدم پیوستن به ناتو و تضمین دهی در این خصوص به روسیه موافقت کرده اند. همان گونه که مشاهده می کنیم، در هر یک از این موارد شاهد "پایان جنگ " خواهیم بود نه " پایان منازعه امنیتی جدید در جهان"!